پاسخِ زن ایرانی سازنده ماهواره به یک کلیشه قدیمی
بسیاری تصور میکنند دنیای پیچیده مخابرات و صنایع فضایی، محیطی صرفاً مردانه و خشن است که در آن جایی برای ظرافت وجود ندارد. اما خانم مهندس جوانی که طراحی آنتنهای ماهوارههای بومی را بر عهده دارد، با تخصص خود کلیشه «زن را چه به این کارها!» را به زانو درآورده و ثابت کرده است که در مدار زمین، جنسیت معنا ندارد.
خلاصه خبر
به گزارش خبرنگار علم و پیشرفت_ وقتی به آسمان شب نگاه میکنیم، معمولاً به دنبال سکوت و آرامش هستیم؛ اما برای میهمان امروز ما، آسمان نه فقط یک بوم نقرهای، بلکه یک آزمایشگاه دقیق است، جایی که کوچکترین اشتباه در محاسبات یا یک لحیمکاری جزئی میتواند پروژهای چندساله را به خطر بیندازد.دو روزی است که از پرتاب سه ماهواره ایرانی ظفر۲، پایا و نمونه دوم کوثر گذشته است و با راضیه راستکوه، مدیری که در پروژه ماهواره بومی «کوثر» نقش داشته است، همراه شدیم تا گفت و گویی خودمانیتر داشته باشیم. او نه در رویا، بلکه در اتاقهای تمیز و پشت سیستمهای پیچیده کنترل، مسیر پیشرفت تکنولوژیک کشور را هموار کرده است. حضور زنان در صنعت هوافضا تنها یک شعار برای برابری جنسیتی نیست، بلکه یک نیاز فنی است. تجربه نشان داده که دقت و صبر ویژگیهایی که در مدیریت زنانه نمود پیدا میکند در محیطی که کوچکترین خطا میتواند سرنوشت یک پروژه ماهوارهای را تعیین کند، حیاتی است.راضیه و دیگر بانوان فعال در این حوزه، ساعتها در اتاقهای تمیز سایتهای پرتاب و آزمایشگاهها مشغول کار هستند و پیچیدهترین مستندات و الگوریتمها را به زبان اجرایی تبدیل میکنند. بسیاری فکر میکنند محیطهای فنی، به ویژه در صنعت فضایی، مردانه و سخت است. اما واقعیت این است که ماهوارهها برای بقا در خلأ به ظرافت و نگاه چندبعدی نیاز دارند.
چالش اصلی برای زنانی مانند راضیه، تنها غلبه بر قوانین فیزیک نبود؛ آنها باید از سد ناباوریها و کلیشههایی عبور میکردند که میگفتند: «زنها چه کاری در این حوزه میتوانند انجام دهند!» اما پاسخ راضیه، نه با شعار، بلکه با دقت در محاسبات و پایداری سیگنالها داده شد. او ثابت کرد وقتی پای محاسبات مداری و حساسیتهای سیستمهای ماهوارهای به میان میآید، جنسیت اهمیت ندارد و آنچه باقی میماند، تخصص، تابآوری و تعهد به هدف است.ما امروز با زنی روبهرو هستیم که سقفهای شیشهای را با دانش و پشتکار شکسته است و حالا بخشی از هویت فضایی کشور به نام او و همکارانش گره خورده است. راضیه نشان داد که ظرافت زنانه نه تنها با سختی مهندسی تضادی ندارد، بلکه مکمل آن برای رسیدن به بیکرانهاست.فارس: لطفاً درباره حوزه کاریتان و مسئولیتهایی که در تیم ماهوارهای بر عهده دارید توضیح دهید.راستکو: من کارشناسی ارشد مخابرات میدان دارم الان تقریبا ۴ ساله که با شرکت همکاری دارم و مسئولیتم توی شرکت و کاری که مدت انجام دادم طراحی و ساخت آنتن های ماهواره های هدهد، کوثر و نمونه ارتقا یافته کوثر است. آنتن هایی که برای ایستگاه زمینی ساخته شده است یا در حال ساخت است.
