خبرگزاری مهر، گروه استانها -مطهره میرزایی: در روزهای اخیر، کیفیت هوای استان قزوین بار دیگر در وضعیت ناسالم قرار گرفته و شاخص آلودگی در برخی مناطق به سطوح هشداردهنده رسیده است. آلاینده غالب در این شرایط، طبق الگوی سالهای گذشته، ذرات معلق ۲.۵ میکرون است؛ ذراتی بسیار ریز که بهراحتی وارد ریه و جریان خون میشوند و برای گروههای حساس خطر جدی ایجاد میکنند.
شرایط آلودگی هوا به گونهای است که برخی از شهرهای استان به ویژه آبیک در شرایط هشدار و حساس قرار گرفتهاند.
آلودگی در استان قزوین و شدت آلایندگی هوا همواره این سوال را به وجود میآورد که علت اصلی این وضعیت چیست. در شرایط عادی، مازوتسوزی نیروگاه شهید رجایی و سطح آلایندگی کارخانه سیمان آبیک بهعنوان مقصران اصلی مطرح میشوند اما این تمرکز باعث میشود نقش دیگر عوامل، از جمله ترافیک شهری و فعالیتهای صنعتی دیگر و حتی رفتار مردم در افزایش آلایندگی، نادیده گرفته شود.
امروز این سوال مطرح است که چه کسانی واقعاً مسئول این حجم از آلودگی هوای قزوین هستند؛ استانی که روزی از مطبوعترین هوا برخوردار بود، اما امروز با افزایش آلودگی و سختتر شدن شرایط زندگی برای مردم، حتی در کوچکترین سکون هوا، شاهد بالا رفتن میزان آلایندههاست.
ابوالفضل موتابها، مدیرعامل نیروگاه شهید رجایی قزوین در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به نقش این نیروگاه در آلودگی هوای قزوین اظهار کرد: نیروگاه شهید رجایی دارای ۱۳ واحد تولیدی است که چهار واحد بخار ۲۵۰ مگاواتی آن—واقع در مجاورت اتوبان—حدود ۵۰ درصد ظرفیت نیروگاه را تشکیل میدهند. ظرفیت کل نیروگاه حدود ۲۰۰۰ مگاوات است که نزدیک به ۱۰۰۰ مگاوات آن مربوط به واحدهایی است که امکان مصرف مازوت دارند، هرچند سوخت اصلی نیروگاه گاز طبیعی است و استفاده از گاز موجب پایداری بیشتر تولید و کاهش استهلاک تجهیزات میشود.
وی افزود: در صورت فعالیت هر چهار واحد بخار، مصرف روزانه مازوت حدود ۶ میلیون لیتر است که معادل ۶ میلیون مترمکعب گاز طبیعی خواهد بود. اما در زمستان، به دلیل خروج دو واحد بخار از مدار و محدودیت گاز، مصرف مازوت به حدود ۳ میلیون لیتر در روز کاهش مییابد. این کاهش بهویژه در دوره تعمیرات که دو واحد برای آمادهسازی پیک تابستان از مدار خارجاند، محسوستر است.
این مسئول عنوان کرد: از اواخر اردیبهشتماه، با پایان فصل سرما و کاهش مصرف خانگی گاز، هر چهار واحد بخار دوباره وارد مدار میشوند و معمولاً گاز طبیعی به نیروگاه تخصیص مییابد. در صورت تأمین کامل گاز، مصرف مازوت به صفر میرسد؛ اما اگر تنها بخشی از گاز مورد نیاز تأمین شود، مصرف مازوت نیز به همان نسبت ادامه خواهد داشت.
سوخت اصلی واحدهای نیروگاه گاز طبیعی است
وی ادامه داد: سوخت اصلی واحدهای نیروگاه گاز طبیعی است، اما با آغاز فصل سرد و کاهش فشار شبکه گاز معمولاً از اوایل یا اواخر آذرماه—نیروگاه ناچار به استفاده از گازوئیل میشود؛ سوختی که نسبت به مازوت آلایندگی کمتری دارد. با این حال، هر نوع سوخت فسیلی از جمله گاز، گازوئیل و مازوت بهطور طبیعی آلایندههایی مانند CO، NOx، NO₂ و SO₂ تولید میکنند و تفاوت آنها در میزان و سهم آلایندگی است. به همین دلیل، سازمان محیط زیست استانداردهایی برای کیفیت سوخت تعیین کرده است؛ از جمله استاندارد ملی ۱۴۲۱۷ که سقف گوگرد مازوت را ۰/۸ درصد مشخص میکند.
