به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، برخی معتقدند که در سال‌های اخیر شرایط جامعه ما آن هم ناظر به تغییر ذائقه های فرهنگی چنان بوده که در بسیاری از خانه‌های ایرانی، کتاب یک شیء زینتی به شمار می‌رود و حال آن که تأکید خاص رهبر فرزانه انقلاب بر این است که هیچ چیز در زندگی نمی‌تواند جای کتاب را بگیرد.
بنابر روایت حوزه، به تعبیر بزرگان و اساتید، اساساً آینده‌ی فرهنگی و علمی یک ملت، نه در قفسه‌های کتاب که در دستانی که آن را تورق می‌کند شکل می‌گیرد، چه آن‌که برآیند تحقیقات پرشمار صورت‌گرفته نیز حاکی از آن است کتابخوانی تا چه میزان در ارتقای سواد فرهنگی و رسانه ای اعضای یک جامعه مؤثر و مفید است.
با این حال نباید از یک متغیر به ظاهر ساده اما به غایت تأثیرگذار در ترویج فرهنگ کتابخوانی غافل شد و آن هم عادت مادر به مطالعه است چه آن که مادران کتابخوان خود مهم‌ترین تربیت‌کننده نسل اندیشه ورز به شمار می‌روند.
نتایج نگران کننده یک پژوهش بین‌المللی
معتبرترین معیار جهانی برای سنجش سواد خواندن، مطالعه بین‌المللی "پرلز" است که توانایی درک مطلب دانش‌آموزان پایه چهارم ابتدایی را آزمایش می کند. نتایج این تحقیقات، تصویری نگران‌کننده از وضعیت کشورمان ارائه داده به این معنا که میانگین جهانی نمره ۵۰۰ است، اما دانش‌آموزان ایرانی با کسب میانگین ۴۱۳، شکافی معنادار با استانداردهای جهانی دارند.
البته باید به این نکته کلیدی توجه داشت که این اعداد صرفاً یک رتبه‌بندی نیستند بلکه آنها آینده‌ای را پیش‌بینی می‌کنند که در آن، توانایی تحلیل انتقادی و فهم عمیق متون در نسل جدید ما، ضعیف‌تر از رقبای بین‌المللی خواهد بود.
از سوی دیگر تحلیلگران "مرکز ملی سنجش و ارزشیابی آموزشی" در بررسی ریشه‌های این ناکامی به نتیجه‌ای شگرف رسیدند و آن هم این که؛ حدود ۴۰ درصد از تفاوت نمرات دانش‌آموزان، نه به مدرسه یا معلم، بلکه مستقیماً به متغیرهای خانوادگی وابسته است. عواملی چون تعداد کتاب‌های موجود در خانه، گفت‌وگوهای فرهنگی والدین و مهم‌تر از همه، الگوی رفتاری مادر در مطالعه.
نقش مادران کتاب خوان در افزایش سواد بچه‌ها
دکتر مهدی یوسفی، پژوهشگر دانشگاه فرهنگیان در همین باره ابراز داشت: کودکانی که مادرانشان عادت به مطالعه روزانه داشته اند، به طور متوسط ۴۵ نمره بیشتر از همکلاسی‌های خود در آزمون درک مطلب کسب نموده اند و این مطلب گواه بر این مدعاست که سواد مادر، آینده سواد فرزند محسوب می‌شود.
از سوی دیگر آمارهای منتشر شده مربوط به سال ۱۴۰۱ نیز نشان می‌دهد که تنها ۳۵ درصد مردم ایران در طول ماه حداقل یک کتاب غیردرسی مطالعه می‌کنند، ضمن آن که متأسفانه سهم مادران در این آمار پایین است، اما تاثیر همان سهم اندک، فوق‌العاده گزارش شده است چنان که طبق همین گزارش، در خانواده‌هایی که مادر حداقل هفته‌ای یک بار مطالعه می‌کند، احتمال اینکه فرزند نیز به مطالعه عادت پیدا کند، بیش از دو برابر دیگر خانواده‌هاست.
