همشهری آنلاین-لیلا شریف: بر این اساس وزارت علوم موظف شد با همکاری سازمان ملی سنجش، وزارت بهداشت، دانشگاه آزاد اسلامی و کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی درزمینه بازنگری تمام سهمیه‌های سنجش و پذیرش دانشجو اقدام و طرح تفکیک استانی سهمیه‌ها را برای تصویب در شورای عالی انقلاب فرهنگی و اجرا از سال ۱۴۰۵ به ستاد علم و فناوری این شورا ارسال کند.
هر چند در روزهای اخیر دبیرشورای عالی انقلاب فرهنگی اعلام کرد که هنوز این طرح به دست این شورا نرسیده است اما تکاپوهای پشت صحنه نشان می‌دهد که موضوع در دست پیگیری است.
سهمیه‌های کنکور چطور ایجاد شدند؟
در مورد این موضوع حرف و حدیث بسیار است اما اگر بخواهیم مستند صحبت کنیم، می‌توانیم حرف‌های حسین توکلی که به دلیل 36 سال حضور در سازمان سنجش به نام« پدر کنکور» شناخته می‌شود را سند قرار دهیم.
به گفته او«در ابتدای برگزاری کنکور فقط سهمیه بومی وجود داشت یعنی برای مناطق محروم سهمیه بومی آن هم فقط در برخی رشته‌ها در نظر گرفته شد، بعد سهمیه منطقه ۱ و ۲ و ۳ و ۴ بود؛ یعنی۵ سهمیه داشتیم. بعد ازبازنگری در قوانین کنکور توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی این۵ سهمیه به ۳ سهمیه تقلیل یافت. بعد هم مسئله دفاع مقدس به وجود آمد و سهمیه بندی برای خانواده شهدا و جانبازان مصوب مجلس شورای اسلامی پیش آمد البته تاکید می‌کنم همه این سهمیه‌ها حد نصاب دارد.»
هر چند بعدها سهمیه‌های دیگری هم به این لیست اضافه شد اما در ابتدای کار تنها همین تعداد در لیست جای گرفتند که برخی از آنها با حمایت مردمی و دلیل شرایط خاص کشور رقم خورد.
ناگفته‌هایی از سهمیه‌ها
بحث در مورد سهمیه‌ها یک موضوع داغ است که گذر زمان از میزان توجه به آن کم نمی‌کند اما برای اینکه نگاه کاملی به موضوع وجود داشته باشد، مرور چند نکته از زبان بازیگران اصلی زمین کنکور لازم است.
رضا محمدی رئیس سازمان سنجش آموزش کشور چندی پیش اعلام کرده بود که «برخی سهمیه ها به صورت اسمی وجود دارند اما منسوخ شده‌اند. حدود ۱۸ سهمیه کنکوری داشتیم که برخی از آنها متعلق به زمان دیگری بودند و پس از آن که شرایط تغییر کرد، این سهمیه‌ها همچنان باقی مانده و از دستور کار خارج نشدند. برخی از آنها به نظر می رسد که دیگر زمان شان گذشته است.»
همچنین حسین سیمایی که مأمور ساماندهی سهمیه‌ها است از بزرگنمایی در مورد آن حرف زده بود:« ادارک و تصوری که از سهمیه وجود دارد خیلی بیش از واقعیت است. ضمن اینکه رئیس جمهور دستور داده است که وزارت علوم طرحی برای بازنگری سهمیه‌ها آماده کنیم. سهمیه‌ها نیز تنها سهمیه ایثارگری نیست. انواع مختلفی سهمیه به مناسبت‌های مختلفی که در کشور رخ داده، ایجاد شده است.»
سهمیه‌ای که با پیگیری حذف شد
محال است که بحث از کنکور و موضوعات حاشیه‌ای آن شود و ردی از پیگیری‌های سازمان مردم نهاد دیده بان شفافیت و عدالت وجود نداشته باشد. این سازمان در دهه گذشته بارها موضوعاتی همچون سهمیه‌ها، پرونده فرزندان اعضای هیئت علمی و کنکور 2 مرحله‌ای را پیگیری کرد تا شاید تریبونی برای شنیدن شدن صدای مردم باشد.
امکان جا به جایی فرزندان اعضای هیئت علمی همان بی‌عدالتی بود که با تلاش و پیگیری‌های این سازمان حذف شد. حالا که بحث سهمیه‌های کنکور دوباره داغ شده است برای روشن شدن وضعیت سهمیه‌های باقی مانده کنکور با هامون سبطی دبیر کمیسیون آموزش دیده بان شفافیت و عدالت گفتگو کردیم.
*در حال حاضر بحث بر سر اصلاح سهمیه‌های کنکور داغ شده است. با توجه به اشراف شما بر این موضوع، قرار است که کدام مورد از سهمیه‌های کنکور اصلاح شوند؟
تا جایی که من می‌دانم بیشتر بحث در مورد سهمیه مناطق است و قرار است که تعدیل شود. این سهمیه از اول اشتباه بود. اینکه برخی تعریف تحصیلات عالی را محدود به دریافت تخصص کردند، یک نگاه اشتباه بود. تحصیلات عالی باعث افزایش سطح فرهنگ رواداری و میهن پرستی جوانان کشور می‌شود. افراد به واسطه تحصیل در دانشگاه ها، از منطقه بومی خود به مناطق دیگر می‌روند و می‌توانند فرهنگ‌های دیگر را تجربه کنند و بدانند معنای ایرانی بودن چیست و در مقابل نگاه قوم گرایانه کمرنگ شود.
