اعتراضات در ایران در روز یکشنبه ۲۸ دسامبر برابر با هفتم دی ماه ۱۴۰۴، و همزمان با عبور قیمت دلار از یک میلیون و ۴۵۰ هزار ریال و رکوردشکنی بیسابقه و ادامه دار قیمت ارزهای خارجی و کاهش ارزش پول ملی آغاز شد.
نوسانات غیرقابل پیشبینی نرخ ارز باعث شد بسیاری از فروشندگان از انجام معامله خودداری کنند و مشتریان نیز در انتظار ثبات نسبی بازار، خریدهای خود را به تعویق بیندازند که رکود بیشتر را به همراه دارد.
در پی افزایش این قیمتها، برخی مغازهداران در پایتخت، اقدام به بستن مغازههای خود کردند. کسبه با تجمع اعتراضی خود در خیابان جمهوری تهران که به عنوان مرکز فروش موبایل در ایران شناخته میشود به اعتراض پرداختند. این تجمعها بلافاصله به سایر اصناف از جمله در بازار بزرگ تهران نیز کشیده شد.
در همین روز مسعود پزشکیان، رئیسجمهوری ایران قرار بود تا از لایحه پیشنهادی بودجه برای سال مالی جدید دفاع کند. بودجهای به شدت انقباضی که وعده افزایش ۲۰ درصدی حقوق کارکنان دولت را میداد و این در حالی بود که اقلام مصرفی در ظرف ۱۲ ماه گذشته بیش از ۵۲ درصد افزایش داشت.
به اینستاگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
اما اعتراضات تنها محدود به تهران نبود و ادامه اعتراضات در روز دوم به شهرهای همدان، ملارد کرج و جزیره قشم تسری پیدا کرد. ویدئوهای اعتراضی از کرمانشاه، یزد و شیراز نیز مشاهده میشد.
نتیجه آن که در روز دوم اعتراضات، کلیات لایحه بودجه ۱۴۰۵ در کمیسیون تلفیق رد شد، زمزمههای استعفای رئیس بانک مرکزی ایران آمد و در نهایت ناصر همتی، وزیر مستعفی و پیشین اقتصاد برای ریاست بانک مرکزی انتخاب شد.
این در حالی بود که اعتراضات در روز دوم به خشونت حکومت و مقابله با معترضان به وسیله گاز اشکآور کشیده شده بود. سپاه با صدور بیانیهای، این اعتراضات را «عملیات روانی و روایتسازی در پی بازتولید فتنههای مشابه» خواند . سپاه «چنین اقداماتی را بازی در زمین دشمن و در راستای اهداف اردوگاه استکبار جهانی به سردمداری امریکا و رژیم صهیونی» عنوان کرد.
معترضان در ۳۰ دسامبر دستکم در ۹ استان، از جمله استانهای تهران، البرز، کرمانشاه، مرکزی، همدان و اصفهان تجمع کردند.
در روز سوم تجمع دانشجویان در چندین دانشگاه در نقاط مختلف کشور به جمع معترضان پیوستند. دانشجویان در تهران شعارهای مرگ بر دیکتاتور سر دادند. تصاویری از برخورد با معترضان منتشر شد و در نهایت بازداشت عدهای دانشجوی معترض در دانشگاه تهران خبرساز شد. هرچند در روز چهارم اعتراضات، معاون اجرایی حوزه ریاست دانشگاه تهران از آزادی تمامی این دانشجویان بازداشتی خبر داد.
این اعتراضها بزرگترین تجمعات اعتراضی از زمان خیزش سراسری «زن، زندگی، آزادی» در سال ۲۰۲۲ به شمار میرود که پس از جانباختن مهسا امینی، ۲۲ ساله، در بازداشت پلیس به دلیل «رعایت نکردن حجاب» شکل گرفت.
نکته قابل تامل در شعارهای سر داده شده در اعتراضات اخیر، سیاسی شدن برخی شعارها در همان لحظات ابتدایی و اعلام نارضایتی از کل ساختار حکومت جمهوری اسلامی و در مواردی حمایت از رضا پهلوی، فرزند شاه مخلوع ایران بود. برخی معترضان شعارهایی مانند «مرگ بر دیکتاتور»، «امسال سال خونه، سیدعلی سرنگونه»،«این آخرین نبرده، پهلوی برمیگرده» و «جاوید شاه» سر میدادند.
یکی از شاخصترین صحنه اعتراضات اخیر، اعتراض یک تنه مردی تنها که در میان دود ناشی از گاز اشکآور، بهتنهایی در وسط خیابان نشسته بود و لحظاتی بعد با حمله ماموران مواجه شد، حالا به صورت آیکونیک در میان شبکههای اجتماعی به نمادی از مقاومت تبدیل شده است و تصویر او در میان مردم به اشتراک گذاشته میشود.
با این حال، به نظر میرسد که مقامهای ایرانی و برخی رسانههای داخلی آگاهانه رویکردی نرمتر در قبال اعتراضها در پیش گرفتهاند تا مانع از گسترش آنها و تبدیل شدنشان به اعتراضهای ضدحکومتی شوند.
هر چند که برخی روزنامههای نزدیک به نهاد رهبر ایران، این اعتراضات را بار دیگر به «رد پای نفوذی و تحریک نیروهای بیرونی» نسبت دادند، اما در سه روز نخست اعتراضها، مقامهای دولتی با اذعان به مشکلات اقتصادی مردم، بر ضرورت گفتوگو با معترضان تاکید کردند.
مسعود پزشکیان، رئیسجمهوری ایران روز سهشنبه در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «معیشت مردم، دغدغه هر روز من است.» و «از مسیر گفتوگو با نمایندگان معترضان، مطالبات برحق آنها» را میشنویم.
فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت نیز در رشتهپیامی در شبکه اجتماعی ایکس اعلام کرد که دولت «اعتراضها را به رسمیت میشناسد» و «حتی صداهای تند» را نیز خواهد شنید.
در شرایطی که دیدار بنیامین نتانیاهو با دونالد ترامپ در کاخ سفید زمزمههای جنگ دوباره با ایران را تقویت کرده است، دولت روز چهارشنبه را به بهانه سرمای هوا و ناترازی انرژی تعطیل در بیش ار ۲۰ استان تعطیل اعلام کرد، و با توجه به نزدیک شدن به تعطیلات آخر هفته در ایران، شاید امید دارد که تمهیدات اقتصادی بتواند از شدت اعتراضات بکاهد.
ناصر همتی، رئیس جدید بانک مرکزی ایران که پیشتر نیز به دلیل افزایش نرخ ارز در مقام وزیر اقتصاد استیضاح و برکنار شده بود، حالا روز چهارشنبه در منصب جدید وعده داد که بازار ارز به ثبات میرساند و «حتما بساط فساد و رانت ناشی از چند نرخی بودن ارز» را جمع میکند.
اقتصاد ایران سالهاست زیر فشار تحریمهای بینالمللی قرار دارد، بهویژه پس از آنکه دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ بهطور یکجانبه از توافق هستهای سال ۲۰۱۵ خارج شد. در زمان اجرای این توافق، که در ازای محدودیت شدید بر غنیسازی اورانیوم، به لغو بخشی از تحریمها انجامید، نرخ دلار در حدود ۳۲ هزار ریال بود.
