چرا درس بخوانیم وقتی هوش مصنوعی هست؟
نشستهای گوشهٔ اتاقت، لیوان چای کناردستت، و یک موجود نامرئیِ مؤدب، بیوقفه دارد برایت کار میکند. ترجمه میخواهی؟ انجام شد. پوستر میخواهی؟ بفرما. ایده میخواهی؟... کاملاً طبیعیاست که همانجا، وسط این همه راحتی، از خودت بپرسی: «پس من این وسط چهکارهام؟ اصلاً چرا باید چیزی یاد بگیرم؟»
خلاصه خبر
فارس - گروه نوجوان: نشستهای گوشهٔ اتاقت، لیوان چای کناردستت، و یک موجود نامرئی فوقالعاده مؤدب، بیوقفه دارد برایت کار میکند. ترجمه میخواهی؟ انجام شد. پوستر میخواهی؟ بفرما. ایده میخواهی؟ پنج ایده همزمان برایت ارسال میکند. اسمش هوش مصنوعی است. دستیاری که نه خسته میشود، نه غر میزند، نه آخر سال که میشود حقوق اضافه میخواهد. خب کاملاً طبیعیاست که همان جا، وسط این همه راحتی، از خودت بپرسی: «پس من این وسط چهکارهام؟ اصلاً چرا باید چیزی یاد بگیرم؟»سؤال، سؤال مهمی است. اما جوابش، برخلاف تصور، اصلاً ناامیدکننده نیست.
یک نکتهٔ ظریف که معمولاً وسط هیجان هوش مصنوعی همه چیز بلد است و همه کار میکند، گم میشود و آن این است که هوش مصنوعی از هیچ جا نیامده. هرچه بلد است، از دل چیزهایی بیرون آمده است که انسانها ساختهاند، نوشتهاند، ترجمه کردهاند، طراحی کردهاند و تصور کردهاند هوش مصنوعی، بدون میلیونها تصویر طراحیشده توسط انسانها، چیزی برای ساختن نداشت، بدون سالها ترجمهٔ انسانی، زبانی برای یادگرفتن نداشت. این را حتی خودِ پژوهشگران AI هم پنهان نمیکنند.مطالعهای در مجله Nature منتشر شده که نشان میدهد مدلهای مولد، کاملاً به دادههای انسانی وابستهاند و بدون ورودی تازهٔ انسانی، دچار «فرسایش خلاقیت» میشوند؛ یعنی خروجیها بهمرور تکراریتر، محافظهکارانهتر و شبیه هم میشوند. به این پدیده میگویند «Model Collapse» یعنی وقتی مدلها فقط از خروجی خودشان تغذیه کنند، کیفیت سقوط میکند.حالا تصور کن چه اتفاقی میافتد اگر ما، فقط به این دلیل که هوش مصنوعی سریعتر کار میکند، تصمیم بگیریم دیگر زبان یاد نگیریم، طراحی نخوانیم، مترجم یا نویسنده یا گرافیست نشویم. در کوتاهمدت شاید همه چیز راحتتر شود، اما در بلندمدت، سرچشمه خشک میشود. دیگر انسانی نیست که ایدهی تازه بسازد، روایت متفاوت خلق کند یا زبان را به شکل زنده و پویا جلو ببرد. آنوقت AI میماند و بازتولید بیپایانِ چیزهایی که قبلاً وجود داشته است.
کاربلد اما کم هوش
هوش مصنوعی، هرچقدر هم سریع و دقیق، فهم ندارد. مدلهای زبانی فقط بر اساس احتمال، کلمهٔ بعدی را حدس میزنند، نه اینکه معنا را بفهمند. یعنی اگر متنی را درست ترجمه میکنند، از سر درک نیست؛ از سر شباهت به میلیونها متنی است که قبلاً دیدهاند. چیزی شبیه کسی که دیالوگها را حفظ است، اما داستان را نفهمیده.اینجاست که یادگیری انسانی معنا پیدا میکند. اگر تو زبان بلد نباشی، از کجا میفهمی ترجمهای که AI داده، دقیق است یا فقط قابلقبول؟تحقیقات Microsoft Research نشان میدهد، بهترین نتایج زمانی به دست میآید که انسانِ آگاه در کنار هوش مصنوعی باشد. هوش مصنوعی، بدون انسان بلد، تصمیمهای ضعیفتری میگیرد.
یادگیری ورزش عضلهسازی برای مغز
یادگیری مهارتهایی مثل زبان خارجی، حتی اگر مترجم هوشمند داشته باشیم، ساختار مغز را تقویت میکند. تحقیقات نشان میدهد که افراد دوزبانه، در توجه و... عملکرد بهتری دارند. مطالعهای از مؤسسه ملی بهداشت آمریکا (NIH) در سال ۲۰۱۲، تأیید کرد که مغز دوزبانهها، ظرفیت بالاتری در کنترل شناختی دارد و حتی خطر ابتلا به آلزایمر را کاهش میدهد. این فایده، فراتر از ترجمه ماشینی است. چرا که AI نمیتواند جایگزین تغییرات فیزیکی در ماده خاکستری مغز شود که با یادگیری زبان افزایش مییابد.در مورد خلاقیت هم داستان همین است. دانشگاه آکسفورد میگوید AI میتواند ترکیب کند، اما تجربه زیسته ندارد؛ نه ترس را فهمیده، نه شکست را، نه دلخوشیهای کوچک انسانی را درک میکند. در عصر AI، کنجکاوی، آزمایشگری و درک فرهنگی انسانها ارزشمندتر از قبل شده، چون اینها چیزهایی نیست که از دل دادهها بیرون بیاید.سازمان OECD در گزارشی در سال ۲۰۱۹ هشدار داد، اگر سرمایهگذاری روی آموزش انسانی همپای توسعهٔ AI پیش نرود، نهتنها نوآوری کم میشود، بلکه برخی تخصصها عملاً منقرض میشوند، نه چون بیفایدهاند، بلکه چون نسل بعدی یاد نگرفته آنها را ادامه دهد و وقتی متخصصی نباشد، حتی بهترین هوش مصنوعی هم نمیداند به کدام سمت برود.
پس ماجرا فقط جایگزینشدن انسان نیست. ماجرا این است که اگر انسان از یادگرفتن دست بکشد، هوش مصنوعی هم کمکم چیزی برای الهامگرفتن ندارد.هوش مصنوعی آمده که بار را سبکتر کند، نه اینکه انسان را حذف کند. یادگرفتن، نه یک کار اضافه، که راهی است برای زنده نگهداشتن ذهن، اختیار و خلاقیت.شاید مسئله این نباشد که آیا باید یاد بگیریم؟ مسئله این است که اگر یاد نگیریم، دقیقاً چه کسی قرار است تصمیم بگیرد؟هوش مصنوعی آینده را میسازد، اما فقط با مصالحی که انسانها امروز یاد میگیرند و خلق میکنند.و اگر این یادگیری متوقف شود، آیندهای که میماند، هرچقدر هم هوشمند، چیزی جز تکرار گذشته نخواهد بود.
برای دیدن سایر مطالب با ما در صفحه فارس نوجوان همراه شوید.
17:21 - 6 دی 1404
نظرات کاربران