این مسئول تاکید کرد: امسال برای نخستین بار، چهار نیروگاه کشور از جمله شهید رجایی سوخت کمگوگرد دریافت کردهاند که حدود یک درصد گوگرد دارد و بسیار پاکتر از مازوت معمولی با ۲/۶ درصد گوگرد است. در حال حاضر، نیروگاه شهید رجایی ترکیبی از ۵۰ درصد مازوت کمگوگرد و ۵۰ درصد مازوت معمولی مصرف میکند و پایشهای محیط زیست نشان میدهد که شاخصهای آلایندگی مانند CO و SO₂ در محدوده استاندارد قرار دارند.
وی گفت: با وجود این، در ذهن مردم تصویر دودکش ۲۲۰ متری نیروگاه که دود از آن خارج میشود، باعث شده نیروگاه بهعنوان عامل اصلی آلودگی دیده شود. اما مطالعات ملی و بررسیهای انجامشده نشان میدهد که ۸۰ درصد آلودگی هوا مربوط به وسایل نقلیه و بخش حملونقل است؛ بهویژه با توجه به تردد روزانه ۱/۲ تا ۱/۵ میلیون خودرو در محورهای قزوین. سهم نیروگاهها در آلاینده اصلی این روزها—یعنی ذرات معلق ۲.۵ میکرون—حدود ۷ درصد برآورد شده است.
این مسئول تصریح کرد: افزایش آلودگی هوای قزوین در زمستان بیشتر به دلیل وارونگی دما است؛ پدیدهای که مانع صعود آلایندهها به لایههای بالایی جو میشود و باعث تجمع ذرات ۲.۵ میکرونی در سطح شهر میگردد. علاوه بر حملونقل و نیروگاه، منابع دیگری مانند سوزاندن چوب، کودهای حیوانی، فعالیت صنایع و حتی مصرف خانگی گاز نیز در تولید این ذرات نقش دارند. با این حال، سهم نیروگاه همچنان در همان حدود ۷ درصد باقی میماند.
تخصیص سوخت کمگوگرد
موتابها ابراز کرد: برای کاهش سهم اندک نیروگاه شهید رجایی در آلودگی هوا، چند اقدام اساسی انجام شده است. نخست اینکه نیروگاه اساساً تمایلی به مصرف مازوت ندارد و تنها ۵۰ درصد ظرفیت ۲۰۰۰ مگاواتی آن امکان استفاده از این سوخت را دارد. در زمستان نیز به دلیل خروج بخشی از واحدهای بخار از مدار، ظرفیت مصرف مازوت بهطور طبیعی نصف میشود. طی یک ماه اخیر نیز با تخصیص سوخت کمگوگرد، ترکیب مصرف نیروگاه به ۵۰ درصد مازوت کمگوگرد و ۵۰ درصد مازوت معمولی رسیده و این موضوع باعث شده شاخصهای آلایندگی در محدوده استاندارد محیط زیست قرار گیرد.
وی ادامه داد: طبق اصلاحیه قانون هوای پاک، وزارت نیرو موظف است توسعه انرژیهای تجدیدپذیر و افزایش راندمان واحدهای سیکل ترکیبی را در اولویت قرار دهد. در حال حاضر حدود ۵۰۰۰ تا ۵۵۰۰ مگاوات ظرفیت نیروگاهی کشور هنوز سیکل ترکیبی نشده و برنامه ارتقای آنها با سرعت در حال اجراست.
این مسئول تصریح کرد: همزمان، وزارت نیرو و شرکت سابا توسعه نیروگاههای خورشیدی و بادی را در استانهای مختلف دنبال میکنند. وزارت نفت نیز مکلف شده تا سال ۱۴۰۶ سوخت کمگوگرد را برای نیروگاهها تأمین کند؛ اقدامی که امسال برای نخستین بار عملی شد و نیروگاه شهید رجایی حدود ۷۵ تا ۸۰ میلیون لیتر از این سوخت دریافت کرده است.
