آداو در نخستین روز کاری‌اش، متوجه شد که یک اشتباه بزرگ کرده است.

او می‌گوید: «ما یونیفورم‌هایمان را گرفتیم، بدون اینکه دقیقا بدانیم چه کاری قرار است بکنیم. از همان روز اول ما را به کارخانه پهپادها بردند. وارد شدیم و پهپادها و آدم‌هایی که کار می‌کردند را همه‌جا دیدیم. سپس ما را به ایستگاه‌های کاری مختلف‌ بردند.»

آداو، بیست ‌و سه ‌ساله و اهل سودان ‌جنوبی است. او می‌گوید که سال گذشته با وعده یک شغل تمام‌ وقت به منطقه اقتصادی ویژه آلابوگا در جمهوری تاتارستان روسیه جذب شد.

او برای برنامه استخدامی‌ که هدفش زنان ۱۸ تا ۲۲ ساله عمدتا از آفریقا است درخواست داد. این برنامه به‌طور فزاینده‌ای از آمریکای لاتین و جنوب‌شرقی آسیا هم زنان را جذب می‌کند. این طرح وعده می‌دهد که شرکت‌کنندگان آموزش حرفه‌ای در حوزه‌هایی مانند لجستیک، پذیرایی و مهمان‌داری دریافت کنند.

ولی این برنامه به استفاده از فریب در روند جذب متهم شده، و همچنین متهم است که شرکت‌کنندگان جوانش را مجبور کرده با شرایط خطرناک کار کنند و دستمزدی کمتر از آنچه تبلیغ شده دریافت کنند. این برنامه همه این اتهامات را رد کرده، ولی انکار نکرده که برخی کارکنانش در ساخت پهپادها مشارکت داشته‌اند.

طرح «آلابوگا استارت» اخیرا وقتی اینفلوئنسرهای اهل آفریقای جنوبی که این برنامه را تبلیغ می‌کردند، به ترویج قاچاق انسان متهم شدند در سطح جهانی مطرح شد.

بی‌بی‌سی با اینفلوئنسرهای مذکور و رابط مسئول ارتباط آن‌ها با برنامه تماس گرفت، اما هیچ‌کدام به درخواست‌های ما پاسخ ندادند.

برآوردهایی وجود دارد که بیش از هزار زن از سراسر آفریقا برای کار در کارخانه‌های تسلیحاتی آلابوگا جذب شده‌اند. در ماه اوت دولت آفریقای جنوبی تحقیقاتی را آغاز کرد و به شهروندانش هشدار داد که جذب این طرح نشوند.

آداو از بی‌بی‌سی خواسته است که نام خانوادگی یا عکسش منتشر نشود چون نمی‌خواهد با این برنامه مرتبط باشد. او می‌گوید برای نخستین‌بار در ۲۰۲۳ درباره آن شنید.

آداو می‌افزاید: «دوستم در فیس‌بوک پستی درباره بورسیه‌ای در روسیه منتشر کرد. آگهی از طرف وزارت آموزش عالی سودان‌جنوبی بود.»

او از طریق واتس‌اپ با برگزارکنندگان تماس گرفت.

آداو می‌گوید: «آن‌ها از من خواستند فرمی پر کنم با نام، سن و دلیل اینکه می‌خواهم به آلابوگا بپیوندم و سپس همچنین از من خواستند سه حوزه کاری که می‌خواهم در آن کار کنم را انتخاب کنم.»

آداو می‌گوید انتخاب اولش را اپراتوری جرثقیل برجی گذاشت. او همیشه به فناوری علاقه داشت و حتی شده بود به خارج سفر کند تا در مسابقه روباتیک شرکت کند.

او می‌گوید: «می‌خواستم در حوزه‌هایی کار کنم که به‌طور معمول زنان در آن مشغول نیستند. خیلی سخت است برای یک زن که وارد زمینه‌هایی مثل اپراتوری جرثقیل برجی شود، مخصوصا در کشور من.»

فرایند درخواست به دلیل طولانی بودن روند ویزا یک سال طول کشید.

در مارس سال گذشته، بالاخره به روسیه رسید.

او می‌گوید: «وقتی اولین‌بار آنجا رسیدم خیلی سرد بود، از آن متنفر شدم. ما در اواخر زمستان سفر کردیم. لحظه‌ای که از فرودگاه خارج شدیم، یخ‌زده بود.»

ولی نخستین احساسش وقتی وارد منطقه ویژه آلابوگا شدند، خوب بود.

«او می‌گوید: خیلی تحت تاثیر قرار گرفتم. دقیقا همان چیزی بود که فکر می‌کردم. کارخانه‌های زیادی دیدم، ماشین‌ها و شرکت‌های کشاورزی.»

آداو قبل از شروع به کار در ژوئیه سه ماه کلاس زبان داشت. آن ‌زمان بود که اوضاع بدتر شد.

