جنون سرعت در تهران
تهران در شش‌ماهه نخست سال جاری با افزایش ۴۰درصدی تصادفات رانندگی مواجه بوده است؛ ۴۲۷ نفر جان خود را از دست داده‌اند و بیشترین آسیب متوجه موتورسیکلت‌سواران و عابران پیاده است.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
تهران در شش‌ماهه نخست سال جاری با افزایش ۴۰درصدی تصادفات رانندگی مواجه بوده است؛ ۴۲۷ نفر جان خود را از دست داده‌اند و بیشترین آسیب متوجه موتورسیکلت‌سواران و عابران پیاده است.
کارشناسان ترافیکی معتقدند ضعف زیرساخت‌ها، رفتار پرخطر رانندگان و سیاست‌گذاری ناقص سال‌ها، هزینه انسانی و اقتصادی سنگین بر شهر و جامعه تحمیل کرده است و بدون اقدام فوری در حوزه آموزش، فرهنگ‌سازی و مهندسی ترافیک، این بحران ادامه خواهد داشت.
شهاب‌الدین کرمانشاهی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، در نشستی علمی-ترویجی به مناسبت روز جهانی یادبود قربانیان سوانح رانندگی، از تغییر رویکرد اساسی در آیین‌نامه طراحی معابر شهری خبر داد؛ تغییراتی که به گفته او پس از ۲۱ سال، با محوریت «انسان‌محوری»، «خیابان کامل» و الزام عبور هم‌سطح عابر پیاده تدوین شده و در سال ۹۶ از سوی وزارت راه و شهرسازی به دانشگاه تهران واگذار شد.
کرمانشاهی تأکید کرد: آیین‌نامه جدید وجود تندراه‌ها را به‌عنوان یک واقعیت می‌پذیرد، اما توصیه‌ای برای توسعه آنها ندارد.
او بخش مهم بحث ایمنی را به خیابان‌های شهری مرتبط دانست و گفت: آیین‌نامه جدید صراحت دارد که در خیابان شهری، فراهم‌کردن گذر هم‌سطح برای عابر پیاده الزامی است.
کرمانشاهی تأکید کرد که ما نمی‌توانیم معابر شهری را ببندیم یا زیرگذر را جایگزین گذر هم‌سطح کنیم. در خیابان، عبور هم‌سطح ایمن باید فراهم شود.
او افزود که این نگاه متفاوت از رویکردهای قبلی است که ایمنی عابر را جدا از جریان سواره تعریف می‌کردند، در‌حالی‌که در خیابان‌های شهری این دو «باید در کنار هم و به صورت هم‌زمان» ایمن‌سازی شوند. در مقابل، در تندراه‌ها جداسازی همچنان اصل است. او با اشاره به وضعیت ایمنی شهری گفت آمارهای اخیر به‌شدت نگران‌کننده است به‌ویژه در یک سال گذشته که روند تصادفات رشد چشمگیری داشته است به‌ویژه برای عابر پیاده و موتورسوار، افزایش عجیب آمار داریم؛ در حد بیش از ۴۰ درصد. این آمار به‌هیچ‌وجه پذیرفتنی نیست.
او توضیح داد که هرچند خطای انسانی از سوی عابر یا موتورسوار ممکن است رخ دهد، اما نقش اصلی بر‌عهده طراحان و مدیران شهری است: طراحی باید متناسب با خطاهای انسانی و بخشنده باشد. خطا همیشه اتفاق می‌افتد، اما وظیفه ما کاهش پیامد آن است.
به گفته کرمانشاهی، یکی از مهم‌ترین اصلاحات در آیین‌نامه با همکاری پلیس راهور و در زمان طرح موضوع در شورای عالی ترافیک انجام شد: سرعت مجاز خیابان‌های شهری از ۶۰ به ۵۰ کیلومتر بر ساعت کاهش پیدا کرده است. آیین‌نامه دیگر خیابانی با سرعت مجاز ۶۰ کیلومتر را نمی‌پذیرد.
