تصمیم دونالد ترامپ به اعطای عنوان «متحد اصلی غیرناتو» به عربستان سعودی، نه‌تنها حرکتی سیاسی در جریان استقبال رسمی از شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، در کاخ سفید بود، بلکه نقطه عطفی در روابط دفاعی و راهبردی دو کشور محسوب می‌شود و حامل پیام‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی مهمی برای منطقه و نظام بین‌الملل است.
اما این عنوان دقیقا چه معنا و امتیازهایی دارد؟
چنان‌که در وب‌سایت وزارت خارجه آمریکا آمده است، «متحد اصلی غیرناتو» (Major Non-NATO Ally) جایگاهی است که بر اساس قوانین آمریکا به کشورهای خارج از پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) اعطا می‌شود.
این عنوان به‌معنای عضویت در ناتو یا تعهد دفاعی آمریکا برای مداخله نظامی نیست؛ بلکه نوعی ارتقای رابطه امنیتی و دفاعی است که امکان دسترسی گسترده‌تر به همکاری‌های نظامی، فناوری‌های دفاعی و مزایای اقتصادی-تسلیحاتی را فراهم می‌کند. در واقع، این عنوان نشان‌دهنده سطح بالایی از اعتماد و شراکت راهبردی واشینگتن با کشور دریافت‌کننده است.
عربستان سعودی بیستمین کشور جهان است که در روابط با آمریکا چنین جایگاهی کسب کرده است؛ سایر کشورها عبارت‌اند از آرژانتین، استرالیا، بحرین، برزیل، کلمبیا، مصر، اسرائیل، ژاپن، اردن، کنیا، کویت، مراکش، نیوزیلند، پاکستان، فیلیپین، قطر، کره‌جنوبی، تایلند و تونس، تایوان نیز عملا متحد مهم غیرعضو ناتو در نظر گرفته می‌شود و در همین سطح از همکاری امنیتی با آمریکا قرار دارد، اما رسما این عنوان را دریافت نکرده است.
قرار گرفتن عربستان سعودی در این فهرست نشان می‌دهد واشینگتن این کشور را میان مهم‌ترین شرکای منطقه‌ای خود در خاورمیانه جای داده و روابط دو طرف از مرحله همکاری معمول فراتر رفته است.
کشورهای دارای این عنوان از مجموعه‌ای از مزایا بهره‌مند می‌شوند، از جمله:
- از وام‌ها و تسهیلات ویژه نظامی برای تحقیق و توسعه مشترک استفاده کنند.
- میزبان ذخایر جنگی ارتش آمریکا در خاک خود باشند، حتی خارج از پایگاه‌های رسمی.
- با آمریکا توافق‌هایی برای ارائهٔ مشترک آموزش، به‌صورت دوجانبه یا چندجانبه، منعقد کند
- در اولویت خرید تجهیزات دفاعی مازاد آمریکا قرار گیرند.
- برخی مهمات خاص مانند مهمات اورانیوم تضعیف‌شده را خریداری کنند.
- در پروژه‌های مشترک با وزارت دفاع آمریکا برای ساخت، آزمایش و توسعه تجهیزات پیشرفته مشارکت داشته باشند.
- شرکت‌های دفاعی‌شان بتوانند در قراردادهای نگهداری و تعمیر تجهیزات وزارت دفاع آمریکا خارج از خاک آمریکا رقابت کنند.
- در طرح‌های ضدتروریسم و توسعه فناوری‌های شناسایی مواد منفجره تحت حمایت وزارت خارجه آمریکا مشارکت کنند.
این امتیازها برای آمریکا نیز سودمند است و توسعه زنجیره همکاری‌های دفاعی، تقویت بازدارندگی منطقه‌ای از طریق شرکا، و ایجاد فرصت‌های اقتصادی برای صنایع تسلیحاتی آمریکا را در پی دارد.
به گزارش نیویورک پست، ترامپ این خبر را پس از آن اعلام کرد که او و شاهزاده محمد بن سلمان ساعاتی پیش توافقی دفاعی را امضا کرده بودند، که به گفته کاخ سفید، نقش آمریکا را به‌عنوان «تسهیل‌کننده امنیت منطقه‌ای» تقویت و منابع مالی تازه‌ای برای کاهش هزینه‌های آمریکا فراهم می‌کند.
ترامپ همچنین توافق فروش نزدیک به ۳۰۰ تانک آمریکایی به عربستان سعودی را نهایی کرد و در سخنرانی‌اش از نقش ولیعهد عربستان سعودی در توافق صلح و پایان جنگ غزه قدردانی کرد.
شاهزاده محمد بن سلمان در مراسمی تشریفاتی، همراه رژه هوایی شش هواپیما و گارد سواره‌نظام، وارد کاخ سفید شد. در ضیافت شام کاخ سفید، چهره‌هایی مانند ایلان ماسک، مارکو روبیو، مایک جانسون، و جیانی اینفانتینو نیز حضور داشتند و نشان‌دهنده اهمیت این سفر است.
اعطای عنوان «متحد اصلی غیرناتو» به عربستان سعودی در جریان سفر شاهزاده محمد بن سلمان به واشینگتن لقبی تشریفاتی نیست بلکه نشانه‌ای از ورود روابط دو کشور به مرحله‌ای از همکاری‌های عمیق نظامی، امنیتی و فناوری است. این عنوان بدون اینکه آمریکا را متعهد به دفاع نظامی از عربستان سعودی کند، سطح همکاری‌ها را به‌گونه‌ای بالا می‌برد که ریاض بتواند از پیشرفته‌ترین ظرفیت‌های دفاعی و فناوری‌های نظامی جهان بهره‌مند شود و واشینگتن نیز نفوذ راهبردی‌اش را در منطقه‌ای حیاتی تثبیت کند.
