کیاوش حافظی: در روزهای گذشته شایعه‌ای مبنی بر استعفای محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهور، مطرح شد. به‌رغم تکذیب‌ها، موج این خبر در فضای سیاسی و رسانه‌ای همچنان ادامه دارد. این خبر را ابتدا سایت خبری «فراز» اعلام کرده بود که در نهایت ناچار شد خبر را از خروجی خود حذف کند؛ اقدامی که احتمال استعفای عارف را تقویت می‌کند. پس از آن نیز دو رسانه نزدیک به قالیباف، رفتن معاون اول ۷۴ ساله دولت پزشکیان را صحیح دانستند.
این در حالی است که به‌محض انتصاب عارف به معاون اولی دولت پزشکیان، موجی از انتقادات شکل گرفت. از جمله علت‌هایی که نارضایتی بخشی از پشتوانه اجتماعی پزشکیان را برانگیخت، برونداد اندک دوره نمایندگی او در مجلس یازدهم، سن بالای او و همچنین تکراری بودنش بود.
از سوی دیگر، جناح مخالف دولت در مجلس با تکیه بر قانون انتصاب افراد در مشاغل حساس، بحث دوتابعیتی بودن فرزند عارف را مطرح می‌کرد و می‌گفت که این موضوع از مصادیقی است که می‌تواند موجب خروج او از دولت شود. استناد به این قانون، که پیش‌تر باعث حذف ظریف از تیم پزشکیان شده بود، منحصر به عارف نبود، بلکه نام جعفر قائم‌پناه نیز مطرح می‌شد. اما این بار به نظر می‌رسد ماجرای رفتن عارف جدی‌تر از گذشته است؛ آن هم نه به خواست رأی‌دهندگان به پزشکیان یا مخالفان دولت او، بلکه از سوی فردی که بیشترین نزدیکی را با مسعود پزشکیان دارد: محمدجعفر قائم‌پناه؛ مردی که بارها از او به‌عنوان «پشت‌پرده چیدمان دولت» نام برده شده است. بنا به آنچه «صبح نو» اعلام کرده، عارف به علت محدود شدن اختیاراتش و اختلاف با محمدجعفر قائم‌پناه، معاون اجرایی رئیس‌جمهور، استعفا کرده اما پزشکیان هنوز آن را نپذیرفته است. پس از آن نیز روزنامه خراسان روز شنبه بر این موضوع صحه گذاشت تا نقش پشت‌پرده قائم‌پناه در انتصابات دولت بیش از پیش مورد توجه قرار بگیرد.
رفیقی که معاون رئیس جمهور شد
اما محمدجعفر قائم‌پناه کیست؟ او تا پیش از روی کار آمدن دولت پزشکیان چهره‌ای سرشناس نبود. همین حالا هم اطلاعات زیادی درباره سوابق قبلی او در دست نیست. جز چند این چند جمله که قائم‌پناه در حلقه اطراف رئیس‌جمهور، او از هر فرد دیگری به پزشکیان نزدیک‌تر است و دوران رفاقت‌شان به زمان دانشجویی‌شان بازمی‌گردد؛ زمانی که هر دو دانشجوی دانشگاه علوم پزشکی تبریز بودند و برای اعزام دانشجویان به جبهه‌های جنگ فعالیت می‌کردند. با همه این‌ها، حواشی پیرامون او کم نبوده و برخی او را «مرد پشت پرده انتصاب‌های دولت» می‌دانند.
هرچند انتصاب نزدیکان در دولت‌های قبلی هم مسبوق به سابقه بوده، اما رؤسای‌جمهور پیشین معمولاً نزدیکان خود را نه در مقام معاون، بلکه در مسئولیت رئیس دفتر قرار می‌دادند. اما ستاره اقبال قائم‌پناه آن‌قدر بلند بوده که معاون رئیس جمهور شود. او پس از تحصیل در دانشگاه تبریز به زادگاهش کرمانشاه بازگشت. در آنجا مدتی در دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه مشغول شد و تا سمت معاون درمان این دانشگاه نیز پیش رفت. در نخستین انتخابات شورای شهر، به شورای شهر کرمانشاه راه پیدا کرد و رئیس آن شد. اما وقتی پزشکیان در دولت خاتمی به وزارت بهداشت رسید، قائم‌پناه به سطح معاون وزیر ارتقا پیدا کرد و به عنوان معاون توسعه و مدیریت منابع وزارت بهداشت منصوب شد. قائم‌پناه پس از آن به طبابت مشغول شد. در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳، اگرچه تمام تلاش خود را برای پیروزی پزشکیان به کار گرفت، اما به اندازه چهره‌های سرشناس نمی‌توانست برای رفیقش رأی جمع کند؛ چهره‌هایی مانند محمدجواد ظریف، علی طیب‌نیا و آذری جهرمی.
پیشانی دولت از ظریف به قائم‌پناه تغییر کرد
پس از پیروزی پزشکیان، قائم‌پناه عضو شورای راهبری دفتر پزشکیان شد؛ شورایی که مسئولیت انتخاب گزینه‌های تصدی وزارتخانه‌ها را بر عهده داشت و ریاست آن با محمدجواد ظریف بود. هنگامی که پزشکیان معاونان خود را معرفی کرد، نام قائم‌پناه نیز در رسانه‌ها مطرح شد؛ ظریف معاونت راهبردی رئیس‌جمهور را بر عهده گرفت، محمدرضا عارف معاون اول شد و قائم‌پناه معاون اجرایی رئیس‌جمهور. هرکدام از این سه نفر در دولت نماینده یک جریان بودند.
