صحبت کردن به چند زبان همیشه از نظر اجتماعی و فرهنگی غنا‌بخش بوده است، اما یک پژوهش تازه مزیت غیرمنتظره دیگری را هم آشکار کرده: ممکن است به طولانی‌تر شدن عمرمان کمک کند.
پژوهشگران با تحلیل داده‌های پیمایشیِ بیش از ۸۰ هزار نفر ۵۱ تا ۹۰ ساله از ۲۷ کشور اروپایی بررسی کردند که آیا سرعت پیر شدن آنان بر اساس شاخص‌های سلامت و سبک زندگی، بیش از حد انتظار بوده یا کمتر.
یافته‌ها که در نشریه Nature منتشر شده است، نشان می‌دهد افرادی که فقط یک زبان بلدند، بیشتر در معرض «پیری شتاب‌یافته» قرار دارند؛ وضعیتی که در آن سن زیستی فرد بالاتر از سن تقویمی اوست و خطر ابتلا به بیماری‌های مرتبط با سن را افزایش می‌دهد.
در مقابل، به طور میانگین اروپایی‌های چندزبانه نصفِ دیگران احتمال تجربه پیری شتاب‌یافته را داشتند.
نتایج همچنین وابسته به «دوز» بود؛ به این معنا که با هر زبان اضافی که فرد صحبت می‌کرد، روند پیری او در طول زمان بیشتر به تأخیر می‌افتاد، فارغ از هرگونه تفاوت اجتماعی، محیطی یا سیاسی میان افراد.
آگوستین ایبانس، هم‌نویسنده این مطالعه و عصب‌پژوه در کالج ترینیتی دوبلین، به یورونیوز سلامت گفت: «هر زبان اضافی، محافظت قابل اندازه‌گیری ایجاد کرد.»
او افزود: «این نشانه‌ای قوی است که فعالیت‌های ذهنی روزمره، مانند استفاده از چند زبان، می‌تواند بر آهنگ زیستیِ پیری اثر بگذارد.»
در حالی که مطالعات پیشین دوزبانگی را به کندتر شدن روند پیری پیوند داده بودند، آن‌ها گروه‌های کوچک‌تری را بررسی کرده و بر افول شناختی تمرکز داشتند. ایبانس خاطرنشان کرد که با به‌کارگیری داده‌های گسترده در سطح جمعیت، پژوهش تازه چشم‌انداز بسیار وسیع‌تری از چگونگی اثر مثبت چندزبانی بر سلامت کلی و پیری ارائه می‌دهد.
او گفت: «صحبت کردن به چند زبان به طور مداوم چندین سامانه را تمرین می‌دهد. شما را وادار می‌کند توجه را مدیریت کنید، مزاحمت‌ها را مهار کنید و میان قواعد زبانی جابه‌جا شوید؛ اموری که همگی شبکه‌هایی را تقویت می‌کنند که معمولاً با افزایش سن تضعیف می‌شوند.»
ایبانس گفت این امر پیامدهای عاطفی نیز دارد و با تقویت زندگی اجتماعی و حس هویت افراد، بر سلامت و بهزیستی آنان اثر می‌گذارد:
«چندزبانی همچنین پیوندهای اجتماعی، احساس تعلق فرهنگی و شاید تنظیم هیجان را تقویت می‌کند. این تجربه‌ها استرس را کاهش می‌دهد و از سلامت قلب و عروق, متابولیک و ایمنی پشتیبانی می‌کند. بنابراین، سازوکار احتمالاً چندلایه است و عوامل زیستی، عصبی، شناختی و اجتماعی را دربرمی‌گیرد که با هم برای ساختن تاب‌آوری کار می‌کنند».
کدام بخش اروپا بیشترین چندزبانی را دارد؟
داده‌های اتحادیه اروپا نشان می‌دهد حدود ۷۵ درصد از بزرگسالانِ در سن کار در این اتحادیه می‌توانند بیش از یک زبان صحبت کنند.
در حالی که نوردیک‌ها تمایل دارند جزو بالاترین‌ها قرار بگیرنداز نظر دوزبانگی، اروپای جنوبی عملکرد ضعیف‌تری دارد.
در بریتانیا، آموزش زبان‌های خارجی در سال‌های اخیر با افت تندی مواجه شده است. بر اساس گزارش مؤسسه سیاست‌گذاری آموزش عالی، در سال ۲۰۲۴ تنها ۲.۹۷ درصد از آزمون‌های A-level، اصلی‌ترین آزمون‌های صلاحیت تحصیلی در مدارس بریتانیا، به زبان‌های خارجی مدرن اختصاص داشت.
ایبانس امیدوار است پژوهش او به استقبال بیشتر از آموزش چندزبانی برای همه سنین منجر شود؛ نه فقط به خاطر منافع بالقوه سلامت، بلکه به دلیل مزایای اجتماعی، به‌ویژه با توجه به این که تنهایی و انزوا مشکلاتی فراگیرند.
او گفت: «در مدارس، تشویق به مواجهه زودهنگام و مداوم با زبان می‌تواند تاب‌آوری شناختی و عاطفی بلندمدت بسازد.» «در آموزش بزرگسالان و برنامه‌های اجتماعی، حمایت از دوزبانگی می‌تواند به شمول، خلاقیت و بهزیستی دامن بزند».
از منظر بهداشت عمومی، زبان‌آموزی می‌تواند به راهبردی مهم و مقرون‌به‌صرفه برای کمک به پیشگیری از برخی عوارض مرتبط با سن تبدیل شود.
ایبانس گفت: «نظام‌های سلامت هرچه بیشتر درمی‌یابند که عوامل اجتماعی و فرهنگی بر روند پیری اثر می‌گذارند و زبان نیز باید بخشی از این بحث باشد.» «نتایج ما حاکی از آن است که یادگیری زبان هم فرهنگی است و هم زیست‌پزشکی».
