صرفه‌جویی در مصرف آب و رسالت اجتماعی سازمان‌ها
ایران امروز با یکی از شدیدترین بحران‌های آبی تاریخ خود مواجه است. کاهش بارندگی‌های سال‌های اخیر همراه با مصرف ناپایدار منابع آب، موجب تنش آبی در بسیاری از مناطق کشور شده است. بنا بر آمار رسمی وزارت نیرو، از ابتدای پاییز ۱۴۰۲ نزدیک به ۳۱۹ شهر ایران با تنش و بحران آبی دست‌به‌گریبان هستند.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
علی جمشیدی: ایران امروز با یکی از شدیدترین بحران‌های آبی تاریخ خود مواجه است. کاهش بارندگی‌های سال‌های اخیر همراه با مصرف ناپایدار منابع آب، موجب تنش آبی در بسیاری از مناطق کشور شده است. بنا بر آمار رسمی وزارت نیرو، از ابتدای پاییز ۱۴۰۲ نزدیک به ۳۱۹ شهر ایران با تنش و بحران آبی دست‌به‌گریبان هستند. این یعنی حدود یک‌سوم شهرهای کشور در تأمین آب شرب و بهداشت با مشکل جدی روبه‌رو شده‌اند. علاوه‌براین، خشک‌سالی پیاپی و الگوی نامنظم بارش، مخازن آبی را تهی کرده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که در آغاز سال آبی جاری، تنها ۳۵ درصد ظرفیت مخازن سدهای کشور پر بوده و حدود ۷۵ درصد آنها خالی است. در همان مقطع زمانی، در ۲۵ استان کشور تقریبا هیچ بارندگی چشمگیری ثبت نشده بود. این ارقام زنگ خطری جدی را به صدا درآورده‌اند و تصویر روشنی از بحران کنونی ارائه می‌کنند.
مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها در قبال آب
مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها به این معناست که فراتر از اهداف صرفا اقتصادی، درباره پیامدهای تصمیمات و اقدامات خود بر جامعه و محیط زیست پاسخ‌گو باشند. در حیطه آب، این مسئولیت شامل پذیرش نقش در قبال تأثیرات مثبت و منفی بر منابع آبی و تلاش برای تقویت اثرات مثبت و کاهش اثرات منفی است. به بیان ساده‌تر، هر سازمانی باید مصرف آب خود را بخشی از رسالت اجتماعی‌اش بداند و در راستای حفظ این سرمایه حیاتی برای جامعه گام بردارد. در واقع، بحران آب مسئله‌ای ملی است و مشارکت جمعی را می‌طلبد: اگر هر سازمان سهم خود را ایفا نکند، تلاش‌های دیگران نیز به ثمر نخواهد نشست. از منظر کسبوکار، توجه به مسئولیت اجتماعی در حوزه آب می‌تواند برای خود سازمان‌ها نیز مزایایی به همراه داشته باشد. کاهش مصرف آب اغلب به معنای کاهش هزینه‌ها در بلندمدت است. همچنین سازمانی که دغدغه‌های زیست‌محیطی و اجتماعی را در فعالیت‌هایش لحاظ می‌کند، اعتبار و وجهه بهتری در بین مردم و مشتریان خواهد داشت. این امر می‌تواند اعتماد عمومی را جلب کرده و روابط جامعه و صنعت را بهبود ببخشد. به عبارت دیگر، مدیریت مصرف آب یک سرمایه‌گذاری اجتماعی است که علاوه بر کمک به جامعه، پایداری کسبوکار را نیز تضمین می‌کند.
راهکارهای فنی برای کاهش مصرف آب در سازمان‌ها
خوشبختانه گام‌های عملی و فناوری‌های متعددی وجود دارد که سازمان‌ها می‌توانند برای کاهش مصرف آب و بهره‌وری بیشتر به کار بگیرند. این راهکارها بسته به نوع فعالیت (اداری، خدماتی یا صنعتی) ممکن است متفاوت باشند، اما بسیاری از اصول کلی در همه جا اجراشدنی است. در ادامه به چند محور مهم اشاره می‌کنیم: مدیریت و پایش مصرف، اصلاح و نوسازی تجهیزات و تأسیسات، شناسایی و رفع نشتی‌ها، بازچرخانی و استفاده مجدد از آب، بهینه‌سازی فضای سبز و مصارف، فرهنگ‌سازی، آموزش و مشارکت کارکنان. هرچند راهکارهای فنی نقش مهمی در کاهش مصرف دارند، اما بدون همراهی و مشارکت انسانی به نتیجه مطلوب نخواهند رسید. تغییر رفتار و نهادینه‌شدن فرهنگ مصرف بهینه در محیط کار، نیازمند آموزش و انگیزه‌بخشی است. سازمان‌ها می‌توانند با اقدامات زیر در بعد فرهنگی و آموزشی، رسالت اجتماعی خود را ایفا کنند:
آگاهی‌بخشی و آموزش مستمر: ارائه آموزش‌های منظم به کارکنان درباره بحران آب و راه‌های صرفه‌جویی، از اساسی‌ترین اقدامات است. این آموزش‌ها می‌تواند به شکل کارگاه‌های کوتاه، انتشار بروشور و پوسترهای اطلاع‌رسانی در محیط کار یا از طریق سامانه‌های داخلی (ایمیل، اینترانت) صورت گیرد.
