شب یلدای امسال در حالی از راه می‌رسد که بارش برف و باران اسباب خوشحالی شهروندان شده اما قدرت خریدشان در مقایسه با سال‌های گذشته بسیار کمتر و سفره‌هایشان بی‌رونق‌تر است. آنچه از متولیان بازار و اظهار نظر شهروندان شنیده می‌شود این است که جنس به‌وفور در بازار هست ولی تقاضای خرید نیست.

نظارت بر قیمت‌ هم مثل سال‌های گذشته بی‌تاثیر بوده و واقعیت‌های اقتصادی تعیین‌کننده قیمت در بازار هستند. بنابر گزارش‌ها گرانی شدید بر دورهمی‌های سنتی شب یلدا تاثیر گذاشته و جز دهک‌های پردرآمد که این مراسم را همچنان پرآب‌ و رنگ برگزار می‌کنند، گردهمایی‌های یلدایی برای بسیاری از اقشار اگر حذف نشده باشد، در جمع‌های کوچک‌تر برگزار می‌شوند.

یکی از خریدهای یلدایی شیرینی است و به گفته رئیس اتحادیه صنف قنادان تهران، کمبود مواد اولیه وجود ندارد ولی گرانی هست.

علی بهره‌مند گفت: «به دلیل گرانی، خرید شیرینی به جعبه‌های نیم کیلویی رسیده و تقاضا کاهش یافته است.»

قنادان می‌گویند بعضی از مواد اولیه «بیشتر از دو برابر» گران شده‌اند و همین قیمت محصول تمام شده را بالا برده است و این شاید فراتر از قدرت خرید شهروندانی باشد که با مشکلات معیشتی دست به گریبانند.

آنها به بیش از دو برابر شدن قیمت روغن و سه برابر شدن قیمت تخم مرغ ظرف یک ماه اشاره می‌کنند.

شیرینی فقط یکی از خوراکی‌های یلدایی برای یک شب دورهمی است و اقلام دیگر مثل آجیل و میوه هم در دسترس بسیاری از مردم نیست.

یک مخاطب به بی‌بی‌سی فارسی گفت با اینکه در دو شغل کار می‌کنم اما «ریشه میوه و آجیل از سفره‌ام کنده شده است.»

مخاطب دیگری نوشت: «حتی شده با یک دانه انار این جشن‌های سنتی و باستانی که از نیاکان به ما رسیده به هر صورت که شده پاس بداریم.»

اما نظر یک مخاطب این بود که «ما هیچ روزی دلمون خوش نیست چه رسد به شب یلدا.»

مخاطب دیگری در پیامی نوشت با فامیل دور هم جمع می‌شوند «ولی به صرف چای و شادی بدون میوه و آجیل» و یک مخاطب دیگر هم نوشت که «سفره شیک و ساده‌ای» تزئین کرده است با «میوه و کدوی مصنوعی و چند تا شمع و یک کتاب حضرت حافظ.»

دورهمی‌ها، قربانی تورم

در گزارش مرکز آمار ایران درباره نرخ تورم اقلام در آبان امسال، تورم نقطه به نقطه اقلام خوراکی در آبان ۱۴۰۴ در مقایسه با آبان ۱۴۰۳، بیش از ۴۹ درصد اعلام شده است اما بنابر روایت همین مرکز، وضعیت بعضی از اقلام پرطرفدار خوراکی فراتر از این رقم است.

نرخ تورم گروه میوه و خشکبار، که خرید اصلی ایام یلداست، در آبان ماه امسال در مقایسه با آبان سال گذشته بیش از ۱۰۸ درصد اعلام شده است که یعنی این اقلام طی این مدت بیش از دو برابر افزایش قیمت داشته‌اند.

اقلامی نظیر بادام هندی، پسته، مغز فندق و بادام، توت خشک، برگه زردآلو و کشمش از اقلام سفره یلدا هستند و تنقلاتی مانند باسلق را هم می‌توان به آنها اضافه کرد.

خشکبار و آجیل هم بسیار گران هستند و حتی خرید قسطی آن رایج شده است.

غلامرضا خدامی، رئیس اتحادیه آجیل‌فروشان تهران، می‌گوید از شب یلدای ۱۴۰۳ تا یلدای امسال، قیمت آجیل مخلوط از حدود ۷۷۰ هزار تومان در هر کیلو به «حداقل ۹۵۰ هزار تومان تا ۱‌/۵ میلیون تومان» رسیده است.

بعضی شهروندان می‌گویند سفره شب یلدا برای بعضی از خانوارهای ایرانی تبدیل به «لاکچری» شده است. میوه، به‌خصوص هندوانه و انار که میوه‌هایی یلدایی هستند که همین وضعیت «لاکچری» را دارد.

خبرگزاری ایلنا، در گزارشی از بازار میوه کرج نوشته است که هندوانه در شب یلدای پارسال (۱۴۰۳) هر کیلو حدود ۸ تا ۱۰ هزار تومان بود اما امسال به ۲۰ تا ۳۰ هزار تومان در هر کیلو رسیده است.

بنابر این گزارش، قیمت انار در سال گذشته هر کیلو ۲۰ تا ۳۰ هزار تومان بود اما امسال بین ۶۰ تا ۹۰ هزار تومان در هر کیلو رسیده است.

همزمان با گرانی اقلام، که محدود به سبد خرید یلدا هم نیست، طرح‌های نظارتی برای مقابله با افزایش قیمت‌ها افزایش یافته است و مسئولان می‌گویند که نحوه عرضه کالاها به‌صورت مستمر رصد می‌شود.

البته ریشه این گرانی‌ها را باید در جای دیگری جستجو کرد.

کاهش قدرت خرید شهروندان ایرانی و بالارفتن قیمت مواد مواد اولیه به دلیل تشدید تورم عمومی، بازار را تا حد زیادی برای فروشندگان از رونق انداخته و از سوی دیگر شهروندان را به تماشاگر تبدیل کرده است.

مرکز آمار ایران می‌گوید نرخ تورم ۱۲ماهه در آبان‌ماه ۱۴۰۴ به ۴۰/۳ درصد افزایش یافته است.

در همین گزارش آمده است مواد غذایی بیشتر از سایر اقلام گران شده‌اند؛ و قیمت آنها طی یک سال ۶۶ درصد افزایش یافته‌اند.

نرخ تورم در ایران در حالی رو به افزایش است که همزمان اجاره بها و مسکن یکی از معضلات اصلی برای بسیاری از جمله اقشار جوان ایران است.

همگام نبودن نرخ تورم با افزایش دستمزدها در کنار بیکاری هم از جمله مشکلاتی بوده که بسیاری از خانوارهای ایرانی در سال‌های اخیر با آن دست به گریبان بوده‌اند.

بالا رفتن قیمت ارز در ماه‌های اخیر و رسیدن قیمت دلار به بالای ۱۳۰ هزار تومان هم به گرانی مواد اولیه و کالاهای وارادتی دامن زده فشار نهایی آن به مصرف کننده انتقال یافته است.

تحولات سال‌های اخیر ایران و روند رو به رشد تورم عمومی، قدرت خرید را برای بسیاری از خانوارهای ایرانی کاهش داده‌ است.

همه اینها بسیاری را مجبور کرده است تا دورهمی‌های سال‌های پیش را یا حذف کنند و یا آن را در مقایسه با قبل، مختصر برگزار کنند.