افت سنگین ارزش داراییهای دیجیتال، تشدید نوسانات و ورود بازار به فاز رکودی نشان میدهد که حمایتهای اعلامی دولت ترامپ، دستکم در عمل، نتوانسته کریپتوکارنسی را از فشار نیروهای قدرتمند اقتصاد کلان مصون نگه دارد. سال ۲۰۲۵ که با انتظارات گسترده نسبت به بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید و وعدههای صریح او در حمایت از صنعت کریپتوکارنسی آغاز شده بود، در نهایت با موجی از سرخوردگی و تحمیل زیانهای قابلتوجه به فعالان این بازار به پایان رسید.
بازار ارزهای دیجیتال که در ماههای ابتدایی سال رشد قابلتوجهی را تجربه کرده بود، در ماههای پایانی حدود یک تریلیون دلار از ارزش خود را از دست داد؛ این در حالی است که بیتکوین، بهعنوان بزرگترین ارز دیجیتال جهان، در ششم اکتبر به رکورد تاریخی ۱۲۶ هزار دلار دست یافته بود. این ریزش ناگهانی، نهتنها سودهای انباشتهشده طی سال را از میان برد، بلکه فضای خوشبینی فراگیری را که پس از پیروزی ترامپ در انتخابات شکل گرفته بود، بهشدت تضعیف کرد. این گزارش میکوشد با بررسی عوامل موثر بر این رکود، نقش سیاستهای ترامپ و چشمانداز پیشروی بازار، تصویری منسجم و شفاف از آنچه رخ داد ارائه دهد؛ روایتی که نشان میدهد چگونه نیروهای کلان اقتصادی میتوانند حتی پررنگترین روایتهای سیاسی را تحتالشعاع قرار دهند.
ماهعسل کوتاهمدت ترامپ و کریپتو
بازگشت دونالد ترامپ به قدرت برای بخش قابلتوجهی از فعالان صنعت کریپتوکارنسی، بهمثابه تحقق یک خواسته دیرینه تلقی میشد. او که در جریان رقابتهای انتخاباتی وعدههای روشنی در حمایت از بیتکوین و سایر داراییهای دیجیتال داده بود، بلافاصله پس از آغاز دوره دوم ریاستجمهوری خود، با صدور دستور اجرایی، محدودیتهای پیشین را لغو و چارچوبهای مقرراتی جدیدی را به نفع این صنعت تعریف کرد. افزون بر این، تشکیل گروه کاری ریاستجمهوری در حوزه داراییهای دیجیتال و تاکید رسمی بر نقش این صنعت در نوآوری، رشد اقتصادی ایالات متحده و حفظ جایگاه رهبری جهانی این کشور، موجب شد کریپتوکارنسی در کانون توجه سیاستگذاریهای واشنگتن قرار گیرد و موجی از هیجان در بازار شکل بگیرد.
در ماه مارس، اعلام تصمیم ترامپ برای ایجاد ذخایر استراتژیک کریپتوکارنسی، شوک مثبتی به بازار وارد کرد و قیمت سه مورد از پنج کوینی که به این ذخایر افزوده شدند، با جهشی ۶۲ درصدی همراه شد. بیتکوین نیز در ساعات پس از این اعلامیه، رشدی ۱۰ درصدی را ثبت کرد و به سطح ۹۴ هزار و ۱۶۴ دلار رسید. این مقطع، نقطه اوج خوشبینی در بازار بود؛ جایی که سرمایهگذاران احساس میکردند برای نخستینبار یک رئیسجمهور حامی واقعی در رأس قدرت قرار گرفته و فصل تازهای برای صنعت کریپتو آغاز شده است.
با این حال، این فضای مثبت چندان پایدار نماند. به گفته راشل لوکاس، مدیر بازاریابی و ارتباطات صرافی BTC Markets ـ بزرگترین صرافی ارز دیجیتال در استرالیا ـ داراییهای دیجیتال در زمره داراییهای «ریسکمحور» قرار میگیرند؛ به این معنا که عملکرد آنها بهطور مستقیم به میزان اطمینان سرمایهگذاران نسبت به شرایط اقتصاد کلان و سطح تمایل آنها به پذیرش ریسک وابسته است. از این منظر، سیاستهای حمایتی ترامپ، هرچند اثرگذار، نتوانستند در برابر فشار نیروهای سنگینتر ماکرو اقتصادی مقاومت کنند.
