به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، زکات، یکی از واجبات مهم دینی است که نه تنها به رشد معنوی فرد کمک می‌کند، بلکه تأثیرات اجتماعی گسترده‌ای بر جامعه دارد. این فریضه الهی، در مکتب اهل‌بیت(ع) به عنوان یکی از ارکان دین شناخته شده و نقش مهمی در کاهش فقر و ایجاد عدالت اجتماعی ایفا می‌کند.
بنابر روایت شیعه نیوز، زکات به عنوان یکی از پنج ستون اصلی اسلام، جایگاه ویژه‌ای در آموزه‌های دینی دارد. این واجب الهی که در کنار نماز، روزه، حج و ولایت قرار گرفته، نه تنها به عنوان یک وظیفه فردی بلکه به عنوان راهی برای اصلاح جامعه و کاهش شکاف طبقاتی مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله، به بررسی ضرورت زکات از منظر قرآن، روایات اهل‌بیت(ع) و تأثیرات اجتماعی آن خواهیم پرداخت.
زکات؛ ستون دین و وظیفه‌ای الهی
زکات یکی از واجبات الهی است که در قرآن کریم بارها به آن اشاره شده است. خداوند متعال در آیات مختلف، پرداخت زکات را همراه با اقامه نماز ذکر کرده و آن را نشانه ایمان حقیقی دانسته است: «وَأَقِیمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّکَاةَ» (سوره بقره، آیه 43). این همراهی نشان‌دهنده اهمیت زکات در زندگی دینی مسلمانان است و بیانگر این است که عبادت تنها محدود به اعمال فردی نیست، بلکه جنبه‌های اجتماعی نیز دارد.
امام علی(ع) نیز زکات را یکی از ستون‌های دین معرفی کرده‌اند و فرموده‌اند: «اسلام بر پنج پایه بنا شده است: نماز، زکات، روزه، حج و ولایت» (1). این حدیث نشان می‌دهد که زکات نه تنها وظیفه‌ای مالی بلکه یکی از ارکان اصلی دین است که بدون آن ایمان کامل نمی‌شود.
زکات به عنوان یک وظیفه الهی، راهی برای تزکیه نفس و پاک‌سازی مال است. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَکِّیهِمْ بِهَا» (سوره توبه، آیه 103). این آیه نشان می‌دهد که پرداخت زکات باعث پاک شدن مال و رشد معنوی فرد می‌شود و نقش مهمی در تربیت اخلاقی انسان دارد.
تأثیر اجتماعی زکات بر جامعه
زکات نه تنها یک وظیفه دینی بلکه یک ابزار اجتماعی قدرتمند برای کاهش فقر و ایجاد عدالت اقتصادی است. فلسفه زکات بر این اساس بنا شده که ثروت در جامعه به صورت عادلانه توزیع شود و از تمرکز ثروت در دست عده‌ای خاص جلوگیری شود.
امام صادق(ع) درباره نقش زکات در جامعه فرمودند: «خداوند زکات را واجب کرد تا فقرا بی‌نیاز شوند و نیازمندان از حقوق خود بهره‌مند شوند» (2). این حدیث نشان‌دهنده نگاه اجتماعی امامان معصوم(ع) به زکات است و بیانگر این حقیقت است که زکات تنها یک عبادت فردی نیست بلکه ابزاری برای اصلاح جامعه است.
در جوامعی که فریضه زکات به درستی اجرا می‌شود، فقر کاهش یافته و شکاف طبقاتی کمتر می‌شود. این امر باعث افزایش همبستگی اجتماعی و تقویت روابط میان افراد جامعه می‌شود. همچنین، پرداخت زکات می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد فرصت‌های اقتصادی جدید برای افراد محروم باشد و چرخه تولید و اشتغال را فعال‌تر کند.
زکات در مکتب اهل‌بیت(ع)
اهل‌بیت پیامبر اکرم(ص) همواره بر اهمیت زکات تأکید کرده‌اند و آن را یکی از نشانه‌های ایمان واقعی دانسته‌اند. امام رضا(ع) درباره جایگاه زکات فرمودند: «ایمان کسی کامل نمی‌شود مگر آنکه زکات مال خود را بپردازد» (3). این نگاه نشان‌دهنده اهمیت زکات در مکتب اهل‌بیت(ع) است که همواره بر جنبه‌های معنوی و اجتماعی آن تأکید داشته‌اند.
در روایات آمده است که اهل‌بیت(ع) نه تنها خود به پرداخت زکات اهتمام داشتند بلکه دیگران را نیز به انجام این واجب الهی تشویق می‌کردند. حضرت زهرا(س) در خطبه فدکیه فرمودند: «خداوند زکات را برای پاک شدن روح‌ها و تزکیه اموال واجب کرد» (4). این بیان نشان‌دهنده فلسفه عمیق زکات در مکتب اهل‌بیت(ع) است که علاوه بر جنبه‌های مالی، بر تربیت اخلاقی نیز تأکید دارد.
زکات در مکتب اهل‌بیت(ع) نه تنها به عنوان یک وظیفه دینی بلکه به عنوان یک ابزار تربیتی و اجتماعی شناخته شده است. این نگاه جامع باعث شده که پرداخت زکات به عنوان یکی از مهم‌ترین اصول اخلاقی و اجتماعی در فرهنگ شیعه جایگاه ویژه‌ای داشته باشد.
پاورقی‌ها:
نهج البلاغه، حکمت 252.
بحارالانوار، جلد 93، صفحه 115.
عیون اخبار الرضا، جلد 2، صفحه 68.
خطبه فدکیه حضرت زهرا(س)، بحارالانوار، جلد 29، صفحه 223.
