بودجه سال 1405، اصلاحات اقتصادی و ترکیب کابینه
در طول چند دهه گذشته کشور ایران به پیشرفتهای زیادی در توسعه زیرساخت های عمرانی، صنعت، کشاورزی، نظامی، ساخت و استقرار ماهواره در فضا (که روز 7 دی نمونه ای از آن مشاهده شد) دست یافته به گونه ای که کشور در مورد اخیر جزو ده کشور برتر دنیا قرار دارد. بر اساس آخرین گزارش برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP)، شاخص توسعه HDI ایران، معادل 79.9 صدم واحد برای سال 1402 اعلام شده که به مرز بالای توسعه نزدیک است.
خلاصه خبر
ب- در شرایط فعلی، بررسی کارشناسی بخش های مختلف اقتصاد کشور نشان می دهد که به دلیل وجود مشکلات مزمن و عمیق به قرار زیر:- یارانه های غیر هدفمند معادل 150 میلیارد دلار در سال، قیمت پایین حامل های انرژی و مصرف بیش از حد آنها در کشور، سبب شده بخش زیادی از منابعی که باید صرف توسعه عمرانی کشور شود هدر رود و به خارج کشور قاچاق شود. - عدم اجازه به سازوکار بازار جهت ایجاد تعادل میان عرضه و تقاضا، عدم نظارت و بی ثباتی در بازار کالا و ارز.- تعیین دستوری نرخ سود بانکی و تحمیل تکالیف زیاد و خارج از توان نظام بانکی توسط دولت سبب گردید که توانایی بانک ها در نقش آفرینی در اقتصاد کاهش یابد. - گستردگی حجم اداری و بودجه بندی سنتی و غیرعملیاتی سبب شده که کمتر از 18 درصد در لایحه پیشنهادی بودجه به طرح های عمرانی اختصاص یابد. در نتیجه این روند در بودجه های سالانه گذشته تا کنون بسیاری از طرح های مهم عمرانی کشور نیمه تمام مانده اند.- وجود نرخ های چندگانه ارز در کشور و اختصاص حدود 20 میلیارد دلار ارز دولتی ( با نرخ ترجیحی) از سال گذشته تا کنون به واردات کالاهای اساسی، ضمن عدم تاثیر بر مهار تورم، سبب رانت های باد آورده، قاچاق و فساد گسترده اقتصادی در کشور شده است. با فرض اختصاص 8 و نیم میلیارد دلار ارز با نرخ ترجیحی در سال آینده و تفاوت قیمت 28500 تومانی آن با قیمت ارز در مرکز مبادله ارزی، در مجموع حدود 760 هزار میلیارد تومان رانت در درون این سیاست قرار دارد که با اصلاح قیمت ارز ترجیحی منابع حاصله می تواند صرف حمایت از معیشت خانوارها، اجرای طرح های عمرانی و حمایت از صنعتگران و کشاورزان گردد.
- با وجود اختصاص یارانه سنگین به زنجیره گندم، آرد و نان معادل 250 هزار میلیارد تومان (به ازاء هر فرد ایرانی 3 میلیون تومان) در سال، از یک طرف بخشی از آن قاچاق می شود و از طرف دیگر کیفیت و کمیت پایین نان باعث نارضایتی عموم مردم شده است که باید در سازوکار آن تجدید نظر شود.- و بالاخره تحریم ها و اقدامات خصمانه آمریکا در 12 سال گذشته،در مجموع تاثیر عوامل فوق الذکر، اقتصاد ایران (در چارچوب نظری مدل چند بخشی اقتصاد کلان) از شرایط تعادلی خارج شده و ناترازی ها در تمام بخش های اقتصادی کشور شکل گرفته که سبب ایجاد مشکلات اقتصادی، تورم و سختی معیشت مردم شده است.ج- پیشنهادات:1- اصلاح قیمت ارز ترجیحی:با اصلاح قیمت ارز ترجیحی مابه التفاوت آن با نرخ بازار آزاد به خانوارها و تولیدکنندگان منتقل می گردد و فساد گسترده فعلی در این زمینه حذف خواهد شد.2- یکسان سازی نرخ ارز در چارچوب نظام نرخ ارز شناور مدیریت شده:در این راستا نرخ ارز در بازار بر اساس سازوکار عرضه و تقاضا تعیین می شود و بانک مرکزی در چارچوب وظایف خود بر آن مدیریت و نظارت خواهد نمود.3- حذف قیمت گذاری دولتی کالاها:بجز برخی اقلام خاص دارویی، به هیچ کالایی یارانه با قیمت دولتی تعلق نخواهد گرفت و مابه التفاوت قیمت کالاهای اساسی در قالب کالابرگ الکترونیک به خانوارهای با درآمد کم و متوسط تعلق می گیرد.4- انتقال یارانه آرد و نان به مردم:در حال حاضر دولت آرد یارانه ای و 40 درصد هزینه پخت نان را به نانواها می دهد ولی نان بسیار گران و اغلب با کیفیت پایین در اختیار مردم قرار می گیرد. پیشنهاد می شود دولت یارانه نان را که 250 میلیارد تومان در سال است، بجای نانوا به خانوارها در قالب کالابرگ الکترونیک و یا به صورت یارانه نقدی اختصاص دهد.