کرمانشاهی شاه‌کلید ایمنی را سرعت دانست و گفت: عوامل متعددی بر ایمنی اثر دارند، اما سرعت مهم‌ترین گلوگاه و نقطه کنترل است. تصور ما از سرعت، مبتنی بر تجربه رانندگی است و این تصور «بسیار غلط» است. برای راننده سرعت ۵۰، ۴۰ یا ۶۰ تفاوت زیادی ندارد، زیرا سرعت نسبی او با خودرو صفر است. اما انرژی جنبشی خودرو کاملا چیز دیگری است.
کرمانشاهی با اشاره به یک مقایسه فیزیکی گفت: سرعت ۵۰ کیلومتر بر ساعت معادل سرعت جسمی است که از بالای یک ساختمان سه‌طبقه سقوط آزاد کرده و به زمین می‌رسد. سرعت ۶۵ کیلومتر بر ساعت معادل سقوط از طبقه پنجم است. انرژی جنبشی شوخی نیست و راننده معمولا تخمین بسیار پایینی از آن دارد. او سپس به تأثیر سرعت بر دامنه دید راننده اشاره کرد و گفت: افزایش سرعت، مخروط دید را کوچک می‌کند. هرچه سرعت بالاتر می‌رود، راننده فقط نقطه‌ای دورتر را می‌بیند و توجه حاشیه‌ای کاهش می‌یابد.
او در توضیح داده‌های مربوط به عابر پیاده گفت: در سرعت ۳۰ کیلومتر بر ساعت، احتمال مرگ عابر حدود هفت تا هشت درصد است. اما وقتی سرعت برخورد به ۵۰ کیلومتر می‌رسد، احتمال مرگ از هشت درصد به ۸۰ درصد می‌رسد. سرعت حتی دو برابر نشده، اما احتمال مرگ بیش از ۱۰ برابر شده است.
محسن فلاح‌زواره، عضو هیئت علمی دانشگاه، هم در این نشست یادآور شد: دانش ما زیاد است، اما تلفات هم زیاد شده. ما هزینه نمی‌کنیم، قضاوت‌ها گمراه‌کننده است، منابع مالی محدود است و بسیاری از تصمیمات بر حدس و گمان تکیه دارد.
فلاح‌زواره ادامه داد: تلفات موتورسیکلت و خودروهای سواری نیز «به طرز وحشتناکی» افزایش یافته است، در برخی گروه‌ها افزایش ۴۸ درصدی ثبت شده. در تصادفات مربوط به موتورسیکلت، آسیب عابران پیاده به‌شدت زیاد است. در برخی گزارش‌ها افزایش ۳۸ تا ۸۶ درصدی دیده می‌شود.
به گفته فلاح‌زواره، وضعیت امروز نتیجه سال‌ها تصمیم‌گیری اشتباه است، اینها نتیجه سیاست‌گذاری‌های غلط است. بسیاری از این آسیب‌ها محصول تصمیمات اشتباه مدیران و متولیان است.
او در بخش دیگری از سخنانش هشدار داد که نصب تابلوهای ترافیکی نباید به ابزاری برای رفع مسئولیت تبدیل شود: گاهی تابلو می‌زنیم فقط برای اینکه بگوییم اگر تصادفی شد، مسئولیت با راننده است. این استفاده ابزاری از تابلوهاست. نمی‌شود گفت تابلو نصب شده، پس اگر حادثه رخ داد، ما مسئول نیستیم.
محمدباقر سلیمی، معاون عملیات پلیس راهور، با اشاره به ابعاد انسانی و اقتصادی سوانح رانندگی، سخنان خود را با این جمله آغاز کرد که «ای کاش روز جهانی یادبود قربانیان تصادفات هیچ‌گاه وجود نداشت».
او به نمونه‌ای تکان‌دهنده اشاره کرد و گفت: در استان فارس، در کسری از ثانیه پنج نفر از کادر درمان ازجمله یک پزشک در یک تصادف جان باختند. دست‌کم هفت کودک زیر 10 سال یتیم شدند. جامعه سال‌ها برای تربیت این افراد هزینه کرده بود.
سلیمی گفت تصادفات تنها خسارت جانی ندارند؛ روزانه ۶۰۰ تا ۷۰۰ نفر بر اثر سوانح در بیمارستان‌های کشور بستری می‌شوند و تخت‌های بیمارستانی را اشغال می‌کنند. به گفته او، این بیماران نیازمند درمان‌های فوری، تجهیزات تخصصی، داروهای گران‌قیمت و مراقبت‌های خاص هستند و هزینه‌های روانی و اخلاقی این حوادث نیز بر جامعه تحمیل می‌شود.