اعلام تعرفههای ۱۰۰ درصدی علیه چین در دوازدهم اکتبر، بهمنزله یک شوک ناگهانی عمل کرد و بازار را با آشفتگی گستردهای مواجه ساخت. تنها در فاصله ۲۴ ساعت، حدود ۱۹میلیارد دلار لیکوییدیشن رخ داد که بزرگترین رویداد از این نوع در تاریخ بازار کریپتو به شمار میرود. بیتکوین چند روز پس از ثبت اوج تاریخی خود در اکتبر وارد مسیر نزولی شد، اتریوم طی ماه بعد حدود ۴۰ درصد از ارزش خود را از دست داد و حتی شرکت کریپتویی متعلق به اریک ترامپ نیز در ماه دسامبر افتی مشابه را تجربه کرد.
لوکاس بر این نکته تاکید میکند که اثرگذاری تعرفهها و سیاستهای پولی انقباضی، بهمراتب فراتر از «احساسات مثبت» ناشی از مواضع حامیان دولت ترامپ نسبت به کریپتو بود. این تحولات، بار دیگر یادآور آن شدند که متغیرهای کلان اقتصادی ـ از جمله تنشهای تجاری و سیاستهای نرخ بهره ـ اغلب بر ملاحظات سیاسی غلبه میکنند. در ماه نوامبر، بیتکوین بزرگترین افت قیمتی خود از سال ۲۰۲۱ را تجربه کرد و به زیر سطح ۸۱ هزار دلار سقوط کرد. اگرچه بخشی از این زیانها جبران شد، اما ماه دسامبر نیز با افتی تازه آغاز شد؛ بهویژه پس از آنکه شرکت Strategy، بهعنوان بزرگترین دارنده بیتکوین، پیشبینی سود خود را در واکنش به کاهش قیمتها تعدیل کرد. در حال حاضر، بیتکوین در محدوده ۹۰ هزار دلار نوسان میکند؛ سطحی که در مقایسه با سالهای گذشته همچنان بالا ارزیابی میشود، اما فاصله محسوسی با اوج ثبتشده در اکتبر دارد.
چرا بازار کریپتو فرو ریخت؟
سقوط اخیر بازار را نمیتوان صرفا به سیاستهای ترامپ یا اعمال تعرفهها نسبت داد؛ بلکه این رخداد حاصل همزمانی و تلاقی چند عامل ساختاری عمیقتر است. کریستیان کاتالینی، بنیانگذار آزمایشگاه کریپتواکونومیکس MIT، این رکود را به سه عامل اصلی نسبت میدهد. نخست، تبعات لیکوییدیشن ۱۹میلیارد دلاری اکتبر که اهرمهای بیشازحد را از بازار خارج کرد؛ دوم، چرخش سرمایهگذاران به سمت داراییهای کمریسکتر در نتیجه تشدید تنشهای تجاری میان آمریکا و چین؛ و سوم، که از نگاه او مهمترین عامل محسوب میشود، احتمال فروپاشی معامله خزانه شرکتی که طی آن شرکتها بیتکوین را بهعنوان ابزار ذخیره ارزش در ترازنامههای خود نگهداری میکردند.
در کنار این عوامل، ارتباط غیرمستقیم بازار کریپتو با چرخه هوش مصنوعی نیز نقش قابلتوجهی ایفا کرد. بسیاری از ماینرهای بیتکوین در ماههای گذشته، بخشی از انرژی و زیرساختهای خود را به سمت دیتاسنترهای مرتبط با هوش مصنوعی هدایت کرده بودند. در نتیجه، افت قیمت سهام شرکتهایی مانند انویدیا، به تضعیف sentiment در این بخش انجامید و این فضای منفی به بازار کریپتو نیز سرایت کرد. به گفته لوکاس، این پیوند فنی و اقتصادی، حساسیت بازار ارزهای دیجیتال را نسبت به نوسانات فناوریهای نوظهور بیش از گذشته افزایش داده است.