5- اصلاح نرخ محاسباتی ارز در بودجه:نرخ ارز محاسباتی در لایحه بودجه، 74 هزار تومان لحاظ شده که با بازار تفاوت بسیار زیادی دارد. با اصلاح این قیمت به قیمت ارز در مرکز مبادله ارزی که حدود 115 هزار تومان است منابعی حدود 820 هزار میلیارد تومان بدست می آید که می تواند برای افزایش حقوق کارمندان و بازنشستگان طبق نرخ تورم و اجرای طرح های عمرانی اختصاص یابد. نکته مهم این است که نرخ ارز محاسباتی برای تنظیم و درج منابع درآمدی در جداول حسابداری درآمد هزینه لایحه بودجه است و اثری بر نرخ ارز در بازار ندارد. 6- اصلاح تدریجی قیمت حامل های انرژی:قیمت حامل های انرژی (با اولویت بنزین، گازوئیل و گاز) در یک زمانبندی پنج ساله به 90 درصد قیمت فوب خلیج فارس (سال اول 10 درصد و چهار سال بعد هر ساله 20 درصد) افزایش یابد. سهمیه ( 100+60 لیتر) بنزین با قیمت یارانه ای (با تعدیل قیمت در هر سال) در طول اجرای طرح حفظ خواهد شد. سهمیه گازوئیل و بنزین وسایل نقلیه حمل بار و مسافر بر اساس نظرات کارشناسی مبتنی بر پیمایش و سامانه GPS تعیین و اختصاص خواهد یافت.7- مولد سازی اموال و دارائیها دولتی:وزارت خانه ها و موسسات دولتی دارای اموال، دارایی ها، اراضی و ساختمان های زیادی هستند که با فروش آنها می توان منابع لازم برای اجرای طرح های عمرانی را تامین نمود. چون دستگاه های دولتی همت کمی برای اجرای این موضوع در سنوات قبل داشته اند ضروری است که در بودجه 1405 سازوکار تحقق درآمد از این منابع تقویت شود.
8- اختصاص زمین برای ساخت مسکن به خانوارهای بدون مسکن:در کشور پهناور ایران اراضی مناسب برای ساخت مسکن به وفور وجود دارد. دولت با اختصاص زمین های مناسب به خانوارهای متوسط و کم درآمد و ساخت مسکن با مشارکت انبوه سازان برای آنها می تواند این معضل را مشابه تجربه مسکن مهر برای همیشه حل نماید.9- حذف چهار صفر از پول ملی:ضروری است با توجه به افزایش شدید نرخ ارز و قیمت ها در دهه اخیر، قانون حذف چهار صفر از پول ملی در سال آینده اجرایی گردد.10- کاهش تعرفه واردات خودرو:افزایش نرخ ارز، همانند یک دیوار طبیعی تعرفه ای عمل کرده و قیمت خودرو های وارداتی را به شدت افزایش داده است. بنابراین دولت باید نسبت به اصلاح و کاهش تعرفه خودروهای وارداتی (هیبریدی و زیر 1500cc) به گونه ای اقدام نماید که سهمیه ای معادل 20 درصد بازار خودرو کشور به خودروهای وارداتی با استاندارد و کیفیت بالا اختصاص یابد.