به گفته معاون عملیات پلیس راهور، طبق آمار سال ۱۴۰۰، به طور میانگین «۲۷ درصد خودروهای کشور در سن فرسودگی قرار دارند». او این وضعیت را نگران‌کننده دانست و ادامه داد که روند جان‌باختگان موتورسیکلت نیز هشداردهنده است.
سلیمی با اشاره به تغییرات آماری دوره اخیر گفت کاهش درخورتوجه تلفات که در فاصله سال‌های ۱۳۸۵ تا حدود یک دهه بعد تجربه شد، «اثر خود را از دست داده است». او توضیح داد: در یک دوره 10ساله، آمار مطلق جان‌باختگان حدود ۱۲ هزار نفر کاهش یافت؛ اما اکنون دوباره وارد مرحله‌ای شده‌ایم که روند تصادفات کاملا صعودی است. اگر اقدام عاجل، جدی و هماهنگ صورت نگیرد، قطعا این روند ادامه خواهد داشت.
او افزود: اگر همان اقدامات گذشته از اصلاح قانون تا ارتقای ایمنی راه و خودرو، آموزش و اعمال قانون تداوم می‌یافت، امروز آمار تلفات می‌توانست به‌مراتب رضایت‌بخش‌تر باشد. با‌این‌حال، به گفته او، حتی یک جان‌باخته نیز عدد زیادی است و نباید عادی‌سازی شود.
سلیمی سپس به نتایج یکی از مطالعات دانشگاه فردوسی مشهد اشاره کرد که بر‌اساس نرخ تورم سالانه در سال ۱۴۰۲ به‌روز شده است.
طبق این مطالعه، هر جان‌باخته در تصادفات، معادل ۱۷.۱ میلیارد تومان به اقتصاد کشور آسیب وارد می‌کند. هر مجروح، ۶.۳ میلیارد تومان خسارت ایجاد می‌کند. هر تصادف، به‌طور میانگین ۱.۸ میلیارد تومان هزینه دارد.
او تأکید کرد: این ارقام معادل حدود ۱۷.۷ درصد بودجه سالانه کشور است. سرمایه‌گذاری در ایمنی، هزینه نیست، بلکه بازگشت سرمایه قطعی دارد.
سلیمی بخشی از تحلیل خود را به زنجیره مدیریت حادثه اختصاص داد و گفت: در حال حاضر ۵۲ درصد فوت‌ها در همان صحنه و در لحظه تصادف اتفاق می‌افتد، شش درصد در حین انتقال و ۴۲ درصد در مراکز درمانی. به گفته او، این اعداد نشان می‌دهد تقریبا همه نهادهای مرتبط، از قانون‌گذاران و دستگاه‌های نظارتی گرفته تا بخش‌های ارتقای ایمنی راه، ایمنی خودرو، آموزش و فرهنگ‌سازی، اورژانس و مراکز درمانی، در این چرخه نقش مهمی دارند و می‌توانند با مداخلات هدفمند، سهم درخور توجهی از تلفات را کاهش دهند. او افزود: سهم چشمگیری از جان‌باختگان و مصدومان همچنان مربوط به «موتورسیکلت‌سواران و عابران پیاده» است و این موضوع باید در برنامه‌ریزی‌ها محور توجه جدی باشد.
سلیمی با ارائه آمار مکانی تصادفات گفت: ۶۲ درصد از تصادفات در فاصله ۳۰کیلومتری شهرها رخ می‌دهد. در این محدوده، معمولا تداخل ترافیک شهری و جاده‌ای، تقاطع‌ها، دسترسی‌ها، آلودگی‌های بصری، تردد عابران پیاده توسط وسایل نقلیه سنگین و حتی تردد احشام وجود دارد که همه اینها خطرناک است. در این نشست، سهیل کوچکی، فعال حوزه ایمنی دوچرخه‌سوار که در تصادفی دچار قطع نخاع شده بود، با بازگویی تجربه شخصی خود از مشکلات شهروندان دارای معلولیت، وضعیت موجود زیرساخت‌ها و چالش‌های حمل‌ونقل شهری را تشریح کرد. او با اشاره به وضعیت عبور و مرور در شهر تهران گفت: وقتی به اینجا رسیدم، سه نفر به من کمک کردند تا عبور کنم؛ چرا‌که پیاده‌رو بسته است و مسیر مناسبی برای معلولان وجود ندارد.