او می‌گوید که خودش و بقیه شرکت‌کنندگان حق انتخاب نداشتند که آیا در کارخانه پهپاد کار کنند یا نه. آن‌ها قرارداد عدم افشا امضا کرده بودند، پس حتی نمی‌توانستند درباره کارشان با خانواده‌شان صحبت کنند.

او می‌گوید: «ما همه سئوال‌های زیادی داشتیم. همه ما برای کار در حوزه‌های فنی ثبت‌نام کرده بودیم. تولید، عملیات، لجستیک، اپراتوری جرثقیل برجی ولی همه‌مان به کارخانه پهپاد رسیدیم.»

آلابوگا استفاده از فریب در جذب کارگران را رد کرده است. و در پاسخ به پرسش‌های ما گفت: «تمام حوزه‌هایی که شرکت‌کنندگان ما در آن کار می‌کنند در وب‌سایت ما فهرست شده‌اند.»

کارگران اجازه نداشتند داخل تاسیسات عکس بگیرند، ولی بی‌بی‌سی به آداو ویدئویی نمایش داد که توسط شبکه دولتی روسی «آر‌تی» از کارخانه‌ای در آلابوگا که پهپادهای ایرانی «شاهد ۱۳۶» می‌ساخت پخش شده بود. او تایید کرد که این همان جایی است که او در آن کار می‌کرد.

اسپنسر فراگاسو از انستیتو علوم و امنیت بین‌المللی می‌گوید: «واقعیت منطقه ویژه آلابوگا این است که یک تاسیسات تولید محصولات جنگی است.»

او می‌افزاید: «روسیه آشکارا در ویدئوهایی که منتشر کرده‌ پذیرفته است که آنجا پهپاد شاهد ۱۳۶ می‌سازد. آن‌ها درباره این سایت و درباره دستاوردهای آن با افتخار صحبت می‌کنند.»

او می‌گوید که مانند آداو، بسیاری از زنانی که با آن‌ها مصاحبه شده گفته‌اند که هیچ ایده‌ای نداشتند که در حال ساخت سلاح خواهند بود.

او می‌افزاید: «در ظاهر، این فرصت شگفت‌انگیزی برای بسیاری از این زنان است که دنیا را ببینند، تجربه کاری کسب کنند و حقوقی بگیرند تا امرار معاش کنند. اما در واقع، وقتی به آلابوگا می‌آیند، واقعیت تلخ را درمی‌یابند که این وعده‌ها عملی نمی‌شوند و واقعیت کارشان بسیار متفاوت است از آنچه به آن‌ها وعده داده شده بود.»

آداو می‌گوید همان‌جا فهمید که نمی‌تواند در کارخانه بماند.

او می‌گوید «همه چیز برایم روشن شد: تمام دروغ‌هایی که از زمان درخواست کار به ما گفته شده بود. احساس می‌کردم نمی‌توانم در کنار کسانی کار کنم که درباره آن مسائل به من دروغ می‌گویند و می‌خواستم با زندگی‌ام کاری فراتر از کار کردن در یک کارخانه پهپاد انجام دهم.»

او استعفا داد ولی به او گفته شد دوره اطلاع قبلی برای استعفا دو هفته است، که در این زمان باید کار کند. در آن مدت، او بدنه خارجی پهپادها را با مواد شیمیایی رنگ می‌زد که می‌گوید پوستش را سوزاند.

آداو می‌گوید: «وقتی به خانه برگشتم پوستم را چک کردم و داشت کنده می‌شد. ما لباس‌های محافظ پوشیده بودیم، لباس‌های کار سفید، ولی مواد شیمیایی باز هم از آن‌ها عبور می‌کردند. این مواد پارچه را خشک و سخت می‌کردند.»

آلابوگا می‌گوید که همه کارکنان لباس محافظ لازم را دریافت می‌کنند.

و این موضوع تنها خطر نبود. در دوم آوریل سال ۲۰۲۴، تنها دو هفته بعد از رسیدن آداو به روسیه، منطقه ویژه آلابوگا هدف حمله پهپادی اوکراین قرار گرفت.

آداو می‌گوید: «آن روز با صدای زنگ هشدار آتش‌سوزی بیدار شدم، ولی این یکی غیرعادی بود. پنجره‌های طبقه بالا خوابگاهمان شکسته بودند، و برخی از دخترها با انفجار بیدار شده بودند. پس بیرون رفتیم.»

آداو می‌گوید وقتی آن‌ها در هوای سرد صبح شروع کردند به دور شدن از خوابگاه‌شان، متوجه شد که دیگران شروع به دویدن کردند.

او می‌گوید: «دیدم که بعضی‌ها دست‌شان را به بالا گرفته‌اند، بالا را نگاه کردم و یک پهپاد دیدم که از آسمان می‌آید. آن‌وقت بود که من هم شروع به دویدن کردم. آن‌قدر سریع دویدم که از کسانی که قبل از من دویده بودند جلو افتادم.»

بی‌بی‌سی فیلمی را که آداو از روز حمله فرستاده بود، راستی‌آزمایی کرد و تایید کرد که فیلم در همان روز گرفته شده و مکانی که در فیلم دیده می‌شود همان است که شدیدترین حمله پهپادی اوکراین به خاک روسیه در آن رخ داده است.