اینکه افراد یک استان در همان استان وارد دانشگاه شوند و بعد هم در همان استان وارد بازار کار شوند، میان مناطق و استانها فاصله ایجاد میکند که مشکلاتی را در پی دارد. حداقل 15 تا 20 سال از این سهمیه‌ها می‌گذرد. در برخی از دانشگاه‌ها که بومی گزینی شدید بود، یک مرزبندی میان بومی و غیربومی شکل گرفت که با اهداف تحصیلات دانشگاهی یعنی درآمیختن فرهنگ‌ها و خرده فرهنگ‌ها و رسیدن به نگاهی ملی در تضاد است.
این بومی گزینی مشکلات دیگری هم دارد، باعث شده است سهمیه‌ای که به داوطلبان آزاد داده می‌شد، مدام کم و کمتر شود و همچنان استعدادهای برتر کشور، عرصه برایشان تنگ‌تر شود.
*چنددرصد قبول شدگان حاصل عبور از فیلتر سهمیه‌ها بومی گزینی هستند؟
گاهی شاهد بودیم که تا 50 درصد قبول شدگان حاصل بومی گزینی بودند.
*بیشتر برای کدام استانها است؟
این سهمیه به اعلام نیاز دانشگاه‌های استان در هر سال بستگی دارد. نکته عجیب این است که بعضی سال‌ها در همین تهران هم این اتفاق می افتد و کسی که تهرانی است، بومی استان تهران حساب می‌شود، در حالی که دانشگاه های کلان شهرها، دانشگاه‌های ملی هستند و کسی که در محدوده جغرافیایی این دانشگاه‌ها زندگی می‌کنند، نباید امتیاز خاصی برای ورود داشته باشد.
ایجاد این سهمیه، بیشتر ناشی از نگاه بسته سنتی و سیستم پدرسالارانه بود که گمان می‌کنند نسل جدید نیاز به قیم دارند و دانشگاه های ما امنیت لازم را ندارند تا دانشجو به شهر دیگر برود و کسب علم کند که واقعیت ندارد.
*با توجه به وضعیت بحرانی تعداد خوابگاه در سراسر کشور، اگر این سهمیه حذف شود، چالش خوابگاه‌ها وخیم‌تر نمی‌شود؟
چالش خوابگاه شددیتر می‌شود اما آیا خوابگاه یک مسئله ملی است؟ چرا به خاطر ناتوانی دولت‌ها در تأمین این موضوع باید به سمتی برویم که قومیت‌گرایی در دانشگاه‌ها شدت بگیرد؟
*پس الان فقط بومی گزینی تغییر میکند؟
تا حدی که من اطلاع دارم تمرکز بر بومی گزینی است.
*در روزهای اخیر دبیرشورای عالی انقلاب فرهنگی از لزوم هماهنگی میان مجلس و شورای عالی برای حل این مسئله صحبت کردند، به نظر شما این 2 نهاد چطور می‌توانند در این مسیر به هماهنگی برسند؟
بخشی از این قانون سهمیه‌ها در خود شورای عالی انقلاب فرهنگی و بخشی در مجلس تصویب شده است. به دلیل اینکه هیچ شفافیتی وجود ندارد و هر روز آماری ادعا و بعد تکذیب می شود، و این دوگانگی که قانونگذاری بین شورا و مجلس شکل گرفته، باعث شده است که پیگیری‌ها به نتیجه نرسد .یکی باید در این زمینه اختیارات خود را به دیگری بدهد.
*سهمیه‌های هیئت علمی از امسال حذف شد، این موضوع چه تأثیری بر ورودی دانشگاه‌ها می‌گذارد و تا چه حد آن حس تبعیض را از بین برد؟
امکان جا به جایی فرزندان هیئت علمی با دخالت مستقیم دیوان عدالت حذف شد. در مورد میزان جابه‌جایی‌ها، آمار یکسان و دقیقی داده نمی‌شود اما می‌شود گفت که در رشته‌های پرمخاطب این اتفاق رخ می‌داد. بر این اساس باید گفت که تعداد جابه‌جایی‌ها مهم نیست و آن احساس تبعیض مهم بود که رفع شد.
*چه تعداد جا به جایی رخ می‌داد؟
براساس اطلاعات غیررسمی می‌توان گفت که نزدیک به هزار نفر از این سهمیه استفاده کردند، اما همین میزان برای رشته‌هایی که ظرفیت 8 هزار نفری داشتند، نارضایتی ایجاد میکرد.
*بیشتر در رشته‌های پزشکی بودند؟
اکثر در رشته‌های پزشکی بود و حتی گاهی تبصره‌های غیرقانونی بسته می‌شد که از رشته دامپزشکی به رشته داروسازی و پزشکی می‌رفتند. این اجحاف در حق رتبه‌های 2 رقمی بود. در آن زمان چنین سهمیه‌ای به پرونده 134 نفری معروف شد. با پیگیری سازمان دیده بان شفافیت و عدالت، توانستیم این سهمیه را متوقف کنیم.
