بدیهی است مزایای استفاده از این نوع انرژی بر کسی پوشیده نیست و همه به نوبه خود از تمامی دست‌اندرکاران وزارت نیرو، سازمان‌های تابعه و شرکت‌ها که قدم در این راه گذاشته‌اند، تشکر کرده و آرزومند توفیق بیشتر این عزیزان هستیم. هدف از این یادداشت، تاکید بر جایگاه مناسب نیروگاه خورشیدی در شبکه برق کشور است. در این راستا، موارد به شرح ذیل شاید راهگشا باشد.
یکی از شاخص‌های مهم شبکه برق، تامین پایدار بار پایه (Base-Load) به شمار می‌رود. به دلیل در دسترس نبودن باتری‌های ذخیره بزرگ‌مقیاس و هزینه‌های مترتب بر آنها، نیروگاه‌های خورشیدی با توان، قدرت متغیر و محدودیت زمانی (با تقریب ۶ ساعت در روز)، جوابگوی بار پایه شبکه کشور نخواهند بود. در حال حاضر با توجه به کاهش تراز آب سدها، نیروگاه‌های آبی (شاید به‌جز سد دز و سیاه‌بیشه) نیز در تامین این بار نقش قبلی خود را از دست داده‌اند. ازآنجاکه نیروگاه‌های حرارتی (بخاری، سیکل ترکیبی و گازی) کشور راهبر بار پایه هستند، لازم است در وهله اول نسبت به باز‌سازی و توسعه این نیروگاه‌ها با عمر بالا و کارکرد طولانی اقدام جدی به عمل آید. در این مسیر با سیکل ترکیبی کردن نیروگاه‌های موجود گازی، حدود ۸هزار مگاوات بدون سوخت اضافی قابل دسترس است.
با مدنظر قرار دادن گفته بالا، این سوال مطرح می‌شود که پس جایگاه استفاده از نیروگاه‌های خورشیدی کجاست؟ استفاده عمده از این نیروگاه در دنیا به منظور کاهش مصرف سوخت و حفظ محیط زیست است. موقعی که نیروگاه‌های خورشیدی از مدار خارج میشوند، بلافاصله واحدهای گردان و آماده (an instantly dispatchable power uints) وارد شبکه شده و مانع هرگونه اختلال در شبکه میشوند. به‌عبارتی جبران کسری و ناترازی عمده برق بر دوش نیروگاه خورشیدی قرار نمی‌گیرد. یادآور شویم میزان ذخیره برق (reserve margin) در کشورها نیز به عنوان یکی از شاخص‌های پایداری شبکه تلقی می‌شود.
قبل از احداث هر نیروگاه خورشیدی، بسته به ظرفیت و نحوه اتصالش به شبکه (شبکه توزیع، فوق توزیع و انتقال)، لازم است مطالعه جامع از دیدگاه تعامل با شبکه به عمل آید. برای مثال رفتار شبکه بعد از خروج نیروگاه مهم بوده و نباید منجر به هرگونه اختلالی در آن شبکه گردد. شایان ذکر است که در احداث این نیروگاه‌ها با ظرفیت بالا و اتصال به شبکه فوق توزیع یا انتقال، غیر از امکان اختلال در شبکه، شایسته است که زمان‌بری نصب آنها (حداقل دو سال برای نصب فقط پست) در صورت استفاده از پست برق هوایی (AIS) مورد توجه قرار گیرد.
پروژه‌های نیروگاه خورشیدی با المان‌های اصلی اینورتر (Inverter) و پانل و سایر قطعات جانبی استاتیک و از طرفی نرخ‌های رو به کاهش بازار (چین) و در نهایت به حداقل رسیدن زمان نصب و هزینه بهره‌برداری، در نگاه اول (البته در صورت ثبات تابلوی سبز) موجب تشویق سرمایه‌گذاران می‌شود. با اغماض می‌توانیم بگوییم که پروژه‌های خورشیدی در کشور ما از نوع نمونه اولیه (Prototype) محسوب میشوند. چون ما شاهد بهره‌برداری کوتاه‌مدت آنها بوده‌ایم. بنابراین مدل مالی استخراج‌شده از این پروژه‌ها با درج مشخصاتی از قبیل عمر /استهلاک /تعویضات و هزینه‌های بهره‌برداری و غیره شاید نیاز به تجدید ارزیابی داشته باشد. بنا به اطلاعات اولیه، در بعضی از این نیروگاه‌ها، تعویض مکرر اینورتر گزارش شده است. به منظور کاهش ریسک‌های این پروژه‌ها، توصیه می‌شود از خدمات مشاورین بین‌المللی و معتبر (Accredited consultants) جهت اطمینان از کیفیت تجهیزات خورشیدی استفاده شود.
نتیجه‌گیری
پیشبرد پروژه‌های خورشیدی بدون مداقه جدی در نوع کاربری آنها چه از نظر ساختگاه، شرایط محیطی، نوع شبکه اتصالی و کلیه پارامترهای اثرگذار بر قدرت خروجی و از طرف دیگر غفلت از هدف اصلی به‌کارگیری، مطابق تجارب بین‌المللی، ممکن است منتج به افزایش غیرضرور سرمایه‌گذاری در سبد این پروژه شده و از اهداف یکپارچه و مورد نیاز برق کشور، فاصله گیریم. تاکید کنیم که انتظار از این پروژه‌ها جهت کنترل بایسته کیفی برق شبکه شامل کنترل فرکانس، ولتاژ (مجزا از کسری و ناترازی بار پایه)، آمادگی و قابلیت دیسپاچینگ، به نوعی نادیده انگاشتن واقعیت و ماهیت انرژی خورشید به شمار می‌رود. ضمنا استفاده از برق خورشیدی برای واحدهای مسکونی به‌خصوص برای تهران به دلیل موانعی از قبیل وجود سایه‌اندازی ساختمان‌های مجاور، اشغال فضای پشت‌بام‌ها با تجهیزات متعدد و مشکلات حقوقی در شرایط کنونی، مقدور نیست. امید که با همکاری وزارت راه و شهر‌سازی و نظام مهندسی، برای ساختمان‌های جدید تدبیرات لازم به عمل آید.
* فعال صنعت برق