ایجاد انگیزه و مشارکت جمعی: مشارکت فعال کارکنان زمانی محقق می‌شود که آنان احساس کنند بخشی از یک حرکت جمعی هستند و تلاش‌های‌شان دیده می‌شود. سازمان‌ها می‌توانند از روش‌های تشویقی بهره بگیرند؛ برای مثال تعیین اهداف مشخص کاهش مصرف برای هر بخش و قدردانی از بخش‌هایی که به اهداف می‌رسند. اجرای مسابقات یا کمپین‌های داخلی با محوریت صرفه‌جویی نیز مفید است (مثلا رقابت میان واحدها برای کاهش بیشترین درصد مصرف آب طی یک دوره معین).
الگوسازی و تعهد مدیریتی: مدیران ارشد سازمان‌ها نقشی کلیدی در نهادینه‌سازی فرهنگ مصرف بهینه دارند. هنگامی که مدیریت یک سازمان شخصا به موضوع اهمیت دهد و در عمل پایبندی نشان دهد (مثلا خودش در مصرف آب صرفه‌جویی کند، دستورالعمل‌ها را جدی بگیرد و منابع لازم را برای پروژه‌های مربوطه تخصیص دهد)، این پیام به بدنه سازمان منتقل می‌شود که موضوع حیاتی است.
پیام‌رسانی عمومی و ایفای نقش اجتماعی: سازمان‌ها علاوه بر محیط داخلی خود، می‌توانند در فضای عمومی جامعه نیز مروج پیام‌های حفظ آب باشند. درج پیام‌ها و نکات صرفه‌جویی در وب‌سایت شرکت، شبکه‌های اجتماعی سازمان یا در کمپین‌های تبلیغاتی، تأثیر مثبتی در افزایش آگاهی عموم دارد.
طرح‌های فرهنگی و اجتماعی: افزون بر اقدامات فنی، نمونه‌های جالبی از فعالیت‌های فرهنگی از طرف سازمان‌ها دیده می‌شود. شرکت‌های آب و فاضلاب در برخی استان‌ها (مانند اصفهان و تهران) برنامه‌های آموزشی متنوعی برای مدارس و محلات ترتیب داده‌اند و از ظرفیت رسانه‌ها برای ترویج مصرف بهینه آب بهره گرفته‌اند.
جمع‌بندی
بحران آب در ایران واقعیتی انکارناپذیر است که همه ما را به چالش کشیده؛ اما در دل این بحران، فرصتی برای بازاندیشی در رفتار آبی جامعه نهفته است. سازمان‌ها و شرکت‌ها به‌عنوان بازیگران مهم اقتصادی و اجتماعی، وظیفه‌ای دوگانه بر عهده دارند: از سویی باید در درون خود مصرف را مهار کنند و بهره‌وری را بالا ببرند، و از سوی دیگر در قبال جامعه پیرامون نیز نقش روشنگری و همیاری را ایفا کنند. رسالت اجتماعی سازمان‌ها در قبال آب ایجاب می‌کند که امروز فراتر از الزامات قانونی بیندیشند و داوطلبانه برای حفظ این سرمایه ملی پیش‌قدم شوند. آنچه در این مقاله به آن پرداختیم، ترکیبی بود از راهکارهای فنی عملی، مانند به‌کارگیری تجهیزات هوشمند، تعمیر زیرساخت‌ها و بازیافت آب، و اقدامات فرهنگی و مدیریتی، نظیر آموزش، ایجاد انگیزه در کارکنان و پاسخ‌گویی اجتماعی. تجربه‌ها و آمارها نشان می‌دهد این تلاش‌ها می‌تواند مؤثر باشد. هر سازمان به سهم خود اگر حتی چند درصد مصرفش را کاهش دهد، در مقیاس ملی جمع این صرفه‌جویی‌ها به رقم‌های بزرگی تبدیل خواهد شد. به یاد داشته باشیم که نجات آب، نجات زندگی است و آینده فرزندان‌مان به انتخاب‌های امروز ما وابسته است. بیایید آب را نه یک ماده ارزان و فراوان، بلکه یک سرمایه بی‌بدیل ببینیم که امانتی در دست نسل حاضر برای نسل‌های بعدی است. در سایه این نگاه و با کوشش همگانی، از تک‌تک افراد جامعه تا بزرگ‌ترین سازمان‌ها، می‌توانیم بر بحران آب فائق آییم و مسیر توسعه پایدار و زندگی سعادتمند را برای ایران عزیز هموار کنیم. رسالت اجتماعی سازمان‌ها در‌این‌میان، نقشی تعیین‌کننده است؛ نقشی که امروز باید با عزم و اقدام، آن را به انجام برسانیم.
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