نقش کلیدی او در ارسال و دریافت دادهها
فارس: بفرمایید که آنتن در یک ماهواره چه نقشی دارد و چگونه اطلاعات، شامل پیام، صوت یا تصویر، از طریق آن دریافت یا ارسال میشود؟راستکوه: نهایی ترین قطعه توی یه زنجیره مخابراتی برای ارسال و تصویر داده ها آنتنش هست یعنی حالا امواج به وسیله آنتن دریافت میشن یا ارسال میشن و اون طرف وارد ادامه زنجیره میشن که حالا از بقیه قطعات مخابراتی تشکیل شده و حالا بعد از شدن تبدیل به داده میشن که ما میخویم حالا میتونه پیام باشه صوت باشه یا تصویر باشه نهایی ترین داده یک ماهواره از طریق این آنتن ها دریافت و یا ارسال می شود.فارس: لطفاً درباره ماهواره کوثر توضیح دهید؛ مأموریت آن چیست و این ماهواره چگونه میتواند به مردم و کشور کمک کند؟راستکوه: در خصوص ماهواره کوثر، این ماهواره یک نمونه تجمیعشده از ماهواره کوثر یک است و نمونه ارتقایافته کوثر یا کوثر ۱.۵ محسوب میشود. این ماهواره برای ارسال و دریافت دادهها استفاده میشود، به عبارت دیگر، کاربرد آن در حوزه فناوری اطلاعات است و برای تصویربرداری از سطح زمین به خصوص در حوزه کشاورزی اهمیت دارد. از طرف دیگر ای ماهواره ماموریت ماهواره هدهد یعنی اینترنت اشیا را نیز انجام میدهد. به طور خاص، کوثر ۱.۵ قادر است تصاویر زمینهای کشاورزی را برداشت و تحلیل کند و نتایج این تحلیلها به صورت مستقیم در اختیار کشاورزان و صاحبان زمینهای کشاورزی و باغها قرار گیرد تا بهرهوری و مدیریت منابع بهبود یابد.
همکاری تیمی برای موفقیت پرتاب
فارس: درباره روزهایی که اعضای تیم شما در روسیه حضور داشتند توضیح دهید و بفرمایید چه فعالیتها و تستهایی را انجام دادند؟راستکوه: امسال علیرغم اینکه خودم نتوانستم در سایت پرتاب روسیه همراه تیم باشم، اما همکاران عزیزم برای انجام آخرین مراحل آمادهسازی چند روزی را در آنجا سپری کردند. خوشبختانه تمام مراحل تجمیع ماهواره و بخشی از تستهای مکانیکی با تکیه بر توان داخلی در کشور انجام شده و تیم اعزامی هم آخرین تنظیمات را در محل پرتاب با موفقیت پیش بردند.در روسیه، تیم ما بیشتر روی تستهای الکتریکی و تستهای عملکردی کار کرده است تا اطمینان حاصل شود که قطعات مختلف با یکدیگر سازگار هستند. تمامی این تستها در سایت پرتاب در کشور روسیه کنترل و بررسی شد. اینجا ماموریت ما تمام میشود تمامی تستهای ماهواره مثل جداییش و... تکمیل میشود و تیم آزمون جدیدی روی ماهواره انجام نمیدهد.پس از تحویل ماهواره به پرتابگر، اقدامات دیگری انجام میشود که بر عهده خود سایت پرتاب و ماهوارهبر است. در این مرحله، تستهای تکمیلی از جمله تست جدا شدن ماهواره و سایر آزمونهای فنی انجام میشود. شرکت پرتابگر نیز تمامی این تستها را طبق برنامه زمانبندی و الزامات فنی انجام میدهد.
