بیماریهای قلبی همچنان عامل اصلی مرگومیر در جهان و بانی حدود ۳۰ درصد مرگها و ناتوانی طولانیمدت است. پزشکان میگویند با وجود پیشرفتهای درمانی، مهمترین دستاورد پیشگیری قبل از بروز بیماری قلبی است.
پروفسور جان دینفیلد در مقالهای در نشریه تلگراف به این موضوع میپردازد و مینویسد سالها پیش بسیاری از بیماران مرد سیگاری فقط هنگام بروز سکته مراجعه میکردند، اما امروز بیشتر بیماران هنگام مراجعه مجموعهای از عارضهها مانند دیابت نوع ۲ و اختلالهای کلیوی یا کبدی را در کنار بیماری قلبی دارند. این تغییر با سبک زندگی و افزایش چاقی مرتبط است.
پژوهشهای گسترده نشان میدهد ۷۰ تا ۸۰ درصد حملههای قلبی با چهار عامل تغییرپذیر مرتبطند: سیگار، کلسترول بالا، فشار خون بالا و دیابت.
کنترل کلسترول
کلسترول برای ساخت سلولها، هورمونها و ویتامین دی ضروری است، اما بالا بودن سطح کلسترول به رسوب در دیواره شریانها و ایجاد آترواسکلروز (تصلب شرایین) منجر میشود که عامل بیشتر سکتههای قلبی و مغزی است.
لیپوپروتئین کمچگالی (LDL) وارد دیواره شریان میشود و التهاب و تنگی عروق ایجاد میکند و این فرایند سالها پیش از بروز علائم شروع میشود.
آزمایش چربی خون سطح کلسترول را نشان میدهد. استانداردهای قبلی سطح پایینتر از ۵.۰ میلیمول را برای کل کلسترول و پایینتر از ۳.۰ میلیمول را برای لیپوپروتئین کمچگالی پیشنهاد میکردند، اما دستورالعملهای کنونی سطح ۱.۴ میلیمول را برای لیپوپروتئین کمچگالی مطلوب میداند.
لیپوپروتئین (ای) عامل ژنتیکی دارد و خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش میدهد. هنوز درمان مستقیم تاییدشده برای کاهش این نوع لیپوپروتئین وجود ندارد و تمرکز بر کاهش لیپوپروتئین کمچگالی است.
تغییر سبک زندگی اهمیت دارد، اما بسیاری از بیماران به دارو نیاز دارند. ساخت استاتینها در دهه ۱۹۹۰ پیشرفت مهمی بود. کاهش کلسترول باعث کند شدن یا جلوگیری از پیشرفت بیماری و تثبیت میزان پلاک موجود میشود.
اگر استاتین کافی نباشد یا بیمار نتواند مصرف کند، درمانهای جدید در دسترس است که دو بار در سال تزریق میشوند.
ترک سیگار و دخانیات
سیگار و دخانیات مضرترین عامل برای سلامت قلب است و باعث آسیب به دیواره شریان، التهاب و افزایش احتمال ایجاد لخته خون میشود. بهمرور زمان، پلاکهای چربی در دیواره شریان شکل میگیرد و در صورت پارگی، به حمله قلبی یا سکته منجر میشود.
سیگار حدود ۱۰ سال از طول عمر کم میکند، اما ترک آن پیش از ۴۰ سالگی میتواند بخش زیادی از این زمان ازدسترفته را برگرداند.
آسیب سیگار از همان ابتدا آغاز میشود؛ بنابراین، پرهیز کامل ضروری است. امروزه، درمانهای جایگزین نیکوتین موثرتر شدهاند و بیمار میتواند با کمک پزشک مسیر ترک را دنبال کند.
کنترل فشار خون
فشار خون بالا «قاتل خاموش» است و عامل بیش از نیمی از سکتهها در جهان محسوب میشود. معمولا علامتی ندارد اما بهمرور به شریانهای قلب، مغز و کلیه آسیب میزند.
بالا رفتن فشار خون نه بخشی طبیعی از روند افزایش سن، بلکه علامت بیماری است. هدف کلی پایین نگه داشتن فشار سیستولیک زیر ۱۴۰ و ترجیحا نزدیک به ۱۲۰ است.
مصرف زیاد نمک و غذاهای فراوریشده، الکل، اضافه وزن و کمتحرکی فشار خون را بالا میبرد. الکل هم در کوتاهمدت و هم بلندمدت فشار خون را افزایش میدهد.
در صورتی که تغییرات سبک زندگی برای کاهش فشار خون کافی نباشد، داروهای مختلف مانند مهارکننده و مسدودکنندههای کانال کلسیم تجویز میشوند. توقف دارو معمولا باعث بازگشت فشار میشود.
کنترل وزن و کاهش خطر دیابت
چاقی به بحران جهانی تبدیل شده و چربی شکمی عامل مهمی در ابتلا به دیابت نوع ۲ است که خطر بیماری قلبی را به میزان قابلملاحظهای افزایش میدهد.
قند خون بالا دیواره شریان را تخریب میکند و احتمال سکته مغزی و حمله قلبی را افزایش میدهد. امروزه، درمانهایی مانند آگونیستهای گیرنده پپتید شبهگلوکاگونـ۱ به کاهش وزن قابلتوجه کمک میکنند. این داروها حتی در افرادی که به دیابت مبتلا نیستند نیز خطر مشکلات قلبی را کاهش میدهد.
دادههای جدید نشان میدهد این داروها ممکن است در درمان بیماریهای کلیوی و کبدی و حتی برخی اختلالهای عصبی هم موثر باشند و احتمالا فقط از طریق کاهش وزن عمل نمیکنند. این داروها همچنین میتوانند به تغییرات رفتاری مانند کاهش مصرف الکل و سیگار نیز کمک کنند.
نکات دیگر
پژوهشها نشان میدهد التهاب مزمن نیز نقش مهمی در ابتلا به بیماری قلبی دارد و یکی از منابع شایع التهاب بیماری لثه است. در یک کارآزمایی بالینی که در کالج دانشگاهی لندن انجام شد، بهبود بهداشت دهان با بهبود وضعیت شریانها در شش ماه همراه بود. به بیان دیگر، مراقبت از دندانها ممکن است به محافظت از قلب کمک کند. همچنین، پژوهشهای جدید توجه بیشتری به میکروبیوم روده دارند که بر سوختوساز بدن، التهاب و سلامت بلندمدت تاثیر میگذارد.
