این ۵ اختراع ایرانی، هزاران سال از زمان خود جلوتر بودند
کشف فناوریهای حیرتانگیز در شهر سوخته نشان میدهد که ایرانیان ۵۰۰۰ سال پیش پایههای پزشکی مدرن و سینما را در دل کویر بنا نهادند.
خلاصه خبر
گروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس_ تصور کنید درماشین زمان نشستهاید و به ۵۰۰۰ سال پیش سفر میکنید. انتظار دارید چه چیزی ببینید؟ انسانهایی اولیه که در غارهازندگی میکنند و با سنگ آتش روشن میکنند؟ اگر مقصد شما سیستان و شهر افسانهای شهرسوخته باشد، تمام معادلات ذهنیتان به هم خواهد ریخت. شما وارد شهری میشوید که درآن سیستم فاضلاب مدرن وجود دارد، پزشکان مشغول جراحی جمجمه هستند، هنرمندان انیمیشن میسازند و مهندسان با خطکشهای میلیمتری ساختمان طراحی میکنند.
اینجا شهرسوخته است؛ جایی که باستانشناسان جهانی را انگشتبهدهان گذاشته و به آن لقب آزمایشگاه علمی جهان باستان دادهاند. در ادامه تمام قطعات پازل نبوغ ایرانیان باستان راکنار هم میچینیم تا بفهمیم چگونه نیاکان ما در سپیدهدم تاریخ، پایههای فناوری وتمدن بشری را بنا نهادند.
برخلاف بسیاری از تمدنهای باستانی که با جنگ و قلعههای نظامی شناخته میشوند، در کاوشهای شهرسوخته حتی یک شمشیر یا نیزه جنگی پیدا نشده است! این شهر فاقد حصار و برج و باروبوده است. این یعنی چه؟ یعنی ما با جامعهای روبرو هستیم که امنیت خود را نه بازور بازو، بلکه با قدرت دانش، تجارت و فناوری تامین میکرده است.زمانی که بخش بزرگی از جهان درگیر توحش بود، در جنوب شرقی ایران، شهری صنعتی با وسعت ۱۵۱ هکتار وجود داشت که به چهار منطقه تخصصی (مسکونی، صنعتی، بناهای یادمانی و گورستان) تقسیم شده بود؛ یک تقسیم بندی مدرن شهری که امروزه در کلانشهرها میبینیم. در ادامه به بررسی 5 فناوری پیشرفته مورد استفاده در این شهر میپردازیم:
شاید تیترهای خبری درباره چشمهای الکترونیکی هوشمند مدرن را دیده باشید، اما ۵۰۰۰ سال پیش، جراحان و هنرمندان ایرانی نخستین پروتز چشم جهان را ساختند.در سال ۱۳۸۵، باستانشناسان در گور شماره ۶۷۰۵ با اسکلت زنی روبرو شدند که چیزی عجیب در حدقه چشم چپ او خودنمایی میکرد:یک چشم مصنوعی!این چشم صرفاًیک تکه سنگ نبود. بررسیهای میکروسکوپی نشان داد که سازندگان این چشم، مهندسی موادرا به خوبی میشناختند. آنها از مخلوط قیر طبیعی و نوعی چربی جانوری استفاده کردند تا بافت چشم را شبیهسازی کنند. اما شاهکار ماجرا کجاست؟ مویرگهای طلایی. هنرمندان باستانی با سیمهای طلایی نازکتر ازنیم میلیمتر، روی این کره مصنوعی مویرگهایی طراحی کرده بودند تا طبیعیترین حالت ممکن را داشته باشد. مردمک چشم در وسط طراحی شده بود تا نگاهی گیرا داشته باشد.این فناوری نشان میدهد ایرانیان باستان نه تنها به آناتومی مسلط بودند، بلکه درک عمیقی از روانشناسی برخورد و زیباییشناسی داشتند.
اگر فکر میکنیدتصویر متحرک اختراع برادران لومیر یا ادیسون است، سخت در اشتباهید. نخستین انیمیشن جهان روی یک جام سفالی در سیستان طراحی شد. هنرمند سفالگر شهر سوخته، با درکمفهوم تداوم دید ، پنج تصویر پیاپی از یک بز کوهی را دور تادور یک جام نقاشی کرد.در تصویر اول بز ایستاده است، در تصویر بعدی جهش میکند و در نهایت به سمت درختی میرود و برگ آن را میخورد. وقتی این جام را روی چرخ سفالگری میچرخانید، تصاویر جان میگیرندو بز شروع به حرکت میکند.این یعنی هزاران سال پیش، ذهن خلاق ایرانی به دنبال شکستن بُعد زمان و مکان در تصویر بود؛ ایدهای که ۵۰۰۰ سال بعد به صنعت تریلیون دلاری سینما تبدیل شد.