در ماه دسامبر، شرکت American Bitcoin Corp متعلق به اریک ترامپ نیز حدود یکمیلیارد دلار، معادل ۴۰ درصد از ارزش خود را از دست داد. هرچند اریک ترامپ با لحنی قاطع اعلام کرد که تمامی سهام خود را حفظ خواهد کرد و همچنان بهطور کامل متعهد به رهبری این صنعت است، اما این مواضع نتوانست مانع از تداوم زیانها شود. در همین حال، برخی تحلیلگران از احتمال ورود بازار به یک «زمستان کریپتو» دیگر سخن میگویند؛ دورهای طولانی از رکود یا افت قیمتی که آخرین نمونه آن از اواخر ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ به طول انجامید و با محاکمه و محکومیت سم بنکمن-فرید همراه بود؛ دورهای که طی آن بیتکوین حدود ۷۰ درصد از ارزش خود را از دست داد. با وجود این، تمامی دیدگاهها بدبینانه نیست.
کاتالینی بر این باور است که افت اخیر بهمعنای تغییر بنیادین در sentiment بازار نیست، بلکه نتیجه همزمانی عوامل ساختاری مختلف است و تکرار «مانیا خردهفروشی» سال ۲۰۲۱ ـ با هجوم گسترده سرمایهگذاران خرد ـ چندان محتمل به نظر نمیرسد. در مقابل، برخی بازیگران بزرگ بازار همچنان رویکردی خوشبینانه دارند. لری فینک، مدیرعامل بلکراک، از حضور سرمایهگذاران بلندمدت واقعی، از جمله صندوقهای ثروت sovereign، در این بازار سخن گفته است. برایان آرمسترانگ، همبنیانگذار کوینبیس ـ بزرگترین صرافی ایالات متحده ـ نیز تاکید کرده که احتمال صفر شدن قیمت بیتکوین وجود ندارد و سال ۲۰۲۵ را مقطعی میداند که در آن کریپتو از یک بازار خاکستری به نهادی شفافتر و معتبرتر نزدیک شده است.
بازار مقاومت میکند
با نزدیک شدن به پایان سال ۲۰۲۵، پرسش اصلی این است که آیا رکود کنونی بخشی از چرخه ۴ساله طبیعی بیتکوین محسوب میشود یا نشانه آغاز یک زمستان طولانیتر برای بازار است. راشل لوکاس با استناد به الگوهای تاریخی این چرخهها معتقد است که از منظر کلاسیک، بازار در حال حاضر در فاز نزولی قرار دارد، اما در عین حال، حفظ قیمت بالاتر از ۸۰ هزار دلار توسط بیتکوین، نشانهای از قدرت نسبی آن در برابر فشارهای ماکرو اقتصادی است. از نگاه او، نگرانی جدی نسبت به یک زمستان پایدار وجود ندارد و افتهای اخیر با رفتارهای گذشته بازار همخوانی دارد. در جمعبندی میتوان گفت سال ۲۰۲۵ درس مهمی برای صنعت کریپتو به همراه داشت: حتی حمایت سیاسی پررنگ نیز نمیتواند این بازار را از واقعیتهای اقتصاد کلان مصون نگه دارد.
خوشبینی اولیه مبتنی بر بازگشت ترامپ، بهتدریج جای خود را به احتیاط داد و سرمایهگذاران بیش از گذشته متغیرهایی همچون سیاستهای تجاری، نرخ بهره و چرخههای فناوری را در تصمیمگیریهای خود لحاظ کردند. با این حال، اظهارنظرهای مثبت چهرههایی مانند فینک و آرمسترانگ نشان میدهد که بنیانهای بلندمدت این صنعت همچنان استوار است. آینده کریپتوکارنسی، بهاحتمال زیاد، نه در هیجانات کوتاهمدت، بلکه در مسیر پذیرش تدریجی و نهادینهشدن آن رقم خواهد خورد؛ مسیری پرنوسان، اما رو به بلوغ.
