ابراز رضایت آمریکا و اوکراین از مذاکرات ژنو؛ طرح صلح به‌روز و ویرایش شده است

در بیانیه‌ای مشترک که شامگاه یک‌شنبه دوم آذر پس از گفت‌وگوهای هیات‌های آمریکایی و اوکراینی در ژنو منتشر شد، دو طرف اعلام کردند که مذاکراتشان «بسیار ثمربخش» بوده و در روزهای آینده ادامه خواهد یافت. آن‌ها جزئیاتی درباره طیفی از مسائل حل‌نشده، از جمله نحوه تضمین امنیت اوکراین در برابر تهدیدات روسیه، ارائه نکردند.

در همین حال، کاخ سفید در بیانیه‌ای جداگانه اعلام کرد که نسخه جدید شامل تضمین‌های امنیتی تقویت‌شده است و هیات اوکراینی گفته این طرح «بازتاب‌دهنده منافع ملی آن‌ها» است.

مقام‌های اوکراینی بیانیه جداگانه‌ای صادر نکرده و در این زمینه هنوز واکنشی نشان نداده‌اند.

اوکراین و متحدانش در آغاز مذاکرات ژنو، طرح ارائه‌شده از سوی آمریکا را بیش از حد همسو با منافع مسکو دانستند.

مارکو روبیو، وزیر امور خارجه ایالات متحده که ریاست مذاکرات ژنو را برعهده داشت، به خبرنگاران گفت که کار روی موضوعاتی مانند نقش ناتو همچنان ادامه دارد، اما تیم او توانسته موارد حل‌نشده در «طرح ۲۸ ماده‌ای صلح برای اوکراین» را که از سوی ترامپ پیشنهاد شده، محدود و متمرکز کند.

رییس‌جمهوری آمریکا پیش‌تر گفته بود اوکراین بابت تلاش‌های آمریکا در جنگ قدردان نیست؛ اظهاراتی که باعث شد مقام‌های اوکراینی بار دیگر از ترامپ بابت حمایت‌هایش تشکر کنند.

مقام‌های اروپایی نیز پس از تدوین نسخه تعدیل‌شده‌ای از طرح آمریکا، نسخه‌ای که برخی محدودیت‌ها بر نیروهای مسلح اوکراین و پیشنهاد دادن امتیازات سرزمینی را به چالش می‌کشد، به هیات‌های آمریکایی و اوکراینی در مذاکرات پیوستند.

در مقایسه با طرح آمریکا، اروپایی‌ها پیشنهاد کرده‌اند که اوکراین از ارتش بزرگ‌تری برخوردار باشد و گفت‌وگو درباره تبادل سرزمینی نیز به‌جای «تعریف از پیش تعیین‌شده مناطق روسی»، از خطوط مقدم فعلی آغاز شود.

ترامپ گفته است ولودیمیر زلنسکی، رییس‌جمهوری اوکراین، تا روز پنج‌شنبه فرصت دارد طرحی را که از اوکراین می‌خواهد بخشی از قلمرو خود را واگذار کند، محدودیت‌هایی بر ارتش خود را بپذیرد و از عضویت در ناتو چشم بپوشد، بپذیرد.

برای بسیاری از اوکراینی‌ها، از جمله سربازانی که در خط مقدم می‌جنگند، چنین شروطی به‌منزله «تسلیم» پس از نزدیک به چهار سال جنگ در مرگ‌بارترین درگیری اروپا از زمان جنگ جهانی دوم تلقی می‌شود. ترامپ گفته است پیشنهاد او «پیشنهاد نهایی» نیست.

روبیو گفت ایالات متحده هنوز نیازمند زمان بیشتری برای حل مسائل باقی‌مانده است. او ابراز امیدواری کرد که توافق تا روز پنج‌شنبه حاصل شود اما تاکید کرد این روند ممکن است زمان بیشتری ببرد.

دو منبع مطلع یک‌شنبه دوم آذر به خبرگزاری رویترز گفتند مقام‌های آمریکایی و اوکراینی در حال بررسی احتمال سفر زلنسکی به ایالات متحده هستند تا درباره طرح صلح آمریکا با ترامپ گفت‌وگو کند. احتمال می‌رود این سفر در هفته جاری محقق شود.

