به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، کالاها و روش‌های انرژی‌درمانی و قانون جذب، تفاوت بنیادین با آموزه‌های سنتی دعا و دینداری دارند.
تفاوت دعا، قانون جذب و انرژی‌درمانی چیست؟
در سال‌های اخیر، موضوع تمایز میان «دعا»، «قانون جذب» و «انرژی‌درمانی» در کانون توجه پژوهش‌های حوزه معنویت جدید قرار گرفته است.
بنابر روایت حوزه، یافته‌های یک پژوهش تازه که در نشست علمی «دعا یا جذب انرژی؟» ارائه شد، نشان می‌دهد که رواج کالاهای مرتبط با جذب انرژی مثبت و دفع انرژی منفی، بیش از آنکه ریشه‌ای دینی داشته باشد، از جریان‌های معنویت‌گرای عصر جدید تأثیر پذیرفته است.
این پژوهش بر اساس تحلیل مضمونی ۳۶ قلم کالا شامل بیش از ۶ هزار محصول مرتبط با انرژی‌درمانی، مراقبه و آرامش در دو پایگاه فروش اینترنتی داخلی انجام شده و تلاش کرده است نسبت این کالاها را با مفاهیم دینی همچون دعا و توکل بررسی کند.
نسبت دینداری با اعتقاد به جذب انرژی
نتایج نشان می‌دهد که طیف گسترده‌ای از کالاهای رایج مانند «کاسه تبتی»، «اسماج»، «سنگ‌های انرژی‌بخش» و «چوب پالو سانتو» با کارکردهایی همچون جذب انرژی مثبت، دفع انرژی منفی، افزایش ثروت، درمان، یا تقویت عشق تبلیغ می‌شوند.
در بسیاری موارد، این کالاها با نمادهای دینی یا شبه‌دینی ترکیب شده‌اند؛ برای نمونه:
ساخت کاسه تبتی دارای نشان بودا در کنار آیات «وَإِن یَکادُ…»،
فروش نمک هیمالیا همراه با سوره‌های چهارقل،
یا استفاده از دعوت‌هایی نظیر «ارسال انرژی مثبت» در رسانه‌ها.
این روند پرسش مهمی را مطرح می‌کند: آیا اتکا به انرژی‌درمانی با انسجام اعتقادی دیندار سازگار است؟
به‌ویژه آنکه برخی از این کالاها منشأی شمنی، بودایی یا آیینی دارند و به‌جای توکل بر خدا، بر «نیروهای کیهانی» و «انرژی‌های مستقل از مشیت الهی» تکیه می‌کنند.
قانون جذب
بر اساس تحلیل‌های ارائه‌شده، قانون جذب یکی از نظریه‌های محوری معنویت عصر جدید است که جهان را نه بر محور خدا، بلکه بر محور «انرژی» می‌فهمد. در این نگاه:
همه هستی یکپارچه و وحدت‌بخش است،
انرژی اصل بنیادین است،
انسان با تجسم خلاق و اراده شخصی قادر به تغییر سرنوشت خود است، و خدا ـ اگر هم پذیرفته شود ـ در روند جریان انرژی نقش دخالت‌گر ندارد.
در مقابل، در سنت دینی، دعا مبتنی بر ایمان، عبودیت، اخلاق و مشیت نهایی خداوند است و نتیجه تابع خواست الهی است، نه الزاماً تابع اراده انسان.
نظریه تکامل دین
بخش دیگری از تحلیل به منشأ نگرش‌های انرژی‌محور پرداخته و برخی دیدگاه‌ها را منعکس می‌کند که تاریخ دین را از «جادو، شرک، توحید» بازسازی می‌کنند.
بر اساس این دیدگاه، نیروهای طبیعت در مرحله جادو قابل تسخیر پنداشته می‌شدند و شمن‌ها نقش تسلط بر این نیروها را بر عهده داشتند.
هرچند، این نظریه مورد نقد جدی است، ولی به فهم ریشه‌های نگرش انرژی‌درمانی کمک می‌کند.
