یوسی کوهن، رئیس پیشین موساد، در کتابش، «شمشیر آزادی»، جزئیات تازهای از زندگی حرفهای، عملیاتهای اطلاعاتی، روابط سیاسی و نگاهش به آینده ارائه میدهد. به گزارش اورشلیم پست، در این کتاب، صدای کوهن شفافتر از مصاحبههای رسانهای شنیده میشود و بارها تاکید میکند که ناآگاهی برای یک رئیس اطلاعاتی پذیرفتنی نیست و باور دارد موساد قادر است با پذیرش سطح معینی از خطر، برنامه هستهای جمهوری اسلامی را متوقف کند.
در سالهای مسئولیت کوهن، عملیاتهای موساد علیه برنامه هستهای جمهوری اسلامی به شکلی پیش رفت که او این توانمندی را بدیهی میدانست. رئیس پیشین موساد در گفتوگوهای خصوصی، پس از موفقیت یک عملیات، از احتمال موفقیت عملیاتهای مشابه در آینده صحبت میکرد، سخنانی که برخی مقامهای امنیتی اسرائیل بیش از حد خوشبینانه میدانستند. با این حال، کارنامه عملیاتی کوهن باعث شد این اعتمادبهنفس با نتایج همراه شود. کوهن پس از پایان جنگ ۱۲ روزه اسرائیل و جمهوری اسلامی ایران، تایید کرد که مقدمه بسیاری از عملیاتهای انجامشده به دوره ریاست او در موساد بازمیگردد.
کوهن در این کتاب برای نخستین بار جزئیات تازهای از عملیات موساد برای سرقت آرشیو هستهای جمهوری اسلامی در سال ۲۰۱۸ ارائه میدهد؛ عملیاتی که پیشتر نیز گزارشهایی دربارهاش منتشر شده بود، اما روایت کوهن ابعاد جدیدی از روند شناسایی، برنامهریزی و اجرای عملیات را روشن میکند. او تاکید میکند برخلاف روایتهای ساده رسانهای، این عملیات نه بر پایه یک «سرنخ اطلاعاتی طلایی»، بلکه نتیجه ماهها کار اطلاعاتی مستمر و فرایندی پیچیده و متشکل از اطلاعات متعدد و ناهمگون بود.
به گفته کوهن، نخستین مرحله عملیات، شناسایی محل نگهداری اسناد هستهای جمهوری اسلامی بود. موساد از ترکیبی از منابع انسانی برای جابهجایی اسناد، ردیابی محمولهها، تصویربرداری و تعقیب کانتینرهای حملونقل، شنود ارتباطات و نظارت زمینی و هوایی استفاده کرد. ماموران موساد کامیونهایی را که برای انتقال اسناد به کار میرفتند زیر نظر گرفتند، مسیرهای تردد آنها را ثبت کردند و همزمان، مکانهایی را که احتمال نگهداری اسناد در آنها وجود داشت، از سطح خیابان و از آسمان رصد کردند. این روند، به گفته کوهن، حاصل ماهها کار اطلاعاتی مستمر بود و نه کشف ناگهانی سرنخی تعیینکننده.
کوهن توضیح میدهد آرشیو هستهای پیش از اجرای عملیات یک بار به محلی دیگر منتقل شده بود و همین موضوع موساد را وادار کرد کل عملیات را دوباره طراحی کند. در ادامه، موساد دریافت جمهوری اسلامی قصد دارد این اسناد را بار دیگر به مکانی جدید منتقل کند. این اطلاعات باعث شد زمانبندی تغییر کند و اجرای عملیات جلو بیفتد؛ زیرا در صورت جابهجایی مجدد، شناسایی محل تازه و طراحی عملیات جدید ممکن بود ماهها وقت بگیرد و خطر اینکه فرصت بهکلی از دست برود افزایش پیدا میکرد.
کوهن در کتابش فاش میکند با وجود فشار برای اجرای سریع عملیات، فرمانده میدانی در لحظه حساس تصمیم گرفت عملیات را ۲۴ ساعت به تعویق بیندازد، تصمیمی که برخلاف خواست مستقیم او بود. به گفته کوهن، این فرمانده با ارزیابی شرایط میدانی، خطرهای احتمالی و وضعیت امنیتی محل، به این نتیجه رسیده بود که اجرای فوری عملیات ممکن است خطر شکست یا افشای ماموریت را افزایش دهد. در نهایت، این تاخیر کوتاه به اجرای موفق عملیات انجامید.