آداو می‌گوید: «پهپاد خوابگاه کناری ما را هدف قرار داد. آن ساختمان کاملا نابود شد و ساختمان ما هم آسیب دید.»

چند ماه بعد، وقتی فهمید که در یک کارخانه پهپاد کار کرده است، به این فکر افتاد که به همین دلیل آن‌ها هدف قرار گرفته‌اند.

او می‌گوید: «اوکراین می‌دانست که دختران آفریقایی که برای کار در کارخانه‌های پهپاد آمده بودند، در آن خوابگاه زندگی می‌کنند که هدف قرار گرفته بود. این در خبرها بود. وقتی اوکراین متهم شد که خانه‌های غیرنظامی را زده، آن‌ها گفتند: نه، این‌ها کارگرانی هستند که در کارخانه پهپاد کار می‌کنند.»

پس از حمله پهپادی، چند زن بدون اطلاع برنامه را ترک کردند و این باعث شد برگزارکنندگان این برنامه گذرنامه کارگران را برای مدتی توقیف کنند.

وقتی از آداو پرسیده شد که چرا حمله خوابگاه و گزارش‌های موجود درباره اینکه آلابوگا مرکز تولید پهپاد روسیه است شک‌برانگیز نشد، او گفت که به‌طور مکرر به او اطمینان داده شده بود که شرکت‌کنندگان فقط در حوزه‌هایی کار می‌کنند که ثبت نام کرده‌اند.

او می‌گوید: «اتهام اینکه ما پهپاد خواهیم ساخت برایم شبیه تبلیغات ضدروسی به نظر می‌رسید.»

او اضافه می‌کند: «خبرهای جعلی زیادی درباره روسیه هست، که می‌خواهند روسیه را بد نشان دهند. منطقه ویژه قبلا افرادی از اروپا و آمریکا داشت، ولی پس از جنگ اوکراین روسیه به‌خاطر تحریم‌ها همه رفتند. بنابراین وقتی روسیه برای کار آنجا شروع کرد به سراغ آفریقایی‌ها رفتن، اینطور برداشت شد که فقط می‌خواهند جای خالی را که اروپایی‌ها ترک کرده‌اند پر کنند.»

بعد از اینکه آداو استعفا داد، خانواده‌اش برایش بلیت برگشت فرستادند، ولی او می‌گوید بسیاری از زنان قادر به پرداخت بلیت بازگشت نیستند و در آن‌جا گیر می‌کنند. مخصوصا چون دستمزدشان بسیار کمتر از چیزی بود که تبلیغ شده بود. آداو قرار بود ماهانه ۶۰۰ دلار بگیرد، اما تنها یک ششم آن را دریافت کرد.

او می‌گوید: «آن‌ها پول را بابت اجاره ما کم کردند، بابت کلاس زبان روسی‌مان، بابت اینترنت، بابت رفت و آمد به کار، بابت مالیات از دستمزد ما کم کردند. و سپس هم گفتند اگر یک روز کار را از دست بدهیم، ۵۰ دلار کم می‌کنند. اگر ما زنگ هشدار آتش‌سوزی را هنگام آشپزی، به‌راه بیندازیم ۶۰ دلار کم می‌کنند. اگر تکالیف زبان روسی‌مان را تحویل ندهیم، یا اگر سر کلاس حضور نداشته باشیم، از حقوق‌مان کم می‌کنند.»

برنامه آلابوگا استارت به بی‌بی‌سی گفته است که حقوق‌ها تا حدی بر اساس عملکرد و رفتار در محل کار تعیین می‌شوند.

ما با زن دیگری که در این برنامه بود صحبت کردیم که از ترس واکنش‌ها در شبکه‌های اجتماعی نخواست نامش فاش شود. او می‌گوید تجربه‌اش در آلابوگا مثبت‌تر بود.

این زن به بی‌بی‌سی می‌گوید: «صادقانه بگویم هر شرکت قوانینی دارد. چگونه می‌توانند تمام حقوق‌تان را به شما بدهند اگر سر کار نباشید، یا خوب عمل نکنید؟ همه‌چیز منطقی است، هیچ‌کس مجبور به کاری نمی‌شود که نمی‌خواهد. بیشتر دخترانی که در نهایت می‌روند، کارشان را از دست داده‌اند و قواعد را دنبال نکرده‌اند. آلابوگا کسی را گروگان نگه نمی‌دارد، می‌توانید هر وقت خواستید بروید.»

ولی آداو می‌گوید کار برای ماشین جنگی روسیه ویران‌کننده بود.

او می‌افزاید: «احساسش وحشتناک بود. زمانی رسید که به خوابگاه برگشتم و گریه کردم. به خودم گفتم: باورم نمی‌شود که الان دارم این کار را می‌کنم. دست داشتن در ساخت چیزی که جان این‌همه آدم را می‌گیرد وحشتناک بود.»