کوچکی ادامه داد: ساکن منطقه ۸ هستم و محل کارم منطقه ۴ است؛ در محدوده کار و زندگی‌ام مناسب‌سازی را پیگیری کردم، اما کسانی که این امکان را ندارند، چه کنند؟
کوچکی گفت: فعالیت من در حوزه دوچرخه‌سواری است و با جدیت تلاش می‌کنم تا این وسیله حمل‌ونقل، زیر نظر شهرداری و سایر وسایل حمل‌ونقل، بهبود پیدا کند. اما مسیرهایی که برای دوچرخه طراحی شده بود، به فراموشی سپرده شده و اکنون تبدیل به مسیر موتورسواری شده‌اند.
او افزود: وضعیت موتورسواری در مقابل پیاده و دوچرخه‌سوار بسیار نگران‌کننده است؛ بسیاری از افراد گواهینامه ندارند و در صورت حادثه، بیمه و پاسخ‌گویی مناسبی وجود ندارد. در‌حالی‌که می‌توان با ایجاد مسیرهای پارک، محل‌های ویژه و آموزش، این خطرات را کاهش داد.
او نمونه‌ای از خطرات خیابان‌های شهری را توضیح داد: خیابان مدنی از چهارراه نظام‌آباد تا میدان رسالت، هر لحظه خطر دارد. حتی در جاهایی که درخت کاشته شده، امکان عبور ایمن وجود ندارد و شهروندان در معرض خطر جدی هستند.
سهیل کوچکی با تأکید بر نقش مطالبه‌گری شهروندان گفت: اگر همه ما این روحیه مطالبه‌گری را داشته باشیم، جامعه بهتری خواهیم داشت. مهم است که امکانات و مسیرهای مناسب برای همه، به‌ویژه افراد دارای معلولیت و دوچرخه‌سواران، فراهم شود تا ترافیک، ایمنی و عدالت شهری بهبود یابد.
در این نشست، رئیس اداره تصادفات و مهندسی ترافیک پلیس راهور تهران از افزایش نگران‌کننده تصادفات رانندگی در پایتخت خبر داد. بر‌اساس آمار شش‌ماهه اول سال جاری، ۴۲۷ نفر جان خود را در حوادث رانندگی از دست داده‌اند که نشان‌دهنده رشد ۴۰درصدی نسبت به سال گذشته است.
رابعه جوانبخت با اشاره به روند افزایشی تصادفات گفت: این افزایش تنها محدود به تصادفات مرگبار نیست، بلکه تصادفات خسارتی نیز روندی صعودی داشته‌اند و شرایط ایمنی جاده‌ای در تهران مناسب نیست.
او تأکید کرد که نگاه دقیق‌تر به کاربران مختلف ترافیکی ضروری است. بر‌اساس آمار پلیس راهور، بیشترین افزایش تصادفات در میان موتورسیکلت‌سواران بوده است؛ این گروه با ۴۸ درصد رشد در صدر قرار دارند. پس از آنها، عابران پیاده با ۳۸ درصد و سرنشینان خودرو با ۱۴ درصد افزایش مواجه شده‌اند.
در بررسی جزئیات، مشخص شد ۱۷۸ نفر از قربانیان موتورسیکلت‌سوار هستند و بعد از آن رانندگان خودرو با تعداد کمتر در رتبه بعدی قرار دارند. تحلیل تصادفات نشان می‌دهد در ۶۰ درصد موارد، موتورسیکلت‌سواران خود مقصر حادثه بوده‌اند.
سرهنگ جوانبخت افزود: این آمار هشداردهنده نیازمند اقدامات فوری در حوزه آموزش، فرهنگ‌سازی و مهندسی ترافیک است تا شاهد کاهش تصادفات و حفاظت از جان شهروندان باشیم.