د- توزیع درآمد حاصل از اجرای طرح، ضوابط اجرایی و زمانبندی آن:1- پرداخت جبرانی به خانوارها و حذف سه دهک بالای درآمدی: معادل 50 درصد از درآمد طرح در قالب یارانه نقدی و کالابرگ الکترونیک به 7 دهک درآمدی به صورت پلکانی اختصاص می یابد. سهم هر دهک از دهک های اول تا سوم 16 درصد، دهک های چهارم و پنجم 14 درصد و دهک های ششم و هفتم 12 درصد از کل درآمد اختصاص یافته به خانوارها خواهد بود.2- تکمیل طرح های عمرانی: معادل 30 درصد از درآمد طرح به تکمیل و اجرای طرح های عمرانی مهم و راهبردی اختصاص یابد.3- حمایت از تولید: معادل 20 درصد درآمد طرح به حمایت از واحدهای تولیدی کوچک و متوسط و حل مشکلات واحدهای تعطیل و نیمه فعال در قالب تسهیلات تلفیقی با نرخ سود و کارمزد پایین اختصاص یابد.4- ایجاد سامانه جامع و یکپارچه اطلاعات خانوارها و تولید کنندگان: کلیه واحدهای تولیدی و خانوارها ملزم به ثبت اطلاعات جامع خود در این سامانه خواهند بود.و- سایر اقدامات مورد نیاز:1- بخشش جرایم، تقسیط بدهی های بانکی، مالیاتی و تامین اجتماعی واحدهای تولیدی تعطیل و نیمه فعال که فعال شدن آنها مسیر میانبر برای جهش اقتصادی با مشارکت مردم است.2- تشویق اولویت خرید کالاهای با کیفیت ایرانی توسط خانوارها، ادارات و موسسات دولتی و نظارت سازمان استاندار بر واحدهای تولیدی موجود برای ارتقای کیفیت محصولات خود.3- تامین مواد اولیه واحدهای تولیدی توسط دولت برای دو تا سه شیفت کاری که یکی از معضلات موجود در کشور است. در حال حاضر مواد اولیه در بورس ارائه می شود و دلالان آن را خریداری کرده و مستقیم به دست تولیدکنندگان نمی رسد.4- ایجاد شرکت های زنجیره جمع آوری و بازار رسانی تولیدات خانگی و روستایی.
ز- اهم آثار اجرای طرح1- رفع ناترازی ها و افزایش تاب آوری اقتصاد در برابر تکانه های داخلی و خارجی و افزایش ضریب امنیت ملی،2- تسریع در تکمیل طرح های عمرانی،3- سالم سازی نظام اقتصادی کشور و کاهش رانت و مفاسد اقتصادی،4- کاهش فاصله طبقاتی، توزیع عادلانه درآمدها (با تحقق ضریب جینی به 35 صدم واحد) و حذف فقر مطلق در کشور،5- بهبود مدیریت حامل های انرژی، حذف تدریجی قاچاق و صرفه جویی روزانه معادل 10 میلیون لیتر بنزین و گازوئیل در یک افق پنج ساله،6- بهبود معیشت و افزایش قدرت خرید خانوارها.
چند نکته پایانی: الف- با توجه به اینکه در شرایط کنونی نیاز به یک بودجه هدفمند و عملیاتی برای حل مشکلات اقتصادی، مهار تورم و بهبود معیشت مردم وجود دارد، با روال بودجه نویسی سنتی موجود امکان ایجاد تحول و موفقیت در اقتصاد ضعیف است. بنابراین بودجه 1405 فرصت مناسبی است که بر اساس طرح تحول اقتصادی و رفع ناترازی ها تنظیم گردد. نمی شود بودجه سال آتی طبق روال عادی و سنتی موجود مصوب گردد و بعد دولت و مجلس در سال آینده درصدد باشند طرح تحول اقتصادی، هدفمندی یارانه ها و رفع ناترازی ها را در بستری غیر از بودجه اجرا نمایند.ب- برای اجرای طرح تحول اقتصادی، رفع ناترازی ها و حل مشکلات موجود، از یک طرف همدلی قوا و همراهی مردم ضروری است و از طرف دیگر باید ترکیب هیئت دولت متناسب با این موضوع مهم تقویت شود و وزرای توانمند و کارآمدی در کابینه به کار گرفته شوند. الان زمان مناسبی برای این تغییر است تا کابینه با فرصت کافی و تمهیدات لازم وارد سال جدید و انجام ماموریت راهبردی خود گردد.بالاخره اینکه، آقای پزشکیان در صورت تصمیم برای انجام اصلاحات و رفع ناترازی های اقتصادی باید با پذیرش مسئولیت این اقدام، برنامه اجرایی خود را برای برون رفت از وضعیت موجود به صورت مدون، زمانبندی شده، با جزئیات کامل و شفاف با نمایندگان مجلس، مردم و رسانه ها در میان بگذارد و آنها را برای اجرای طرح همراه نمایند.
04:00 - 8 دی 1404
نظرات کاربران
