اسرائیل در تصمیمی بحثبرانگیز نخستین کشور جهان شد که «سومالیلند» را بهعنوان کشوری مستقل به رسمیت شناخت، اقدامی که موجی از محکومیتهای بینالمللی را در پی داشت. به گزارش سرویس جهانی بیبیسی، این تصمیم بیش از ۳۰ سال پس از آن اتخاذ شد که سومالیلند در سال ۱۹۹۱، پس از فروپاشی حکومت مرکزی سومالی، اعلام استقلال کرده بود.
رئیسجمهوری سومالیلند این رویداد را «لحظهای تاریخی» خواند، اما سومالی آن را تعرضی مستقیم به حاکمیتش دانست و بهشدت رد کرد.
پس از اعلام این تصمیم، دهها کشور و نهاد بینالمللی آن را محکوم کردند. سخنگوی وزارت خارجه چین نیز در واکنش به این موضوع تاکید کرد که هیچ کشوری نباید به بهانه منافع خود از نیروهای جداییطلب در دیگر کشورها حمایت کند.
در مقابل، آمریکا در نشست اضطراری شورای امنیت سازمان ملل از اقدام اسرائیل دفاع کرد. تمی بروس، معاون نماینده آمریکا در سازمان ملل، گفت واکنشها به این اقدام در تضاد با تصمیم برخی کشورهای عضو سازمان ملل برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین در اوایل سال جاری است، اقدامی که آمریکا بهشدت با آن مخالفت کرده بود. او در ادامه افزود آن زمان هیچ نشست اضطراری مشابهی برگزار نشد. معاون نماینده اسرائیل نیز تاکید کرد به رسمیت شناختن سومالیلند اقدامی خصمانه علیه سومالی نیست و مانع گفتوگوهای آینده نخواهد بود و آن را «فرصت» توصیف کرد.
سومالیلند منطقهای نیمهبیابانی در ساحل خلیج عدن است که پس از سرنگونی محمد زیادباره، دیکتاتور نظامی سومالی، در سال ۱۹۹۱ اعلام استقلال کرد.
این اعلام استقلال پس از درگیریها بین نیروهای دولتی وقت و شورشیان جداییطلب صورت گرفت. این درگیریها دهها هزار کشته به جا گذاشت و شهرهای متعددی ویران شد. هرچند جامعه جهانی تاکنون سومالیلند را به رسمیت نشناخته است، این منطقه دارای ساختار سیاسی فعال، نهادهای دولتی، نیروی پلیس و واحد پول مستقل است.
پیشینه این منطقه به دوران استعمار در قرن نوزدهم بازمیگردد. این منطقه تا سال ۱۹۶۰ تحتالحمایه بریتانیا بود و «سومالیلند بریتانیایی» نامیده میشد؛ سپس، با سومالی ایتالیایی ادغام شد و جمهوری سومالی را تشکیل داد.
حامیان استقلال سومالیلند میگویند ترکیب قومی این منطقه، که عمدتا از طایفه اسحاق تشکیل شده است، با سایر مناطق سومالی تفاوت دارد و همچنین، این منطقه با جمعیتی حدود شش میلیون نفر از ثبات و امنیت نسبی برخوردار است؛ در حالی که سومالی سالها است با حملات گروههای اسلامگرا دستوپنجه نرم میکند.
اما دولت سومالی سومالیلند را بخشی جداییناپذیر از خاکش میداند و تاکید کرده هرگونه شناسایی استقلال این منطقه ناقض حاکمیت ملی است. رئیسجمهوری سومالی اقدام اسرائیل را تهدیدی وجودی برای وحدت کشورش توصیف کرده است.
نخستوزیر اسرائیل در تماس تلفنی با رئیسجمهوری سومالیلند گفت کشورش «حق تعیین سرنوشت» این منطقه را به رسمیت میشناسد و این اقدام را فرصتی برای گسترش همکاریها دانست. اسرائیل وعده همکاری در حوزههای کشاورزی، سلامت، فناوری و اقتصاد را داده است.
با این حال، تحلیلگران به دلایل راهبردی اشاره میکنند و میگویند اسرائیل بهدنبال تقویت حلقه متحدانش در منطقه دریای سرخ است، منطقهای که از منظر امنیتی و در ارتباط با درگیریهای یمن و غزه اهمیت دارد. پس از جنگ غزه در اکتبر ۲۰۲۳، اسرائیل چندین بار مناطقی در یمن را هدف قرار داد و حوثیها نیز هشدار دادند هرگونه حضور اسرائیل در سومالیلند را هدف نظامی تلقی خواهند کرد.
چند ماه پیش، برخی رسانهها گزارش دادند اسرائیل با سومالیلند درباره احتمال اسکان مجدد فلسطینیانی که از غزه تخلیه میشوند تماس گرفته است. اسرائیل درباره این گزارشها اظهارنظری نکرد اما سومالیلند گفت شناسایی استقلالش ارتباطی با مسئله فلسطین ندارد.
کامرون هادسون، تحلیلگر امور آفریقا، به سرویس جهانی بیبیسی گفت اسرائیل در درجه نخست برای مقابله با نفوذ جمهوری اسلامی ایران در منطقه دریای سرخ، سومالیلند را به رسمیت شناخته است.
او در ادامه افزود: «دریای سرخ همچنین مسیری برای انتقال سلاح و نیرو به سمت شرق مدیترانه است و بهطور سنتی منبع حمایت و تدارکات برای نیروها در غزه بوده است. بنابراین، داشتن حضور امنیتی و اطلاعاتی در دهانه دریای سرخ، مستقیم در خدمت منافع امنیت ملی اسرائیل است.»
در سطح منطقهای و بینالمللی، کشورهای بسیاری از جمله مصر، ترکیه، عربستان سعودی، ایران، عراق، قطر و چند کشور آفریقایی این تصمیم را با استناد به «تمامیت ارضی سومالی» محکوم کردهاند. اتحادیه آفریقا هشدار داده است که شناسایی سومالیلند میتواند سابقهای خطرناک ایجاد کند و سایر جنبشهای جداییطلب را به مطالبه شناسایی بینالمللی ترغیب کند.
در مقابل، برخی متحدان احتمالی سومالیلند مانند امارات متحده عربی، که در این منطقه بندر نظامی دارد، سکوت اختیار کردهاند. اتحادیه اروپا و بریتانیا نیز اعلام کردهاند که همچنان از تمامیت ارضی سومالی حمایت میکنند و قصد به رسمیت شناختن سومالیلند را ندارند.