شاید باورکردنی نباشد، اما در حالی که در اروپای قرون وسطی (۳۰۰۰ سال بعد از شهر سوخته) بیماریها را با خرافات درمان میکردند، در شهر سوخته جراحی مغز انجام میشد. کشف اسکلت یک دختر ۱۳ سالهنشان داد که او از بیماری هیدروسفالی (جمع شدن مایع در جمجمه) رنج میبرده است.پزشکان آن زمان تشخیص دادند که فشار جمجمه باید کم شود.
آنها با ابزارهای بسیار دقیق (احتمالا از جنس سنگ چخماق بسیار تیز)، بخشی از استخوان جمجمه را به شکل مثلثی برداشتند. نکته حیرتانگیز این است که بافت استخوان در لبههایبرش خورده ترمیم شده بود؛ این یعنی بیمار زیر عمل نمرده و ماهها یا سالها پس ازجراحی زنده مانده و به زندگی ادامه داده است. این سندِ غیرقابلانکارِ دانش پزشکی پیشرفته و جسارت علمی پزشکان ایرانی در هزاران سال پیش است.
هیچ تمدنی بدون ریاضیات و اندازهگیری دقیق نمیتواند سیستم فاضلاب بسازد یا معماری منظم داشته باشد. کشف یک خطکش ۱۰ سانتیمتری در شهر سوخته، حلقه مفقوده مهندسی این شهر بود. این خطکش که از چوب آبنوس (رایج در هند)ساخته شده، نشاندهنده روابط تجاری گسترده این شهر است. اما مهمتر از جنس آن، دقت آن است. شیارهای روی این خطکش با فواصل دقیق نیم میلیمتری ایجاد شدهاند. وجودچنین ابزاری اثبات میکند که معماریهای منظم، خانههای پلکانی و سیستمهای آبرسانی شهر سوخته، حاصل آزمون و خطا نبوده، بلکه نتیجه محاسبات دقیق ریاضی و نقشهکشی مهندسی بوده است.
یکی ازبزرگترین چالشهای شهرهای باستانی (و حتی شهرهای اروپایی تا قرن ۱۹)، مسئله بهداشت و دفع فاضلاب بود.شهر سوخته یکی از نخستین شهرهای جهان است که دارای سیستم لولهکشی سفالی برای دفع فاضلاب و هدایت آبهای سطحی بوده است. خانهها دارای لولههایی بودند که پساب را به بیرون هدایت میکردند.
این سطح از بهداشت عمومی باعث شد تا جمعیت این شهر به طرز چشمگیری افزایش یابد و به یکی از کلانشهرهای دنیای باستان تبدیل شود.این نشاندهنده وجود یک مدیریت شهری یا همان شهرداری امروزی است که بر ساختوساز و بهداشت نظارت داشته است.
آنچه در شهرسوخته میبینیم، تنها مشتی خاک و سفال نیست؛ بلکه اسناد هویتی است که نشان میدهد فلات ایران، چهارراه تلاقی دانش و نوآوری بوده است. فناوریهای شهر سوخته ثابت میکندکه ایرانیان باستان تنها جنگجو یا شاعر نبودند؛ آنها مهندسان، پزشکان و مخترعانی بودند که با رویکردی علمی به جهان مینگریستند.
امروز، در حالیکه ما غرق در دنیای دیجیتال هستیم، یادآوری این نکته ضروری است که بذر بسیاری ازعلومی که امروز بدیهی میپنداریم، در همین خاک کاشته شده است. شهر سوخته هنوز هزاران راز در دل خود دارد؛ رازهایی که با هر کلنگ باستانشناسان، برگی جدید ازافتخار و نبوغ ایرانی را ورق میزند. شاید وقت آن رسیده که تاریخ علم جهان، بافصلی جدید به نام عصر طلایی ایران باستان بازنویسی شود.#ایران_باستان#تاریخ_علم#فناوری#علمی#مخترع#پزشکی#ایرانی#ایران
02:04 - 7 دی 1404
نظرات کاربران
