آبوهوای حدی امسال بیش از همه به گروههای حاشیهنشین آسیب زده است؛ همزمان کارشناسان خواستار گذار «فوری» از سوختهای فسیلی شدهاند.
گزارش تازهای از شبکه نسبتدهی آبوهوایی جهان (WWA) تاثیرات ۲۲ فاجعه مرتبط با اقلیم در ۱۲ ماه گذشته را بررسی کرده و هشدار میدهد انتشار گازهای حبسکننده گرما دمای جهانی را بالا میبرد و به رخدادهای مخرب آبوهوایی در همه قارهها دامن میزند.
در حالی که ۲۰۲۵ رکورد گرمای جهانیِ ثبتشده در ۲۰۲۴ را نخواهد شکست، گزارش گرمای شدید را یکی از مرگبارترین اشکال آبوهوای حدی میداند. در حالی که سیلها و طوفانها ردی از ویرانی برجا میگذارند، گرمای شدید «قاتل خاموش» است؛ تابستان امسال جان بیش از ۲۴ هزار اروپایی را گرفت.
گمان میرود آمار واقعی مرگومیر بسیار بیشتر باشد، زیرا اکثریت مرگها به مشکلات پیشین سلامت نسبت داده میشود نه به گرما.
تاثیر گرمای شدید بر زنان
در فوریه، موج گرمای شدیدی سودان جنوبی را درنوردید؛ دهها کودک بر اثر گرمازدگی از حال رفتند و مدارس برای دو هفته تعطیل شدند. به مردم توصیه شد در خانه بمانند و آب کافی بنوشند، اما بسیاری از خانهها در این کشور سقفهای آهنی دارند و نه سامانه خنککنندهای، نه برق و نه دسترسی به آب پاک.
مطالعه WWA نشان داد تغییرات اقلیمی ناشی از انسان این موج گرما را ۴ درجه گرمتر کرد و سوزاندن زغالسنگ، نفت و گاز رخدادی را که زمانی بسیار نادر بود به امری معمول تبدیل کرده است؛ رخدادی که اکنون انتظار میرود یک سال در میان رخ دهد.
دمای طاقتفرسا که در برخی روزها از ۴۰ درجه سانتیگراد هم فراتر رفت، بهطور نامتناسب بر زنان اثر گذاشت؛ اکثریت آنها در کشاورزی یا مشاغلی با مواجهه بالا با گرما مانند دستفروشی کار میکنند.
WWA میگوید زنان در سودان جنوبی حدود ۶۰ درصد وقت خود را صرف مراقبتهای بیمزد، مانند آوردن آب و آشپزی در محیطهای بسیار گرم میکنند؛ کاری که آنها را در معرض پیامدهای بلندمدت سلامتی از جمله فشار بر قلبوعروق، آسیب کلیوی و افزایش آسیبپذیری در برابر گرمازدگی قرار میدهد.
گزارش میگوید آموزش بهشدت تحت تاثیر گرمای شدید قرار میگیرد. گزارش میافزاید: «تعطیلیهای طولانی مدارس احتمال افت یادگیری را افزایش میدهد، انتظارات جنسیتی در خانواده را تقویت میکند و خطر ازدواج زودهنگام را بالا میبرد و بازگشت به مدرسه را برای دختران دشوارتر میسازد.»
آیا شواهد اقلیمی ما نیازمند تغییر است؟
WWA دریافت که در سطح جهان، زنان بار نابرابری را بر دوش میکشند که اغلب خطر مواجههشان با دماهای بهشدت بالا را افزایش میدهد. با این حال، نابرابری بسیار فراتر میرود و حتی به خودِ شواهد علمی سرریز میکند.
بسیاری از مطالعات WWA در ۲۰۲۵ بر رخدادهای بارش سنگین در جنوب جهانی متمرکز بود؛ اصطلاحی جمعی برای کشورهایی در آفریقا، آسیا، آمریکای لاتین و اقیانوسیه (بهجز استرالیا و نیوزیلند) که معمولا «در حال توسعه» یا «کمتر توسعهیافته» خوانده میشوند.
در کل این کشورها از کشورهای آمریکای شمالی و اروپا فقیرترند، نابرابری درآمدی بالاتری دارند و امید به زندگی در آنها کمتر است.
دانشمندان بارها با خلأهای دادههای مشاهدهای روبهرو شدند و استدلال کردند اتکا به مدلهای اقلیمی که عمدتاً برای شمال جهانی توسعه یافته، مانع از نتیجهگیریهای مطمئن میشود.
گزارش میافزاید: «این بنیان نابرابر در علم اقلیم بازتابی از بیعدالتیهای گستردهترِ بحران اقلیمی است.»
گذار از سوختهای فسیلی
WWA خواستار گذار «فوری» از سوختهای فسیلی و افزایش سرمایهگذاری در اقدامات سازگاری برای مقابله با افزایش بسامد رخدادهای حدی آبوهوایی است.
بهطور گسترده پذیرفته شده که سوختهای فسیلی محرک اصلی گرمایش جهانیاند و حدود ۶۸ درصد از انتشار جهانی گازهای گلخانهای و نزدیک به ۹۰ درصد از انتشار دیاکسیدکربن را به خود اختصاص میدهند.
WWA میگوید سازگاری با بلایای اقلیمی گاهی محدود است. گزارش میافزاید: «وقتی طوفانهای شدید به جزایر کوچکی مانند جامائیکا و دیگر کشورهای کارائیب ضربه میزنند، حتی آمادگی نسبتا بالا هم نمیتواند از خسارتها و تلفات سنگین جلوگیری کند.»
گزارش نتیجه میگیرد: «این نشان میدهد سازگاری بهتنهایی کافی نیست؛ برای پرهیز از بدترین تبعات تغییرات اقلیمی، کاهش سریع انتشار همچنان ضروری است.»