وی گفت: پایش آلایندگی نیروگاه بهصورت آنلاین و دورهای توسط محیط زیست انجام میشود و نتایج نشان میدهد که شاخصها در محدوده استاندارد قرار دارند. از میان ۱۴۹ نیروگاه حرارتی کشور، تنها ۱۴ نیروگاه امکان مصرف مازوت دارند و این واحدها نیز باید دوگانهسوز باشند تا در شرایط اضطراری تأمین برق کشور مختل نشود. نصب پلنتهای فیلتراسیون برای همه این نیروگاهها هزینه بسیار سنگینی دارد، در حالی که با همین هزینه میتوان در پالایشگاهها واحدهای تولید سوخت کمگوگرد ایجاد کرد و مشکل را از ریشه حل نمود.
این مسئول در پایان صحبتهایش بیان کرد: در کنار این اقدامات، باید توجه داشت که بخش قابل توجهی از خودروهای در حال تردد در شهر از نظر استاندارد فنی و کیفیت سوخت در وضعیت مطلوبی نیستند و اگزوز آنها در ارتفاعی بسیار پایین و در محدوده تنفسی انسان قرار دارد. در مقابل، دودکش ۲۲۰ متری نیروگاه بهگونهای طراحی شده که دود را به ارتفاعات بالا منتقل میکند و غلظت آلایندهها را در سطح زمین بهشدت کاهش میدهد.
پایش سوخت نیروگاه به صورت ماهانه
سعید میرزا حسینی، معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست استان قزوین در گفتوگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: ما به صورت ماهانه، با همکاری کارشناسان، نمونهبرداری انجام میدهیم و نتایج پایش سوخت نیز به سازمان مرکزی در تهران ارسال میشود.
وی افزود: این نتایج در استان منتشر نمیشود، اما اگر خروجی دودکشها خارج از استاندارد باشد، موضوع به نیروگاه اعلام و مکاتبه میشود تا در جریان باشند که میزان آلایندهها بالاتر از حد مجاز است.
این مسئول تاکید کرد: مطابق آئیننامه هیئت وزیران، برای خروجی واحدهای صنعتی و تولیدی حدود مجاز تعیین شده که بسته به نوع صنعت متفاوت است. ما موظفیم نمونههای خروجی دودکشها را با این حدود تطبیق دهیم و در صورت تخطی، تذکر لازم را به واحد صنعتی یا نیروگاه بدهیم تا استانداردسازی صورت گیرد.
وی ادامه داد: در خصوص گزارش رسمی درباره ارتباط میان مصرف مازوت و افزایش آلودگی در قزوین باید گفت که چنین گزارشی در اختیار اداره کل محیط زیست استان نیست. البته نیروگاه پیشتر مطالعاتی انجام داده و پژوهشگاه وزارت نیرو نیز بررسیهایی داشته است.
این مسئول تاکید کرد: ما نیز در سال ۱۴۰۱ مطالعهای جامع انجام دادیم که سهم نیروگاه، صنایع و خودروها را در آلودگی مشخص میکرد، اما این مطالعه هنوز تأیید نهایی سازمان را دریافت نکرده است و در سطح ملی، سازمان محیط زیست پروژههای متمرکز را آغاز کرده و استانها موظف به همکاری هستند.
وی ادامه تشریح کرد: در زمینه الزامات قانونی برای کاهش مصرف مازوت، نیروگاهها همانند سایر صنایع مشمول مقررات هستند و اگر خروجی آلایندهها بالاتر از حد مجاز باشد، اخطار و تذکر داده میشود، با این حال، تغییر نوع سوخت و کاهش مصرف مازوت نیازمند تصمیمات کلان و سرمایهگذاری ملی است که باید توسط وزارت نیرو پیگیری شود و ما در سطح استان موضوع را گزارش و پیگیری میکنیم، اما تأمین سوخت مناسب از پالایشگاهها وظیفهای ملی است.