رئیس اداره تصادفات و مهندسی ترافیک پلیس راهور تهران اعلام کرد: سرعت غیرمجاز، عدم رعایت حق تقدم و تخلفات متنوع دیگر، ازجمله حرکت با دنده‌عقب، از عوامل اصلی تصادفات در پایتخت هستند.
به گفته او، استفاده از برنامه‌های مسیریاب، خوردن و آشامیدن حین رانندگی و تخلفات متنوع دیگر، مصادیق گوناگونی از خطرات ترافیکی را در تهران ایجاد کرده است. مدل‌های تصادفات در شهر با بزرگراه‌ها متفاوت است و رفتار رانندگان نقش تعیین‌کننده‌ای در وقوع حادثه دارد.
او افزود: بیشتر تصادفات ناشی از سرعت غیرمجاز و عدم کنترل کافی راننده است. ما دو تعریف داریم؛ سرعت مجاز و سرعت مطمئن. بسیاری از رانندگان، سرعت‌های ناگهانی دارند و حق تقدم و سایر قوانین را رعایت نمی‌کنند.
جوانبخت همچنین تأکید کرد: حرکت با دنده‌عقب در معابر شهری و بزرگراه‌ها یکی از مصادیق مهم سایر علل تصادفات است و سهم درخور توجهی در بروز حوادث دارد.
او هشدار داد: تنوع تخلفات رانندگی و رفتارهای پرخطر رانندگان در تهران، نیازمند اقدامات فوری ازجمله فرهنگ‌سازی، نظارت و بهبود زیرساخت‌های ترافیکی است. تنها با ترکیب آموزش، مهندسی ترافیک و قانون‌گذاری مؤثر می‌توان روند صعودی تصادفات را کاهش داد.
جوانبخت با اعلام آمار هشداردهنده‌ای از تصادفات شهری گفت: بیش از ۷۰ درصد قربانیان موتورسیکلت‌ها جان خود را از دست داده‌اند و ۴۰ درصد فوت‌شدگان در محورهای بزرگراهی حادثه دیده‌اند.
وی افزود: در بین متوفیان، ۸۷ نفر زیر ۳۰ سال هستند و بسیاری از آنان گواهینامه نداشته‌اند. متأسفانه خانواده‌ها نظارت کافی بر فرزندان خود ندارند و شاهد استفاده نوجوانان و جوانان از موتور و خودرو در ساعات پایانی شب هستیم.
سرهنگ جوانبخت به مصرف الکل و رفتارهای پرخطر رانندگان جوان اشاره کرد و گفت: در بسیاری از تصادفات، سرعت غیرمجاز و نادیده‌گرفتن قوانین فیزیک، حجم بالایی از آسیب و جراحت را به دنبال دارد. سرعت غیرمجاز جایگزین تمام المان‌های ایمنی شده و نتیجه آن، جراحت شدید و حتی معلولیت است. وی با بیان اینکه برخی تصادفات تنها منجر به مرگ یک نفر نمی‌شود، افزود: در حوادث اخیر، دو تا چهار نفر در یک تصادف جان خود را از دست داده‌اند که نشان‌دهنده نقش مستقیم سرعت و تصمیمات نادرست در لحظه است.
جوانبخت همچنین به واژگونی خودروها و برخورد با پایه پل‌ها و مبلمان شهری اشاره کرد و گفت: تعداد تصادفات مرگبار ناشی از سرعت بالا درخور توجه است. وی هشدار داد: استفاده‌نکردن از کلاه ایمنی توسط موتورسیکلت‌سواران، بی‌توجهی به کمربند ایمنی و تخلفات متنوع دیگر، نشان‌دهنده کاهش درک خطر در میان جوانان است. مسئولیت ما به‌عنوان دست‌اندرکاران ترافیک، افزایش آموزش، فرهنگ‌سازی و نظارت بر رانندگان است تا بتوانیم از این روند صعودی جلوگیری کنیم.
جوانبخت با تأکید بر نقش خانواده‌ها در کنترل رفتار فرزندان گفت: اگر نظارت و آموزش کافی انجام نشود، سرعت و رفتارهای پرخطر همچنان جان شهروندان را تهدید خواهد کرد. ترکیب آموزش، مهندسی ترافیک و قانون‌گذاری مؤثر تنها راه کاهش تصادفات و حفظ جان مردم است.
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