عبور از کلیشهها و محدودیتها
فارس: شما به عنوان یک زن فعال در حوزه فضایی و ماهوارهای، در مسیر حرفهای خود با چه چالشهایی مواجه بودهاید؟راستکوه: در جامعه ما معمولاً این تصور وجود دارد که مهندسان اغلب مرد هستند. نه اینکه حضور زنان در این حرفه غیرممکن باشد، اما نگاه عمومی به گونهای است که وقتی از یک مهندس صحبت میشود، اغلب یک مرد در ذهن تداعی میشود. ما نیز در مسیر کاری خود با چنین نگاهی مواجه بودهایم.من شخصاً از دوران کارشناسی به حوزه فضایی علاقهمند شدم و در این مسیر با اساتید و افراد باتجربه مشورت میکردم. بسیاری از آنها معتقد بودند ورود زنان به حوزه فضایی دشوار است و معمولاً نیاز به رزومهای بسیار قوی دارد تا امکان فعالیت در این حوزه فراهم شود. در این مسیر، بارها با تردید و ناامیدی روبهرو شدم و گاهی برای ادامه راه دچار دوگانگی میشدم، در حالی که تمام تحصیلاتم را با این هدف پیش برده بودم که بتوانم سهمی در پیشرفت حوزه فضایی کشورم داشته باشم.در ادامه، با شرکتی که اکنون در آن مشغول به کار هستم آشنا شدم؛ شرکتی که به عنوان نخستین شرکت خصوصی فعال در حوزه فضایی فعالیت خود را آغاز کرده بود و این آشنایی فرصتی شد تا بتوانم وارد این حوزه شوم. به نظر من، یکی از اصلیترین چالشها برای زنان علاقهمند به حوزه فضایی، پیدا کردن فرصتهای شغلی مناسب در این زمینه است.در محیط کاری شرکت، همکاران ما برخورد حرفهای و مثبتی با حضور زنان دارند و توانمندیهای فنی بدون توجه به جنسیت مورد ارزیابی قرار میگیرد. با این حال، در برخی محیطهای بیرونی برخوردها متفاوت بوده است؛ گاهی حضور چند زن در یک تیم فضایی برای دیگران غیرمنتظره به نظر میرسد و حتی در برخی موارد، ورود زنان به بعضی فضاهای کاری با محدودیتهایی همراه بوده است.
از سوی دیگر، فعالیت در حوزه فضایی گاهی مستلزم حضور در ساعات شب یا زمانهای خارج از روال عادی کاری است. این موضوع میتواند برای برخی زنان، بهویژه با توجه به شرایط خانوادگی، چالشبرانگیز باشد. این مجموعه چالشها مسائلی است که من و همکاران زنم در طول این مسیر با آنها روبهرو بودهایم.فارس: چه توصیهای به دختران و خانمها دارید که میخواهند وارد مسیر حرفهای فضایی شوند و چه ویژگیها یا مهارتهایی برای موفقیت و ماندگاری در این حوزه لازم است؟راستکوه: ویژگی مهمی که افراد، به ویژه خانمها، برای دوام آوردن در حوزه فضایی باید داشته باشند، این است که زیاد به گفتهها و نگرشهای دیگران توجه نکنند و تمرکز خود را بر مفید بودن کارشان و تأثیری که برای کشور و مردم دارد، بگذارند. مسیر ورود به حوزه فضایی سختیهای زیادی دارد، اما به نظر من لذت و شیرینی این مسیر بسیار بیشتر است. فعالیت در این حوزه تنها رضایت یک گروه محدود را به همراه ندارد؛ موفقیت در پرتاب یک ماهواره باعث شادی و خوشحالی مردم یک کشور نیز میشود.برای افرادی که قصد ورود به صنعت فضایی را دارند، لازم است بدانند که کار با ماهواره یک پروژه پرریسک است. هر برد یا قطعه الکترونیکی، مخابراتی یا مکانیکی که طراحی و ساخته میشود، باید با دقت و مسئولیت بالا انجام شود، زیرا پس از پرتاب، دسترسی مستقیم به ماهواره وجود ندارد. به عنوان مثال، اگر لحیم یکی از بردها خراب شود، امکان تعمیر آن در فضا وجود ندارد و کوچکترین اشتباه میتواند منجر به از دست رفتن کل ماهواره شود. بنابراین افرادی که روحیه کمریسک دارند یا بهطور مداوم دچار استرس میشوند، ورود به این حوزه برایشان بسیار دشوار خواهد بود.
در طول چند سال فعالیتتان در حوزه فضایی، آیا خاطرهای بهیادماندنی یا تجربهای خاص دارید که در ابتدا به نظر چالشبرانگیز یا تقریباً غیرقابل حل میآمد، اما در نهایت با موفقیت پشت سر گذاشته شد؟ لطفاً آن را برای ما تعریف کنید.
