در بحبوحه افزایش افسارگسیخته قیمت ارز و طلا در ایران و همزمان با اعتراض کسبه بازار و مراکز تجاری مختلف، درباره استعفا یا برکناری محمدرضا فرزین، رئیس بانک مرکزی خبرهایی منتشر شده است.
در سکوت مقامهای رسمی درباره فعالیت رئيس مهمترین نهاد مالی در ایران، رسانههای داخلی گزارشها و فرضیههای مختلفی را درباره او منتشر میکنند. برخی از استعفا و بعضی دیگر از شایعه بودن استعفای او خبر میدهند، تعدادی هم از مخالفت با استعفا مینویسند و در بعضی تحلیلهای دیگر، صحبت از اختلافنظرهایی است که در میان سران سه قوه و همچنین اعضای دولت درباره شرایط بحرانی اقتصاد ایران ایجاد شده است.
سایت دیدهبان ایران بعدازظهر یکشنبه با انتشار تصاویری از جلسات مربوط به کمیسیون تلفیق خبر داد که محمدرضا فرزین تاکنون در این جلسات حضور پیدا نکرده است. غیبت فرزین در تیم همراه رئیسجمهوری در جلسه نوبت صبح یکشنبه مجلس برای دفاع از کلیات لایحه بودجه ۱۴۰۵ نیز موردتوجه قرار گرفت.
بانک مرکزی تاکنون درباره این غیبتها توضیحی منتشر نکرده است. با این حال پیشتر در روز دوم دی و در زمان ارائه لایحه بودجه ۱۴۰۵ به مجلس، گزارشهایی مبنی بر تنش در جلسه غیرعلنی پیش از آن و مشاجره میان نمایندگان مجلس و فرزین منتشر شد. پایگاه خبری تجارتنیوز در آن زمان نوشت فرزین در این جلسه برای حل مشکلات ارزی توضیح و راهکار جدیدی نداشت و مانند همیشه گفت ارزی به بانک مرکزی نمیرسد تا او بتواند روند تخصیص را مدیریت کند.
در همین حال همشهریآنلاین روز یکشنبه به نقل از یک منبع آگاه، گزارش داد که فرزین دو هفته پیش استعفایش را بهصورت حضوری به پزشکیان تحویل داد و برای تعیین جانشین او هم تیمی تشکیل شده است.
سایت فرارو هم یک روز پس از آن، نوشت که اخبار مربوط به ماندن یا رفتن رئیسکل بانک مرکزی به مرحله جدیدی از پیچیدگی و درهمتنیدگی وارد شده است و رسانهها پیگیر ایناند که فرزین در کدام جلسات حضور دارد و کدام جلسات غایب است. به نوشته این رسانه، یک فرضیه این است که با توجه به شرایط کلی کشور و قرار داشتن بانک مرکزی در مرکز انتقادها، هیچ کس زیر بار قبول این مسئولیت نمیرود.
در این میان، عبدالرضا داوری، فعال رسانهای حکومتی، با انتشار پستی در ایکس، مدعی شد که با تصویب سران سه قوه، فرزین در جایگاهش ابقا شده است؛ ادعایی که مدیر خبرگزاری قوه قضاییه و سپس مرکز رسانه دستگاه قضایی آن را تکذیب و اعلام کردند که «خبر منتشره در مورد مصوبه سران قوا، مبنی بر ابقای رئیس کل بانک مرکزی، صحت ندارد. هیچ تصمیمی در جلسه سران قوا، در این زمینه اتخاذ نشده و این موضوع از اختیارات ریاستجمهوری است.»
در همان حال کاربران فضای مجازی که به افزایش شدید قیمت ارز و طلا بهشدت واکنش نشان دادند، مصاحبه چند ماه قبل محمدرضا فرزین، رئیس بانک مرکزی، را منتشر کردند. در آن گفتگو، وقتی خبرنگار از فرزین میپرسد: «آقای دکتر میگویند به دلیل اسنپبک دلار تا ۱۵۰ هزار تومان بالا میرود»، فرزین پاسخ میدهد که «نه بابا جون، شوخیه!»
این در حالی است که سکه طلای طرح امامی ظهر روز یکشنبه هفتم دیماه، با ثبت قیمت ۱۶۷ میلیون تومان رکورد زد، هر پوند بریتانیا حدود ۱۹۲ هزار تومان و هر یورو هم بیش از ۱۶۸ هزار تومان معامله شد و نرخ دلار هم از صبح یکشنبه با افزایش چهار هزار تومانی، از ۱۴۴ هزار تومان فراتر رفت و چیزی نمانده است به همان عددی برسد که محمدرضا فرزین آن را «شوخی» دانست.
محمدرضا فرزین هم در دولت سیزدهم و هم چهاردهم رئیس کل بانک مرکزی و یکی از گزینههای تصدی وزارت اقتصاد در دولت ابراهیم رئیسی بود و حتی پیش از انتخابات، برنامه اقتصادی دولت او را نیز تهیه و تنظیم کرده بود. او که در جلسه ۸ دی ۱۴۰۱ هیئت دولت بهعنوان رئیس کل جدید بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران معرفی شد، در دولت مسعود پزشکیان هم به کارش ادامه داد.
وقتی فرزین سمت ریاست بانک مرکزی را عهدهدار شد، قیمت دلار ۴۴ هزار تومان بود، اما در این فاصله کوتاه چندساله، نرخ ارز افزایش چشمگیری یافت و همچنان به صورت لحظهبهلحظه بالا میرود.
در سال ۱۴۰۳، با رشد روزافزون قیمت دلار در بازار داخلی ایران و ایجاد التهاب ارزی در متن جامعه، انتقادها به فعالیتهای بانک مرکزی بالا گرفت و حتی مجلس شورای اسلامی هم بانک مرکزی و رئیس آن را به رویکرد اقتصادی و مدیریتی اشتباه در موضوع ارز متهم کرد.
سازمان بورس هم دیگر منتقد سیاستهای فرزین در دوره ریاستش بر بانک مرکزی است. در عین حال ادعای جنجالی فرزین که گفته بود «ما به نرخ بازار غیررسمی و کانالها کاری نداریم» موجب انتقادهای بیشتری به عملکرد او شد. گروهی از فعالان اقتصادی ادعای او را بیتوجهی به نرخ دلاری میدانند که بر زندگی مردم تاثیر مستقیم دارد.
در شرایط ملتهب کنونی اقتصاد ایران، برخی رسانههای داخلی مینویسند پزشکیان قطعا فرزین را از ریاست کل بانک مرکزی کنار میگذارد و این جابهجایی پس از بررسی گزینههایی که نامشان مطرح شده و طی کردن روند معمول، انجام خواهد شد.
نام برخی چهرهها بهعنوان گزینههای احتمالی ریاست بانک مرکزی شنیده میشود که از میان آنها میتوان به کامل تقوینژاد، دبیر فعلی هیئت دولت که سابقه مدیریت بانک سپه تا ریاست سازمان امور مالیات را در کارنامه دارد، شمسالدین حسینی، وزیر سابق اقتصاد، داود دانشجعفری، وزیر سابق اقتصاد، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و ریاست کمیسیون اقتصادی مجلس و همچنین غلامرضا حیدری کرد زنگنه که از مدیریت موسسات مالی در سطح میانی تا ریاست سازمان امور مالیاتی را بر عهده داشته است، اشاره کرد.
