همشهری آنلاین- ستاره حجتی: در آستانه سفر رئیسجمهوری به گلستان یک بار دیگر موضوع احداث تلهکابین در جنگل ناهارخوران گرگان (مرکز این استان) از سوی مسئولان گلستانی شنیده شد تا بلکه بتوانند طرحی که بارها از سوی نهادهای ذیربط (سازمان حفاظت محیطزیست، شورای عالی معماری و شهرسازی) رد شد را در فهرست مصوبههای سفر قرار دهند. با این حال رئیس سازمان حفاظت محیطزیست مخالفت این سازمان با جانمایی پروژه را به صراحت عنوان و آن را طی نامهای به وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی نیز اعلام کرده است. با این حال به نظر گلستانیها نهتنها درصدد جلب رضایت رئیسجمهوری و اخذ مجوز آن در قالب مصوبههای سفر هستند بلکه همچنان سناریوی قدیمی «کوچکسازی» طرح را دنبال میکنند. سازمان حفاظت محیطزیست میگوید این طرح قرار است در ۱۲ تا ۱۵ هکتار از اراضی جنگلی ناهارخوران و بهعنوان بخشی از پروژه بهرهبرداری از «پارک جنگلی ۶۶۰ هکتاری ناهارخوران» برای ساخت تاسیسات گردشگری گسترده اجرا شود، اما استاندار گلستان میگوید «قرار است فقط ۲۰ درخت قطع شود.»
نامه رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست
آخرین روز آذر ۱۴۰۴، نامهای از سوی «شینا انصاری»، رئیس سازمان حفاظت محیطزیست به «سید رضا صالحی امیری» وزیر میراثفرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور مکاتبه شد؛ نامهای که به صراحت مخالفت این سازمان با اجرای طرح «تلهکابین» در جنگل «ناهارخوران» گرگان را اعلام و دلایل کارشناسی سازمان را در رد اجرای این طرح در این منطقه بیان میکرد. این نامه درست در آستانه سفر رئیسجمهوری به گلستان مکاتبه شدهاست؛ سفری که مسئولان گلستانی برای آن برنامههای بلندپروازانهای دارند. شنیدهها از منابع خبری استان حکایت از تلاش برای دریافت مجوز برای طرحهایی دارد که سالها مانند یک گره کور روی دست مسئولان گلستانی در همه دولتها ماندهاند. حالا مدیران این استان امیدبستهاند تا این طرحها با دستور مستقیم رئیسجمهوری و بهعنوان مصوبههای سفر، گرهگشایی شوند. یکی از این طرحها، پروژه بلاتکلیف مانده تله کابین بود که خلاف انتظار درست چند روز پیش از سفر پزشکیان تعیین تکلیف شد؛ تکلیفی که گلستان از آن راضی بهنظر نمیرسد.
نگرانیهای جدی
با وجود تبلیغات رسانهای مسئولان گلستان، طی سالهای اخیر درباره کوچک بودن زون احداث تله کابین در جنگل ناهارخوران بهویژه در پایانههای مبداء و مقصد، اعلام نظر قاطع سازمان طی این نامه از حقایق دیگری غیر از آنچه گلستانیها بر آن تاکید میکنند پرده بر میدارد. مطابق آنچه انصاری در این نامه عنوان میکند طبق نتایج بررسیهای کارشناسی بر مستندهای رسمی طرح احداث تلهکابین ناهارخوران واقع در استان گلستان نشان میدهد که طرح مذکور درواقع بخشی از پروژه بهرهبرداری از «پارک جنگلی ۶۶۰ هکتاری ناهارخوران» برای احداث تاسیسات گردشگری گسترده است. همچنین محل اجرای پروژه در «زون حفاظتی» جنگلهای «پهن برگ هیرکانی» با ارزش اکولوژیک بالا قرار دارد که این موضوع باعث ایجاد نگرانیهای جدی از سوی اساتید دانشگاه و انجمنهای تخصصی و کارشناسان شده است.
این نامه همچنین تاکید میکند که «طرح مذکور در کمیتههای فنی کارشناسی و کمیته ارزیابی سازمان متبوع نیز بررسی شده و بهرغم اصلاحات متعدد، موارد و دغدغههای موجود همچنان رفع نشده و به قوت خود باقی است.»