مؤثرترین عضو خانواده در ترویج فرهنگ کتابخوانی
نرجس شکرزاده، پژوهشگر حوزه علمیه خواهران نیز با تأکید بر این که مادر، نخستین و موثرترین عضو خانواده در امر ترویج فرهنگ کتابخوانی است، خاطرنشان کرد: الگوی زنده یک مادر که در آرامش خانه کتابی تورق می کند، تاثیری بر ذهن کودک می‌گذارد که هزاران ساعت توصیه آموزشی مستقیم قادر به ایجاد آن نیست، چرا که در این صورت، کودک مطالعه را نه به عنوان یک تکلیف، بلکه به منزله بخشی طبیعی و لذت‌بخش از زندگی می‌آموزد و آن را در طول زندگی خود استمرار می بخشد.
وی افزود: چند سال پیش به همت جمعی از دانشجویان و اساتید دانشگاه تهران، پژوهشی در زمینه روانشناسی رشد انجام شد که ثمره آن نشان می داد کودکانی که مادرانشان روزانه حدود ۱۵ دقیقه برای آنها قصه می‌خواندند، دایره واژگان و توانایی درک مطلبشان سه تا چهار برابر همسالانشان رشد کرده بود. این فرآیند که از آن به عنوان "خواندن همراه محبت" یاد می‌شود، یادگیری را با حس امنیت و عاطفه پیوند می‌زند.
نقش کلیدی مادران قصه‌گو در رشد تفکر فرزند
وی همچنین بیان داشت: اساساً صدای مادر، گرمای حضور او و لذت کشف داستان، کلمات را در ذهن کودک زنده و ماندگار می‌کند و به همین خاطر است که کارشناسان مسایل حوزه رشد مدعی شده اند که در پنج سال نخست زندگی که شالوده زبان و هیجان شکل می‌گیرد، مادر قصه گو در حال ساختن زیربنای تفکر فرزند خویش است، چرا که او با هر داستان، نه تنها زبان، بلکه مهارت‌های نظم ذهنی، تخیل و گفت‌وگو را رشد می‌دهد.
از این نکته نیز نباید غافل شد که به هر حال تاثیر مادر کتابخوان از چارچوب خانه عبور کرده و به سطح جامعه می‌رسد، کما این که به اعتقاد جامعه‌شناسان، خانواده‌ای که در آن مطالعه یک امر روزمره باشد، دارای یک محیط تربیت تحلیلی است و طبعاً در چنین خانه‌ای، پرسشگری، گوش دادن فعال و گفت‌وگوی منطقی به یک هنجار تبدیل می‌شود.
تربیت‌کننده نسلی که اهل تفکر و پرسش است
بر همین اساس فرزندان می‌آموزند که اندیشیدن یک ارزش است و برای حل مسائل می‌توان به جای پرخاشگری از خرد و استدلال مدد گرفت. بی جهت نیست که مادر را معلم خاموش جامعه توصیف می کنند چرا که او با رفتار خود، نسلی را تربیت می‌کند که اهل تفکر است و این بزرگترین سرمایه برای آینده یک کشور به شمار می‌رود.
نکته واپسین در این گزارش نیز آن که سیاست‌های فرهنگی همچون طرح "کتاب مادر و کودک" و ترویج "کتابخانه کوچک خانگی"اقداماتی شایسته و بایسته هستند، اما با این حال هیچ یک به اندازه اراده یک مادر برای خواندن چند صفحه کتاب در روز، موثر نیستند. خانه‌ای که در آن مادر کتاب می‌خواند، مدرسه‌ای همیشه بیدار برای کودکی است که بهتر می‌فهمد، آرام‌تر سخن می‌گوید و عمیق‌تر می‌اندیشد.
