علیرضا کرمی در گفتوگو با ایسنا، با بیان اینکه فرونشست زمین دیگر یک پدیده محدود به چند دشت خاص نیست، اظهار کرد: امروز از دشتهای مرکزی ایران تا استان فارس، نشانههای واضحی از ناپایداری زمین مشاهده میشود که ریشه اصلی آن به بحران آب و نحوه مدیریت منابع آب بازمیگردد.
وی با اشاره به وضعیت نگرانکننده برخی دشتهای استان فارس افزود: دشتهایی مانند مرودشت، فسا، جهرم، داراب و بخشهایی از شیراز طی سالهای اخیر به دلیل افت شدید سطح آب زیرزمینی، در معرض فرونشست قرار گرفتهاند و این مسئله تهدیدی جدی برای کشاورزی، زیرساختهای شهری و حتی میراث تاریخی استان محسوب میشود.
کرمی تصریح کرد: در بسیاری از این مناطق، تراز آبخوانها سالهاست منفی است و فشار مضاعف ناشی از خشکسالیهای پیدرپی، برداشت غیرمجاز از چاهها و الگوی ناپایدار مصرف آب، شرایط را به مرحلهای رسانده که زمین توان بازگشت به وضعیت طبیعی خود را از دست داده است.
خشکسالیهای پیدرپی؛ عامل تشدیدکننده یک بحران انباشته
این مدرس دانشگاه با تأکید بر اینکه خشکسالی بهتنهایی عامل فرونشست نیست، گفت: خشکسالی زمانی به بحران تبدیل میشود که در کنار آن، مدیریت منابع آب مبتنی بر واقعیتهای اقلیمی وجود نداشته باشد و جبران کمبود آب صرفاً از طریق برداشت بیشتر از منابع زیرزمینی انجام شود.
وی در ادامه افزود: کاهش بارندگی، افزایش دما و تبخیر، تغییر الگوی زمانی بارشها و کاهش روانابهای سطحی، باعث شده اتکای بخشهای مختلف مصرف، بهویژه کشاورزی، به آبخوانها افزایش یابد و همین موضوع روند فرونشست زمین را تسریع کرده است.
برداشت بیرویه از آب زیرزمینی؛ تخریب برگشتناپذیر ساختار زمین
کرمی با اشاره به سازوکار فنی فرونشست زمین بیان کرد: زمانی که سطح آب زیرزمینی بهشدت افت میکند، فشار آب منفذی در لایههای خاک کاهش یافته و لایههای رسی و سیلتی فشرده میشوند؛ این فشردگی، نشست دائمی زمین را به دنبال دارد که حتی با ترسالیهای مقطعی نیز قابل جبران نیست.
وی بیان کرد: در بسیاری از دشتهای کشور، از جمله دشتهای فارس، این فشردگی به مرحلهای رسیده که ظرفیت ذخیره آبخوانها برای همیشه کاهش یافته و این به معنای از دست رفتن سرمایهای بیننسلی است.
فرونشست زمین؛ بحرانی خاموش با پیامدهای ملی
این دکترای مهندسی آب با بیان اینکه فرونشست زمین برخلاف سیل و زلزله بهصورت تدریجی رخ میدهد، اظهار کرد: همین تدریجی بودن باعث شده این پدیده کمتر درک شود، در حالی که آثار آن بسیار گستردهتر و ماندگارتر است.
وی افزود: آسیب به راهها، خطوط انتقال گاز و آب، شبکههای فاضلاب، ساختمانها، زیرساختهای کشاورزی و حتی افزایش خطر شکست سازههای حیاتی، تنها بخشی از پیامدهای فرونشست است که در بسیاری از نقاط کشور در حال ظهور است.
مدیریت منابع آب؛ کلید مهار فرونشست
کرمی با تأکید بر اینکه مقابله با فرونشست زمین بدون اصلاح مدیریت منابع آب امکانپذیر نیست، گفت: این پدیده بیش از آنکه یک مسأله ژئوتکنیکی باشد، نتیجه مستقیم ضعف در حکمرانی آب است و نیازمند تصمیمهای ساختاری در سطح ملی و استانی است.
وی ادامه داد: انسداد چاههای غیرمجاز، کنترل برداشت از چاههای مجاز، اصلاح الگوی کشت، افزایش بهرهوری آب در کشاورزی، اجرای پروژههای تغذیه مصنوعی آبخوانها و استقرار سامانههای پایش مستمر فرونشست، باید بهصورت همافزا و نه مقطعی اجرا شود.
ضرورت تغییر رویکرد از «تأمین بیشتر آب» به «مدیریت تقاضا»
این مدرس دانشگاه با اشاره به خطای راهبردی در سیاستهای آبی کشور بیان کرد: سالهاست که تمرکز اصلی بر تأمین آب جدید از طریق انتقال یا برداشت بیشتر بوده، در حالی که راهکار پایدار، مدیریت تقاضا و کاهش فشار بر منابع زیرزمینی است.
وی در ادامه تصریح کرد: تا زمانی که الگوی مصرف اصلاح نشود و ارزش واقعی آب در تصمیمگیریها لحاظ نگردد، حتی پرهزینهترین پروژههای تأمین آب نیز نمیتوانند مانع گسترش فرونشست زمین شوند.
فرونشست؛ زنگ خطر برای آینده توسعه کشور
کرمی در پایان گفت: فرونشست زمین، هشدار جدی درباره ناپایداری مسیر توسعه در کشور است و اگر امروز با نگاه علمی و مبتنی بر واقعیتهای اقلیمی به مدیریت منابع آب پرداخته نشود، فردا با بحرانی مواجه خواهیم شد که نهتنها مهار آن ممکن نیست، بلکه هزینههای اجتماعی، اقتصادی و امنیتی گستردهای به دنبال خواهد داشت.
انتهای پیام