قائم‌پناه رفته‌رفته جایگاه بیشتری پیدا کرد. او همزمان سرپرست نهاد ریاست‌جمهوری نیز بود و پزشکیان مسئولیت اداره گزینش کشور را نیز به او سپرد. در این شرایط، مخالفان دولت قانون نحوه به‌کارگیری افراد در مشاغل حساس را مطرح کردند تا ظریف از دولت کنار گذاشته شود. روایت‌هایی وجود دارد که قائم‌پناه در این پروژه همراهی داشته و این همراهی با حذف ظریف برای بازیابی جایگاه خود در کنار پزشکیان صورت گرفته است؛ به‌گونه‌ای که او می‌خواست در دولت نیز «نزدیک‌ترین چهره به پزشکیان» باقی بماند.
البته قائم‌پناه چنین روایتی را تأیید نمی‌کند. او در مطلبی در شبکه اجتماعی ایکس نوشته بود: «جناب آقای دکتر ظریف یکی از دلسوزان ایران عزیز، با دانش و تجربه‌ای کم‌نظیر در سیاست خارجی است؛ متأسفانه دولت وفاق ملی به‌دلیل قانون غیرمنطقی مشاغل حساس از همکاری با ایشان در هیئت دولت محروم ماند. امیدوارم رئیس‌جمهور محترم به نحو مقتضی از دانش و تجربه ایشان استفاده نمایند.»
قائم‌پناه همچنین درباره شایعه منتشرشده پیرامون تابعیت فرزند خود این‌گونه واکنش نشان داد: «متأسفانه این قانون غیرمنطقی که بسیار موسّع تهیه شده است (محرومیت والدین به دلیل تصمیم فرزند یا تابعیت قهری او) باعث محروم شدن کشور از به‌کارگیری تعداد زیادی از اساتید دانشگاه و صاحب‌نظران در پست‌های مهم شده است. ولی اطمینان داشته باشید فرزند بنده تابعیت هیچ کشوری را ندارد.»
جعفر ول می‌کند؟
نمونه‌ای از تلاش قائم‌پناه برای نزدیک نشان دادن خود به پزشکیان در همان کلیپ چند ماه پیش دیده شد؛ زمانی که در سفر استانی زنجان، به تمجید از پزشکیان پرداخت و پزشکیان از او خواست ادامه ندهد. پس از انتشار این کلیپ که به «جعفر ول کن» شهرت پیدا کرد، عده‌ای درباره او گفتند «ول نمی‌کند». برای نمونه، ساسان کریمی، مشاور ظریف در زمان معاونت راهبردی، نوشت: «اگر جعفر ول می‌کرد، شاید کشور الان وضعیت دیگری داشت. شاید در همین چندماه، اداره کشور بسیار متفاوت بود... گاهی مهم‌ترین مانع در درونی‌ترین لایه‌ها و حلقه‌هاست.»
قائم‌پناه اما در گفت‌وگویی با انصاف‌نیوز روایت دیگری ارائه کرد و علت حذف ظریف را صرفاً قانون انتصاب اشخاص دانست. او درباره کنار گذاشتن آذری جهرمی نیز گفت: «او به‌عنوان یکی از کاندیداهای وزارت ورزش و جوانان در شورای راهبری مطرح بود. اینکه انتخاب نشد، بحث دیگری است.» درباره حذف طیب‌نیا نیز گفته است: «به آقای طیب‌نیا گفتم که برای وزارت اقتصاد امتیاز بالایی کسب کرده و از او خواهش کردم این مسئولیت را بپذیرد، اما نپذیرفت. بنابراین مانع کار دکتر طیب‌نیا هم نبودم.»
این گفته قائم‌پناه در حالی است که آذری جهرمی در گفت‌وگویی با «دانشجو» گفته بود ظریف ـ رئیس شورای راهبری ـ معاونت اجرایی رئیس‌جمهور را به او پیشنهاد کرده بود. طیب‌نیا نیز نه برای وزارت اقتصاد بلکه برای معاون اولی رئیس‌جمهور در نظر گرفته شده بود. طیب‌نیا اگرچه بر صندلی معاون اولی ننشست، اما پزشکیان او را به‌عنوان مشاور عالی اقتصادی خود منصوب کرد. رفته‌رفته زمزمه‌هایی درباره خروج او از دولت شکل گرفت تا اینکه سرانجام رفتنش تأیید شد. بسیاری رفتن او را به دلیل موازی‌کاری و ناهماهنگی‌ها در دولت ارزیابی کرده‌اند.
به‌هرحال، حالا نام جعفر قائم‌پناه در مقام کسی مطرح است که می‌خواهد برای دومین بار صندلی معاون اولی دولت را این‌بار از محمدرضا عارف بگیرد؛ گفته می‌شود عارف نیز به‌دلیل محدود شدن اختیارات معاون اول و اختلاف با قائم‌پناه استعفا کرده و پزشکیان هنوز استعفای او را نپذیرفته است. او پیش‌تر هم درباره عارف گفته بود: «تا من هستم، عارف هم هست.» اما مشخص نیست حالا که پای قائم‌پناه در میان است، عارف می‌ماند یا نه.
۳۱۲۱۱