در جریان آمادهسازی، موساد ناچار بود با موانع امنیتی متعددی مواجه شود. کوهن مینویسد نگهبانان محل، سگهای نگهبان و تدابیر حفاظتی پیرامونی بخشی از چالشهای عملیاتی بودند. برای کاهش خطر غافلگیری، موساد نه فقط ساختمان هدف، بلکه ساختمانهای اطراف، مسیرهای دسترسی را نیز زیر نظر گرفته بود تا از هرگونه مداخله یا غافلگیری احتمالی جلوگیری شود.
کوهن در کتابش علاوه بر موضوع سرقت آرشیو هستهای، به جزئیات تازهای درباره ترور محسن فخریزاده، چهره کلیدی برنامه هستهای جمهوری اسلامی، در نوامبر ۲۰۲۰ اشاره میکند؛ هرچند این بخش نسبت به پرونده آرشیو هستهای کمتر شرح داده شده است.
هرچند روابط کوهن با بنیامین نتانیاهو در گذر زمان تیره شد، نام او سالها بهعنوان یکی از جانشینان احتمالی نتانیاهو مطرح بود، و حتی نتانیاهو زمانی به این موضوع اشاره کرده بود. با این حال، توانمندیهای اطلاعاتی و جاذبه شخصیاش تاکنون به قدرت سیاسی ملموس تبدیل نشده است و او تمایلی به ایفای نقش نفر دوم در هیچ ائتلافی ندارد.
کوهن در بخش دیگری از کتاب، مسیر ورودش به موساد پس از خدمت سربازی را شرح میدهد، و در ابتدا نمیدانست چرا انتخاب شده است. به گفته او، آزمونهای ورودی موساد بهگونهای طراحی شدهاند که شیوه تفکر عملیاتی داوطلب را آشکار کنند. ماموریتهایی مانند نفوذ به آپارتمانها یا کارگذاری شنود با شرایط پیشبینینشده همراه است تا توانایی حفظ خونسردی، ابتکار عمل و واکنش سریع سنجیده شود. پس از پذیرش، این موارد در دوره آموزش تشدید میشوند تا فرد بتواند فشار، بازجویی و خطر فیزیکی را تحمل کند.
کوهن بخش مهمی از فعالیتش را در حوزه اطلاعات انسانی توصیف میکند، جایی که مامور باید شناختی عمیق از هدف داشته باشد و رابطهای تدریجی ایجاد کند تا در نهایت، فرد میفهمد دارد با موساد همکاری میکند. هنگام نفوذ به ساختارهایی مانند سپاه پاسداران یا حزبالله شکست در ماموریت با خطر بسیار بالایی همراه است. به باور کوهن، مامور اطلاعاتی باید همهچیز را بداند و به هیچکس اعتماد نکند؛ و ضرورت احتیاط را اینگونه خلاصه میکند که «اگر داخل موسادی، همکار منی. اگر بیرون از سازمانی، دشمن منی».
کوهن همچنین روابطش با رهبران جهان را شرح میدهد. او از ماموریتی به درخواست شخصی دونالد ترامپ صحبت میکند که با تایید نتانیاهو انجام شد. ترامپ را «صلحطلبی نامتعارف» توصیف میکند و از خروج آمریکا از برجام و موفقیتش در توافقهای صلح از جمله پیمان ابراهیم تمجید میکند.
روابط کوهن با باراک اوباما سردتر بوده است و نقل میکند که اوباما در سال ۲۰۱۵ هشدارش درباره برجام را رد کرده بود. درباره جو بایدن، از حمایتهای نظامی آمریکا از جمله ارسال سامانه دفاع موشکی یاد میکند، هرچند به وجود اختلافنظرها نیز اشاره میکند.
کوهن شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، را بین رهبران منطقه شخصیتی عملگرا و تاثیرگذار میداند و میگوید به خرد او احترام میگذارد.
کوهن در صحبت از ولادیمیر پوتین، رئیسجمهوری روسیه، رابطهای حرفهای مبتنی بر احترام متقابل ترسیم میکند؛ او را شنوندهای دقیق و مذاکرهکنندهای قوی میداند، اما همزمان جنگ اوکراین را جنگی ویرانگر توصیف میکند. کوهن تاکید میکند که تعامل با روسیه برای تامین منافع امنیتی اسرائیل، بهویژه در سوریه، ضروری بوده است.
