همکاری کارشناسان هسته‌ای ایران و روسیه در زمینه فناوری لیزری
ایران و روسیه در سال‌های گذشته همکاری‌های علمی خود را به طور پنهانی از طریق مجموعه‌ای از نشست‌های اعلام‌نشده گسترش داده‌اند. این همکاری‌ها در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای و فناوری‌های مختلف با کاربرد دوگانه بوده‌اند.
فایننشال تایمز در گزارشی در ۱۹ نوامبر خبر داده که دانشمندان و مهندسان هسته‌ای ایرانی در نوامبر ۲۰۲۴ برای دومین بار در سفری اعلام‌نشده به روسیه رفتند؛ سفری که نگرانی‌های واشنگتن دربارهٔ احتمال همکاری دو کشور در حوزه فناوری‌ها با کاربرد دوگانه را برانگیخته است. آمریکا می‌گوید این فناوری‌ها می‌توانند در ارتباط با تسلیحات هسته‌ای باشند.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
این سفر بخشی از تبادلات گسترده‌تر میان سازمان‌های پژوهشی وابسته به نیروهای مسلح ایران و نهادهای دفاعی روسیه بوده است. روزنامهٔ فایننشال تایمز در این گزارش نوشته که مدارک این موضوع از طریق داده‌های افشاشده سفر، فهرست‌های تحریم و اسناد ثبتی شرکت‌ها راستی‌آزمایی شده است.
بر اساس این تحقیقات، هیئت بازدیدکننده شامل فیزیکدان‌ها و مهندسان ایرانی با گذرنامه‌های دیپلماتیک دارای شماره‌های پی‌درپی بود؛ موضوعی که به‌گفته فایننشال تایمز نشان‌دهنده یک مأموریت سازمان‌یافته دولتی است.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
گفته می‌شود که این گروه با نهادهای روسی در ارتباط با تحقیقات دفاعی طبقه‌بندی‌شده دیدار کرده، از جمله شرکت "سیستم‌های لیزری" که تحت تحریم است و فناوری‌های غیرنظامی و نظامی را توسعه می‌دهد.
این سفر ظاهرا توسط شرکت "دماوندتک" هماهنگ شده بود؛ شرکتی که به‌عنوان پوششی برای "سازمان پژوهش و نوآوری دفاعی" (سپند) عمل می‌کند، یعنی برای نهادی وابسته به وزارت دفاع ایران که به‌دلیل نقش مظنون در تحقیقات سلاح هسته‌ای تحت تحریم آمریکا قرار دارد.
"دماوندتک" و مدیر آن، علی کالوند، در اکتبر ۲۰۲۵، به‌دلیل تسهیل فعالیت‌های تدارکاتی برای سپند و برنامه‌ریزی سفر دانشمندان هسته‌ای ایرانی به روسیه از سوی وزارت خارجهٔ آمریکا تحریم شدند.
فناوری هسته‌ای و لیزری در زمینه تسلیحاتی
جیم لَمسام، تحلیلگر سابق سازمان سیا و پژوهشگر ارشد در مرکز مطالعات جمیز مارتین درباره عدم گسترش سلا‌ح‌‌های هسته‌ای در بیانیه‌ای به فایننشال تایمز گفت که دانشمندان ایرانی به‌دنبال "فناوری‌ها و تخصص‌های لیزری بودند که می‌تواند به آن‌ها کمک کند طراحی سلاح هسته‌ای را بدون انجام آزمایش‌های انفجاری هسته‌ای راستی‌آزمایی کنند".
فایننشال تایمز اشاره می‌کند که این دومین سفر گزارش‌شده از این نوع است. در اوت ۲۰۲۴ نیز دانشمندان ایرانی در چارچوبی مشابه به روسیه سفر کرده بودند. گفته می‌شود کالوند که تحصیلات خود را در مؤسسه پلی‌تکنیک کی‌یف گذرانده، رهبری هیئت نخست را نیز بر عهده داشته است.
اسنادی که فایننشال تایمز بررسی کرده نشان می‌دهد که دیدارهای ماه نوامبر در سن‌پترزبورگ انجام شده، جایی که نمایندگان شرکت سیستم‌های لیزری میزبان نمایندگان ایرانی تحت عنوان "همکاری‌های فنی" بودند.
گزارش‌ها حاکی از آن است که بازدیدکنندگان در واقع وابسته به دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی مرتبط با وزارت دفاع ایران بودند و ربطی به شرکت "دماوندتک" که ادعای نمایندگی آن را می‌کردند، نداشتند.
فایننشال تایمز در مورد دیگری گزارش داد که آندری ساوین، مدیر فنی سابق شرکت سیستم‌های لیزری و مدیر توسعهٔ کنونی شرکت "تکنولوژی‌های جت" در سن‌پترزبورگ، در فوریه ۲۰۲۵ به تهران سفر کرده است.
او در این سفر با مقام‌های "دماوندتک"، و به گفته فردی مطلع، با شخصیت‌های ارشدی که گمان می‌رود به سپند مرتبط باشند، دیدار کرده است. ساوین همچنین استاد دانشگاه دولتی فنی بالتیک "وونمه"، یکی از دانشگاه‌های مهم دفاعی روسیه است.
نیکول گراژفسکی، کارشناس سیاست هسته‌ای در "بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی"، به فایننشال تایمز گفت که این دیدارها "شواهد معتبری ارائه می‌دهند مبنی بر اینکه روسیه به ایران در تحقیقات هسته‌ای مرتبط با سلاح کمک می‌کند."
او افزود که مشارکت نهادهای وابسته به دولت روسیه در انتقال فناوری‌های مختلف با کاربرد دوگانه نشان می‌دهد این همکاری از پشتیبانی سیاسی سطح بالا در هر دو کشور برخوردار است.
این افشاگری توجه‌ها به فعالیت‌های هسته‌ای ایران را بیشتر کرده است. در ژوئن ۲۰۲۵، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اعلام کرد که آژانس شواهد قطعی از وجود برنامه تسلیحاتی ندارد، اما فعالیت‌های ایران "ابهام قابل توجهی" ایجاد کرده است.
گروسی در آن زمان گفت: «هیچ کشوری در جهان اورانیوم را تا سطح ۶۰ درصد غنی نمی‌کند جز ایران.» او افزود که این سطح "از نظر فنی تقریباً معادل" غنی‌سازی ۹۰ درصدی مورد استفاده در سلاح هسته‌ای است.
ایران همواره تأکید کرده که برنامه هسته‌ای‌اش صرفاً برای اهداف صلح‌آمیز است و هدف آن ساخت سلاح نیست. اما مقام‌های اسرائیلی مدعی شده‌اند که تهران در حال توسعه فناوری چاشنی‌های لازم برای فعال‌سازی یک کلاهک هسته‌ای است.
سرگئی لاوروف، وزیر خارجهٔ روسیه در اوایل ژوئیه ۲۰۲۵ اعلام کرد که مسکو پیشنهاد خود را برای دریافت اورانیوم غنی‌شدهٔ مازاد ایران جهت پردازش و بازگرداندن آن در قالب رقیق‌شده مناسب برای استفاده انرژی غیرنظامی، بار دیگر تکرار کرده است، پیشنهادی که در توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ نیز آمده بود.
