در مراحل ابتدایی بیماری آلزایمر، افراد معمولا به افت تدریجی حافظه کوتاه‌مدت و همچنین مشکلاتی مانند نوسان‌های خلقی، سردرگمی و دشواری در تمرکز دچار می‌شوند. با پیشرفت بیماری، این علائم فشار بیشتری به بیماران و اطرافیان وارد می‌کند. یکی از نشانه‌هایی که خانواده و دوستان ممکن است متوجه شوند، از دست رفتن حافظه اجتماعی است، که بیمار توانایی شناخت افراد آشنا را از دست می‌دهد.
به گزارش ساینس الرت، پژوهش جدید دانشمندان دانشکده پزشکی دانشگاه ویرجینیا روی موش‌ها نشان داده است اختلال در ساختارهای خاصی که اتصال بین نورون‌ها را تقویت می‌کنند، ممکن است نقش مهمی در کاهش تدریجی حافظه داشته باشد.
هارالد سونتهایمر، عصب‌شناس در دانشگاه ویرجینیا، می‌گوید کشف تغییری ساختاری که بتواند نوع خاصی از نقص حافظه در آلزایمر را توضیح دهد بسیار هیجان‌انگیز است و این یافته هدفی کاملا جدید ایجاد می‌کند، آن هم در شرایطی که چندین گزینه دارویی احتمالی مناسب نیز در دسترس است.
در مغز سالم، ساختارهایی به نام توری‌های پیرامون‌نورونی به شکل شبکه‌هایی مشبک اطراف نورون‌های برخی نواحی مغز تشکیل می‌شوند. این توری‌ها وظیفه تنظیم انعطاف‌پذیری عصبی، محافظت در برابر استرس اکسیداتیو و تثبیت اتصال‌های سیناپسی میان نورون‌ها را بر عهده دارند.
این ساختارهای تثبیت‌کننده ارتباط مناسب میان نورون‌ها را ممکن می‌کنند، و همان‌طور که پژوهش‌های پیشین نشان داده است، این ارتباط برای ثبت و ذخیره خاطرات ضروری است.
با توجه به این که احتمال می‌رفت اختلال در این توری‌ها در پیشرفت آلزایمر نقش داشته باشد، پژوهشگران تحقیقی جدید برای بررسی این فرضیه در موش‌ها طراحی کردند.
زمانی که این شبکه‌های پیرامون‌نورونی در بخش سی‌ای۲ هیپوکامپ تخریب شدند، موش‌ها توانایی یادآوری سایر موش‌ها را از دست دادند، هرچند همچنان قادر بودند خاطرات جدیدی درباره اشیای محیط اطرافشان شکل دهند.
این الگو مشابه تجربه رایج در افراد مبتلا به آلزایمر است، که حافظه اجتماعی اغلب پیش از حافظه مرتبط با اشیا از بین می‌رود.
پژوهش‌های قبلی نیز نشان داده بود که ناحیه سی‌ای۲ برای حافظه اجتماعی اهمیت حیاتی دارد. لاتا چاونسالی، نویسنده اصلی و دانشجوی دکتری علوم اعصاب، می‌گوید در بیماری آلزایمر، مشکل افراد در به یاد آوردن خانواده و دوستان از اختلال در حافظه اجتماعی ناشی می‌شود و یافته‌های جدید نشان می‌دهد که توری‌های پیرامون‌نورونی از این نوع حافظه محافظت می‌کنند.
پژوهشگران علاوه بر شناسایی سازوکار احتمالی، بررسی کردند که آیا می‌توان از دست رفتن حافظه اجتماعی را با مداخله دارویی کند کرد یا مانع آن شد. آن‌ها در آزمایش روی موش‌ها از بازدارنده‌های ماتریکس متالوپروتئیناز (MMP) استفاده کردند؛ این داروها در حال حاضر به‌عنوان داروی درمانی احتمالی سرطان نیز در دست بررسی‌اند.
این داروها فعالیت آنزیم‌هایی را مهار می‌کنند که قادرند پروتئین‌های ماتریکس خارج‌سلولی، از جمله در توری‌های پیرامون‌نورونی، را حل کنند. اگر بازدارنده‌های ماتریکس متالوپروتئیناز بتوانند این توری‌ها را حفظ کنند، شاید امکان محافظت از حافظه اجتماعی نیز وجود داشته باشد.
آزمایش‌های انجام‌شده روی موش‌ها این امید را تقویت کرد. موش‌هایی که این بازدارنده‌ها را دریافت کردند، در توری‌های پیرامون‌نورونی دچار تخریب کمتری شدند و بخش بیشتری از عملکرد حافظه اجتماعی‌شان را حفظ کردند، هرچند همچنان به بیماری مبتلا بودند.
چاونسالی توضیح می‌دهد در این پژوهش، زمانی که این ساختارهای مغزی از اوایل زندگی حفظ شدند، موش‌های مبتلا توانستند تعامل‌های اجتماعی‌شان را بهتر به یاد بیاورند. به عقیده او، این تحقیق می‌تواند دانشمندان را به یافتن راهی جدید برای درمان یا حتی پیشگیری از آلزایمر نزدیک‌تر کند.
در حال حاضر، حدود ۵۵ میلیون نفر با اشکال گوناگون زوال عقل زندگی می‌کنند و آلزایمر بیش از ۶۰ درصد این موارد را تشکیل می‌دهد. با افزایش سن جمعیت جهان، این آمار احتمالا تا دهه آینده به بیش از ۸۰ میلیون نفر خواهد رسید.
پژوهشگران تاکید می‌کنند این یافته‌ها امیدبخش اما مقدماتی‌اند و بررسی‌های بیشتری برای تایید نتایج و ارزیابی کاربرد آن در انسان لازم است. سونتهایمر می‌گوید داروهایی برای به تاخیر انداختن تخریب توری‌های پیرامون‌نورونی و در نتیجه، تاخیر از دست رفتن حافظه وجود دارد اما پیش از بررسی روی انسان، تحقیق بیشتر در زمینه ایمنی و اثربخشی این روش ضروری است.