یکی از این منابع که نخواستند نامشان فاش شود، گفت هدف اصلی، گفت‌وگو بر سر حساس‌ترین موضوعات طرح، از جمله مساله سرزمین است.

تاکنون تاریخی قطعی‌ برای این سفر تعیین نشده است.

خاستگاه طرح آمریکایی موجب جنجال شد

مذاکرات بین مقام‌های آمریکایی و اوکراینی در فضایی سنگین و ساعاتی پس از آن آغاز شد که ترامپ در پستی در تروث‌سوشیال، شبکه اجتماعی خود، شکایت کرد که رهبری اوکراین از آمریکا برای تلاش‌هایش قدردانی نکرده و اروپا نیز همچنان در حال خرید نفت روسیه است.

اندکی پس از انتشار این پست، ابتدا آندری یرماک رییس هیات اوکراینی، و سپس ولودیمیر زلنسکی بار دیگر از ترامپ به‌خاطر تعهدش به اوکراین و پایان جنگ تشکر کردند.

روبیو به خبرنگاران در ژنو گفت این مذاکرات «احتمالاً بهترین گفت‌وگوهایی بوده که آمریکا از زمان بازگشت ترامپ به قدرت با اوکراین داشته است».

او افزود: «بدیهی است که در نهایت امضای نهایی به روسای جمهوری بستگی دارد، اما با توجه به پیشرفت صورت‌گرفته، احساس می‌کنم این اتفاق قابل تحقق است.»

یک مقام ارشد وزارت امور خارجه آمریکا گفت روبیو شامگاه یک‌شنبه به وقت محلی ژنو را ترک کرده و در مسیر بازگشت به واشینگتن است.

از زمان اعلام طرح آمریکا، درباره اینکه چه کسانی در تدوین آن نقش داشته‌اند ابهاماتی به‌وجود آمده است. متحدان اروپایی می‌گویند از آن مطلع نشده بودند.

پیش از سفر به ژنو، روبیو در شبکه اجتماعی ایکس تاکید که طرح صلح را واشینگتن تدوین کرده است است.

پیشتر برخی از سناتورهای آمریکایی تردیدهایی را در این زمینه مطرح کرده بودند.

سناتور آنگِس کینگ گفت روبیو به سناتورها گفته این طرح موضع رسمی دولت نیست بلکه «در اصل فهرست خواسته‌های روسیه» است.

لحظه‌ای خطرناک برای اوکراین

این گفت‌وگوها در حالی انجام می‌گیرد که اوکراین در یکی از خطرناک‌ترین مقاطع خود قرار دارد. روسیه به‌تدریج در بخش‌هایی از جبهه پیشروی می‌کند، هرچند مقام‌های اوکراینی و غربی می‌گویند این پیشروی‌ها بهای انسانی سنگینی داشته است.

مرکز حمل‌ونقل پوکروفسک تقریبا به کنترل نیروهای روسیه درآمده و فرماندهان اوکراینی می‌گویند نیروی کافی برای جلوگیری از نفوذهای کوچک اما مداوم روس‌ها ندارند.

تاسیسات برق و گاز اوکراین هدف حملات پهپادی و موشکی قرار گرفته است و میلیون‌ها نفر هر روز ساعت‌ها بدون آب، گرمایش و برق هستند.

زلنسکی نیز در داخل کشور تحت فشار قرار دارد؛ زیرا برخی از وزیران و افراد نزدیک به او درگیر رسوایی بزرگ فساد هستند.

او هشدار داده است که اوکراین ممکن است «کرامت و آزادی» خود و یا حمایت واشینگتن را بر سر طرح آمریکا از دست بدهد.

کی‌یف در هفته‌های اخیر از تشدید تحریم‌های آمریکا علیه بخش نفت روسیه، منبع اصلی تامین مالی جنگ، دلگرم شده و هم‌زمان حملات پهپادی و موشکی دوربرد اوکراین خسارات قابل توجهی به این صنعت وارد کرده بود.

اما پیش‌نویس طرح صلح، بار دیگر برتری دیپلماتیک را به مسکو بازمی‌گرداند. اوکراین برای ادامه جنگ علیه روسیه به‌شدت به اطلاعات و تسلیحات آمریکا وابسته است.