میرزاحسینی در پاسخ به این پرسش که آیا محیط زیست امکان توقف یا محدودسازی فعالیت نیروگاه را دارد یا نه تشریح کرد: باید گفت وظیفه اصلی ما اطلاعرسانی و نظارت است و اقدامات اجرایی و تصمیمات کلان نیازمند هماهنگی با وزارت نیرو و مراجع بالادستی است.
سیاست دولت به سمت توسعه انرژیهای تجدیدپذیر حرکت کرده است
وی در ادامه یادآور شد: اما در خصوص طرحهای جایگزین سوخت پاکتر، سیاست دولت به سمت توسعه انرژیهای تجدیدپذیر، بهویژه انرژی خورشیدی و بادی، حرکت کرده است و در استان نیز سرمایهگذاریهای قابل توجهی صورت گرفته و جلسات کارگروه انرژی با معاونت اقتصادی استانداری در حال برگزاری است که این رویکرد جایگزین مناسبی برای کاهش وابستگی به سوختهای آلاینده خواهد بود.
وی با اشاره به اینکه چشمانداز پنج سال آینده برای کاهش وابستگی نیروگاهها به مازوت نیز در سطح وزارتخانههای مربوطه پیگیری میشود، عنوان کرد: وظیفه محیط زیست نظارت و حمایت از توسعه انرژیهای پاک است و ما با تسهیل مقررات در حوزه انرژی خورشیدی و بادی تلاش کردهایم شرایط استقرار و توسعه این منابع را آسانتر کنیم.
این مسئول درباره مهمترین عامل آلودگی هوای استان قزوین ابراز کرد: نیروگاه تنها یکی از عوامل است و مطالعات نشان میدهد منابع ثابت و متحرک، از جمله صنایع، خودروها و موتورسیکلتها، همگی سهمی در آلودگی دارند.
وی در ادامه بیان کرد: شرایط آبوهوایی نیز بهویژه در زمستان، با پایداری جوی و نبود باد و باران، موجب تجمع آلایندهها در سطح شهر میشود و در تابستان به دلیل جریانهای هوا، آلودگی کمتر است، اما در زمستان شدت بیشتری دارد.
این مسئول خاطرنشان کرد: در پیگیریهای اخیر، نیروگاه استان قزوین سهمیه سوخت کمگوگرد دریافت کرده و نمونهبرداریها نشان دادهاند که میزان گوگرد در حد استاندارد بوده است. این اقدام با پیگیریهای استان و همکاری پالایشگاه شازند محقق شد و در مقاطعی که هوا آلودهتر بود، استفاده از این سوخت استاندارد کمک شایانی به کاهش آلایندهها کرد.
وی در پایان گفت: شهروندان در روزهای آلوده از تردد غیرضروری خودداری کنند، از ماسک استفاده نمایند و با مسئولان همکاری داشته باشند. سرمایهگذاران نیز در حوزه انرژیهای پاک پای کار بیایند تا بتوانیم سریعتر به نتایج مطلوب برسیم.
در روزهای اخیر، هوای قزوین دوباره به مرحله ناسالم رسیده و ذرات معلق ۲.۵ میکرون مهمترین عامل این وضعیت هستند.
هرچند نگاه عمومی، نیروگاه شهید رجایی را عامل اصلی آلودگی میداند، اما بر اساس توضیحات مدیرعامل نیروگاه و ارزیابیهای محیط زیست، سهم این نیروگاه حدود ۷ درصد برآورد میشود و بخش عمده آلودگی حدود ۸۰ درصد به تردد سنگین خودروها و شرایط جوی زمستان مانند وارونگی دما مربوط است.
نیروگاه اعلام کرده که تمایلی به مصرف مازوت ندارد و با دریافت بخشی از سوخت کمگوگرد، آلایندگی آن در محدوده استاندارد قرار گرفته است. در مقابل، محیط زیست استان نیز تأکید میکند که نظارت مستمر انجام میشود، اما کاهش مصرف مازوت و توسعه انرژیهای پاک نیازمند تصمیمات ملی است.
در مجموع، آلودگی هوای قزوین نتیجه همزمان عوامل مختلفی از جمله حملونقل، صنایع، شرایط جوی و مصرف سوخت نیروگاه است و راهحل پایدار در گرو توسعه انرژیهای تجدیدپذیر و بهبود کیفیت سوخت و ناوگان حملونقل خواهد بود.
