بهرام بیضایی اسطوره فرهنگ، ادبیات، نمایش و سینمای ایران در ۸۷ سالگی درگذشت
بهرام بیضایی، نویسنده، کارگردان، پژوهشگر و اسطوره تئاتر و سینمای ایران، در تاریخ ۵ دیماه ۱۴۰۴، درست در سالروز تولد ۸۷ سالگیاش، در ایالات متحده آمریکا چشم از جهان فروبست.
مرکز ایرانشناسی دانشگاه استنفورد، جایی که بیضایی ۱۵ سال پایانی عمر خود را در آن به تدریس و خلق اثر مشغول بود، با انتشار بیانیهای این خبر را تأیید کرد و او را «فخر ادب و هنر ایران» نامید.
بهرام بیضایی یکی از پیشروترین، مستقلترین، موُلفترین، تاثیرگذارترین و منحصر بهفردترین چهرههای فرهنگ، ادبیات، نمایش و سینمای ایران بود که همواره با تیغ سانسور حکومت جمهوری اسلامی دست و پنجه نرم کرد، اما هیچگاه تسلیم نشد و تا پایان عمر پربار خود، یکی از مهمترین منتقدان سانسور، سرکوب و هویتزدایی حکومتی در ایران باقی ماند.
بیضایی با نگاهی عمیق به اسطورهها، آثاری خلق کرد که در تاریخ سینمای ایران بیبدیل هستند. او در فیلمهایش نقشی مقتدر، خردمند و کنشگر به زنان داد.
آثار شاخص او در سینما شامل چریکه تارا، رگبار، باشو غریبه کوچک، سگکشی، شاید وقتی دیگر، مسافران و مرگ یزدگرد میشود.
از او در حوزه تئاتر و ادبیات نمایشی میتوان بهعنوان معمار واژگان یاد کرد.
او زبان فارسی را در نمایشنامههایش جانی دوباره بخشید. بیضایی با تسلط بر تعزیه، نقالی و نمایشهای سنتی، فرمی مدرن از درام ایرانی را پایهگذاری کرد.
شماری از آثار شاخص متعدد او در این حوزه شامل فتحنامه کلات، آرش، هشتمین سفر سندباد و اجرای ماندگار طربنامه در غربت است.
او احیاگر سنتهای فراموش شده بود و بسیاری از هنرمندان مدیون کتاب مرجع او، «نمایش در ایران»، هستند.
او با وسواسی تاریخی، ریشههای نمایش ایرانی را از دل قرنها بیرون کشید و تدوین کرد.
بیضایی در سال ۱۳۸۹، پس از سالها تحمل محدودیتها، ممنوعالکاریها و دشواری در اجرای آثارش، به دعوت دانشگاه استنفورد به آمریکا رفت.
دانشگاه استنفورد در بیانیه اخیر خود نوشت که او در این مدت، علیرغم دوری از وطن، لحظهای از پاسداشت میراث فرهنگی ایران دست نکشید.
در این بیانیه آمده است که بیضایی «موطن و مسلک خود را عالم فرهنگ میدانست» و همواره فراتر از مرزهای جغرافیایی به ایران عشق میورزید.
دانشگاه استنفورد اعلام کرده است که بهزودی مراسمی باشکوه برای بزرگداشت این هنرمند بیمانند برگزار خواهد کرد.