فقط یک گزینه
در متن این نامه ذکر شده است: «همانگونه که در مستندهای واصل شده بدان اشاره شده هدف از اجرای طرح، تفرج توام با حفاظت است که جانمایی طرح در زون حفاظتی با توجه به آثار و پیامدهای آن بر پوشش طبیعی منطقه مغایر با اهداف ذکر شده. علیرغم وجود چند گزینه مکانی مختلف طرح به صورت تک گزینه ارزیابی شده و متاسفانه علیرغم تاکیدات سازمان مطبوع، طرح مذکور مجدداً در همان محل قبلی و بدون انجام ارزیابی توان اکولوژیک منطقه، مکانیابی شده است. با توجه به مشخصات فنی ارائه شده، در نتیجه اجرای طرح تلهکابین، بیش از ۱۲ تا ۱۵ هکتار جنگل حفاظتی تخریب میشود که این امر، مغایر با اهداف و فلسفه کتابچه طرحهای جنگلداری منطقه است. در نتیجه اجرای طرح، افزایش بارگذاری جمعیت و تردد در منطقه و در نتیجه افزایش سطحشکنندگی اکوسیستم جنگلی اتفاق خواهد افتاد که این موضوع، بدون مطالعه ظرفیت بُرد اکولوژیکی میتواند تبعات بعضاً غیرقابل جبران را بر محیطزیست منطقه به دنبال داشته باشد.»
بخش دیگری از این نامه میگوید: «برخی دیگر از مهمترین اثرات پروژه بر محیطزیست منطقه که در گزارش نیز به آن اشاره شده است شامل انجام حفاری در محل پایه دکلها و تاسیسات تغییر جهت و ایستگاه مقصد، فعالیت ماشینآلات سنگین و نیمهسنگین که منجر به تخریب اراضی، زمین لرزش، آلودگی هوا و آلودگی صوتی و آثار سوء بر جوامع حیاتوحش منطقه خواهد شد. ایجاد رقابت در بهرهبرداری از چشمهها و سایر منابع آبی منطقه نیز تاثیرات منفی شدیدی بر حیاتوحش و سایر منابع محیطزیست منطقه طرح خواهد گذاشت.»
تکرار یک تخلف
رئیس سازمان حفاظت محیطزیست در بخش دیگری از این نامه عنوان کرده است مجری طرح در پاسخهای ارائه شده عدم لزوم انجام برخی مطالعهها را مطرح کرده و مستندی دال بر رفع ابهامها و دغدغههای مطروحه ارائه کرده، همچنین مطابق با کتابچه طرح جنگلداری، اجرای این طرح در جنگلهای بکر هیرکانی، نیازمند ارزیابی جامع اثرات محیطزیستی و اعلام پروژههای پیآیند است: «بدیهی است که ارائه مستندات ناقص و کوچک نمایی ابعاد طرح به ویژه در زمینه ادعای پذیرش و موافقت مردمی باوجود مخالفتهای شدید مراجع دانشگاهی انجمنهای علمی، اتخاذ تصمیم صحیح را خدشهدار میکند.»
آنچه انصاری آن را «ارائه مستندات ناقص و کوچکنمایی و ادعای پذیرش مردمی» میخواند در عمل در سال ۱۴۰۰ رخ داد. شهرداری و شورای شهر گرگان با ارائه طرحی که ادعا میکردند مساحت اجرای آن زیر ۵ هکتار است، تلاش میکردند که موافقت شورای عالی معماری و شهرسازی و همچنین سازمان حفاظت محیطزیست را برای اجرای پروژه جلب کنند. اقدامی که با ورود سازمان بازرسی کشور و بررسی از سوی این نهاد برملا و برای برخی مدیران نیز توبیخ و درج تخلف به همراه داشت. شهرداری گرگان همچنین پا را از این اقدام فراتر گذاشته بود و برای قد علم کردن در برابر نظرات کارشناسی مخالف که هم از سوی دانشگاهیان بیان میشد هم از سوی انجمنهای معتبر علمی، تلاش کرد تا با «حامیتراشی»، اجرای تلهکابین در ناهارخوران را به عنوان یک مطالبه مردمی معرفی کند.
امضا بهجای مردم
تابستان سال ۱۴۰۰، شهرداریهای مناطق شهر گرگان در مبادی ورودی از مراجعان میخواستند پای برگهای را برای حمایت از اجرای طرح تلهکابین در ناهارخوران امضا کنند و بعد برای انجام امور خود به ساختمان شهرداری وارد شوند.
همانزمان مدیر وقت روابطعمومی شهرداری گرگان اعلام کرد که این امضاها فقط با مشارکت و همکاری شهرداری جمعآوری شد و شهرداری خود بانی آن نبود. به گفته «آرش پولادیان» گروهی به شهرداری مراجعه و خواستند با همکاری این نهاد برای جلب رضایت شورایعالی معماری و شهرسازی طوماری از سوی مردم تهیهکنند و درخواست داشتند تا این کار را در ساختمان شهرداریها انجام دهند.
پولادیان گفته بود که از اسم و رسم این گروه اطلاعی ندارند؛ با این حال مدیران شهری گرگان موافقت کردهاند که ساختمان شهرداری در اختیار گروهی ناشناس برای جمعآوری امضا قرار بگیرد. (همشهری این رخداد را در مهر ۱۴۰۰ گزارش کرده است.)