در این چارچوب، انرژی‌درمانی در برخی ویژگی‌ها شبیه باورهای جادویی است؛ از جمله:
اعتقاد به نیروهای نهفته در اشیا،
انتقال انرژی از طریق تماس یا مشابهت،
و نگاه شبه‌علّی به پدیده‌های طبیعی.
با این حال، تفاوت‌هایی نیز میان انرژی‌درمانی جدید و جادوی سنتی وجود دارد؛ از جمله تغییر کارکرد آن از «منافع جمعی» به «منافع فردی»، و حذف جنبه‌های رازناک و ترسناک جادو.
تفسیر آیات و اشعار مرتبط با تسبیح موجودات
در فضای تبلیغاتی برخی فروشندگان، برای کالاهای انرژی‌درمانی به آیاتی همچون:«یُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ» و یا اشعار معروفی مانند:
«جمله ذرّات عالم در نهان / با تو می‌گویند روزان و شبان…»استناد می‌شود.
اما بررسی علمی نشان می‌دهد که این آیات و اشعار هرگز مؤید این مدعا نیستند که موجودات دارای «انرژی معنوی قابل استفاده انسان» هستند. تسبیح موجودات در قرآن، ناظر به رابطه آنها با خداوند است، نه رابطه انرژی‌محور با انسان.
تفاوت دعا و انرژی‌درمانی
در تحلیل نهایی، تفاوت دعا با انرژی‌درمانی در چهار سطح قابل تبیین است:
هستی‌شناسی:
دعا بر خدا ـ به‌عنوان خالق، رب و مدبر ـ مبتنی است؛ انرژی‌درمانی بر نیروهای کیهانی و مکانیسم‌های مستقل.
معرفت‌شناسی:
دعا مبتنی بر ایمان، توکل و انابه است؛ انرژی‌درمانی مبتنی بر تکنیک، ابزار و نحوه اجرای صحیح.
اخلاق و تربیت:
دعا محدود به خواسته‌های مشروع، اخلاقی و تعالی‌بخش است؛ انرژی‌درمانی دامنه مطالبه‌گری گسترده‌تری دارد.
نقش اراده:
در دعا، تحقق نتیجه در گرو مشیت الهی است؛ در انرژی‌درمانی، عدم تحقق نتیجه به نقص در اجرای تکنیک نسبت داده می‌شود.
برخی تحلیل‌های تاریخی نشان می‌دهد که در سنت‌های جادویی نیز اگر فرد از شیء یا عمل نتیجه نمی‌گرفت، آن شیء را از بین می‌برد؛ شباهتی که در برخی رفتارهای مصرف‌کنندگان کالاهای انرژی‌درمانی هم دیده می‌شود.
ضرورت تحلیل روایات مرتبط با اثرگذاری برخی سنگ‌ها
در بخش نقد علمی این پژوهش مطرح شده است که گرچه تحلیل کالاها دقیق و کمّی بوده، اما برای تکمیل بحث لازم است «ابزارهای مرتبط با دعا» یا «میانجی‌های معنوی» نیز مورد بررسی تطبیقی قرار گیرند.
زیرا در فرهنگ اسلامی درباره برخی سنگ‌ها، انگشترها یا ابزارهای سنتی دعا نیز روایاتی وجود دارد که باید تفاوت کارکرد آنها با کالاهای انرژی‌درمانی روشن شود.
تفاوت جادو و انرژی‌درمانی؛ یک بحث تکمیلی
برخی تحلیلگران معتقدند که انرژی‌درمانی و کالاهای مرتبط با آن ماهیتاً با جادو متفاوت‌اند و قیاس کامل میان این دو، موجب خطای مفهومی می‌شود.
در مقابل، شباهت‌هایی میان آنها وجود دارد، ولی تفاوت‌ها و مبانی نظری هر دو جریان باید دقیق‌تر تفکیک شود تا تصویر واقع‌بینانه‌ای ارائه گردد.