یک شب به یادماندنی
راستکوه: یکی از خاطرههای بسیار مثبت و بهیادماندنی من مربوط به شب پرتاب ماهوارههای نمونه اول کوثر و هدهد است که پارسال انجام شد.شب اول پرتاب و دریافت دادههای ماهواره تجربهای فوقالعاده برای کل تیم بود. آن لحظه، انگار تمام شبهای بیداری و ساعتهای طولانی کار کردن پیش چشمهایمان مرور شد. من شخصاً گاهی تا ساعت ۱۲ یا یک نیمهشب در شرکت میماندم، در حالی که برخی از همکاران مجبور بودند چند شب متوالی را در شرکت سپری کنند و بدون استراحت به کار ادامه دهند. دیدن نتیجه زحمات و تلاشهای این تیم جوان، مانند جبران تمام آن سختیها بود.شادی و هیجان در تیم موج میزد؛ برخی گریه میکردند و همزمان میخندیدیم و از لحظهها لذت میبردیم. میانگین سنی تیم ما بسیار کم بود، حدود ۲۵ تا ۲۶ سال، و اغلب افرادی که ما را در روسیه میدیدند با تعجب نگاه میکردند که چند جوان مشغول ساخت ماهواره هستند و بارها از خود میپرسیدند چرا چنین مسئولیت سنگین و مهمی به ما سپرده شده است.هنگامی که در برنامههای مختلف، مانند صداوسیما، نام ما آورده میشد، حس بسیار خوبی به ما دست میداد. خاطره آن شب برای سالها در ذهن ما باقی خواهد ماند و یادآوری آن همچنان لذتبخش است.
چگونه تیمهای فضایی با شور و انگیزه کار میکنند؟
فارس: روحیه همکاری و همبستگی در تیم شما چگونه حفظ میشود و چه روشهایی برای تقویت انگیزه و روحیه همکارانتان بهکار میبرید؟راستکوه: ما همیشه تلاش میکنیم که به هدف نهایی و نتیجه کار فکر کنیم. این نگرش باعث میشود حتی در شرایط سخت، روحیه کاری و همکاری تیم را حفظ کنیم.به عنوان مثال، در زمان جنگ که بسیاری از محلها تعطیل بودند یا انجام فعالیتها با سختی همراه بود، تیم ما با وجود ترس و موانع، به محل کار میآمدند. حتی افرادی که امکان حضور فیزیکی در شرکت را نداشتند، تلاش میکردند تا وظایف خود را به صورت دورکاری انجام دهند و نمیگذاشتند که پروژهها متوقف شوند.در شرکت ما بخشهای مختلفی وجود دارد، مانند بخش الکترونیک، سختافزار و… اما مدیران پروژهها اهداف نهایی هر پروژه را به خوبی برای اعضای تیم ترسیم میکنند. به این ترتیب، هر فرد میداند که نتیجه کارش یک دستاورد بزرگ است و فعالیت او بیثمر نیست؛ بلکه در یک پروژه ملی سهم دارد.به طور خاص، در بخش مخابرات که من سرپرستی آن را بر عهده دارم، اعضای تیم روی قطعات مختلف الکترونیکی و مخابراتی کار میکنند. تمام اعضا میدانند که فعالیتشان محدود به پروژههای کوچک نیست، بلکه مربوط به ساخت ماهواره است؛ پروژهای که به طور مستقیم به کشور کمک میکند، چه از نظر اقتصادی، چه از نظر علمی و سایر جنبهها.همچنین مشاهده نتیجه نهایی کار و تأثیر مفید آن، انگیزه کاری اعضای تیم را به شکل قابل توجهی افزایش میدهد و باعث میشود همواره با شور و انگیزه برای رسیدن به اهداف بالاتر تلاش کنند.
دستهایی ظریف اما پولادین ایمان به توانستن را معنا کردند
شاید از این پس، وقتی به آسمان شب نگاه کنیم، در میان آن نقاط روشن و متحرک، به یاد بیاوریم که دستهایی ظریف اما پولادین، در اتاقهای تمیز همین نزدیکی، با عشق و دانش، این مسیر را هموار کردهاند. مسیر بیکرانی که در آن، تخصص جنسیت نمیشناسد و تنها ستارهای که میدرخشد، «ایمان به توانستن» است.#ماهواره_ایرانی #سازنده_ماهواره#زنان_ایرانی
19:53 - 9 دی 1404
نظرات کاربران