این بار نماینده شهروندان گرگان در مجلس شورای اسلامی نیز به جمع حامیان اجرای طرح پیوسته است. روزهای آخر آذر امسال بود که «رمضانعلی سنگدوینی» نیز از پیگیری جدی وزیر کشور برای اجرای پروژه تلهکابین جنگل ناهارخوران گرگان خبر داده بود. او از اجرای این پروژه بهعنوان یکی از پیشرانهای توسعه گردشگری مرکز استان، زمینه جذب سرمایهگذار و ایجاد اشتغال نام برده بود. پیگیریهای سنگدوینی نیز در حالی ادامه داشت که کمیته ارزیابی سازمان حفاظت محیطزیست یک بار دیگر در سال ۱۴۰۳ (علاوه بر دوبار پیشتر تا سال ۱۴۰۰) مخالفت خود را با این پروژه اعلام کرده و قید کرده بود: «به دلیل حجم بالای پاکتراشی جنگل و آسیبهای متعدد به زیستگاه»، با این پروژه مخالف است.
ادعای عجیب استاندار
استاندار گلستان اما مدعی است که فقط «۲۰ درخت» برای این طرح قطع میشود. خبرگزاری تسنیم در این استان، سوم دی در خبری به نقل از «علیاصغر طهماسبی» که در جلسه شورای برنامه ریزی و توسعه استان صحبت میکرد، نوشت: «در گرگان برای ۲ ایستگاه، حداکثر نیاز به قطع کردن ۱۰ یا ۲۰ درخت داریم و تعهد دادهایم که هزار درخت جایگزین بکاریم.»
او همچنین در این نشست گفت: «متأسفانه بحثی در دو سه روز اخیر در فضای مجازی مسئلهساز شده است. رشد بدون تخریب صورت نمیگیرد. شما همین ساختمانی که ساختهاید، بالاخره یک زمینی را تخریب کردهاید. به وزیر کشور هم گفتم، تلهکابین نمکآبرود را ببینید؛ در مسیری که تلهکابین میرود تا به جنگل برسد، تمام جنگل تراشیده شده.»
به نظر میرسد مسئولان گلستان چندان علاقهای به تمکین از رای سازمان حفاظت محیطزیست ندارند و در آستانه سفر رئیسجمهوری به این استان، همچنان در تلاشند تا با ذکر اعداد و ارقام ناچیز، رضایت مسعود پزشکیان را جلب کنند.
حرفهای پشت پرده
تلاش گلستان برای اجرای این طرح حتی با وجود رای قاطع سازمان و ارائه گزارش کارشناسی در شرایطی انجام میشود که بیش از دو دهه از تصویب احداث تلهکابین در گرگان، مرکز استان گلستان میگذرد، اما زمان تصویب این طرح ۴۰ نقطه برای مکانیابی صحیح مطرح شد.
با وجود همه این بحثهای کارشناسی اما صحبتهای دیگری از دلایل پشت پرده حذف ۳۹ نقطه دیگر از بررسی برای جانمایی تلهکابین وجود دارد. از زمان توسعه گردشگری در محور ناهارخوران که به شکل سنتی تفرجگاه گرگانیها بود، موضوع بارگذاری بیش از توان اکولوژیک منطقه بر این جنگل مطرح شد. همچنین با تغییر الگوی ساخت خانههای روستایی و توسعۀ روستا به ساخت ویلا و تبدیل شدن زیارت به روستایی گردشگری با اراضی مرغوب، قیمت زمینهای روستایی منطقه مانند اراضی «کفترخسه» و سایر روستاهای بالادست افزایش چشمگیری پیدا کرد. این موضوع ناهارخوران و اراضی بالادست جنگلی را بهعنوان گزینۀ جدی توسعۀ گردشگری مطرح کرد؛ چرا که میتوانست تولید ثروت کند. این نکته محل اختلاف برای تصویب ساخت تلهکابین در ناهارخوران شد. یعنی آنچه موضوع بحث است، نه احداث تله کابین بلکه جانمایی آن است که به ظن مخالفان دلیل اصلی آن اراضی بالادست است، نه نگاه کارشناسانه و جانمایی صحیح. از سوی دیگر ناهارخوران گرگان، تحت تولیت شهرداری است، اما سایر مناطق پیشنهادی که سالهاست حذف شدهاند، در شمول مدیریت شهرداری قرار نمیگیرند.
یک سیاهه مهم
پاسخ به یک سوال مشخص میتواند این موضوع را روشن کند. طی این سالها اراضی این محدوده در ید چه کسانی قرار گرفته است یا معاملات انجام شده در این محدوده چگونه بوده است؟ پس از احداث یک تله کابین، سازههای گوناگون و مراکز مختلف تفرجی در کنار آن ساخته خواهد شد و بنابراین اراضی حاشیهای بسیار قیمت پیدا خواهد کرد و معاملات زمین با اعداد و ارقام سربه فلک کشیدهای انجام خواهد شد. شاید سازمان بازرسی بتواند سیاههای از منتفعان این معاملات ارائه کند. سیاههای که ظن سودهای نجومی از افزایش قیمت زمین ذیل ساخت پروژه تله کابین در ناهار خوران را تایید یا رد کند.
