وقتی پای «آقازادگی» به روضهها باز میشود
محمد رسولی، شاعر آیینی، با تأکید بر پیوند ناگسستنی شعر هیئت و سیاست، معتقد است مرثیهسرایی برای امام حسین (ع) بدون ظلمستیزی و واکنش به مسائل روز جامعه همچون فساد، تهیشدن از هویت است.
خلاصه خبر
گروه کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس: در سالهای اخیر، نسبت شعر آیینی با مسائل اجتماعی و سیاسی، به یکی از موضوعات محل بحث در میان شاعران و فعالان فرهنگی تبدیل شده است. اینکه شاعر آیینی تا چه اندازه میتواند یا باید نسبت به تحولات روز جامعه واکنش نشان دهد و مرز میان مرثیهسرایی و کنش اجتماعی کجاست، پرسشی است که پاسخهای متفاوتی به همراه داشته است. محمد رسولی، شاعر آیینی، در گفتوگو با خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس، با تبیین نگاه خود به شعر هیئت، شعر مقاومت و پیوند ناگسستنی آن با مکتب عاشورا، به تشریح دیدگاههایش درباره مسئولیت شاعر آیینی در روزگار معاصر پرداخته است.رسولی، با اشاره به نسبت شعر آیینی با مسئولیت اجتماعی و سیاسی، معتقد است اساساً نمیتوان میان «شاعر بودن» و «مسئول بودن» تفکیک قائل شد. او تأکید میکند که شعر آیینی، بهویژه شعر مرتبط با سیدالشهدا علیهالسلام، ذاتاً حامل کنش اجتماعی و سیاسی است و هرگونه تلاش برای جداسازی این دو، به تهیشدن شعر از هویت اصلی خود میانجامد.رسولی در اینباره گفت: مگر میشود مرثیهای برای حضرت سیدالشهدا علیهالسلام سرود و آن را از ظلمستیزی امام حسین علیهالسلام خالی کرد؟ اساساً شعر آیینی بدون توجه به بنیانهای فکری، اجتماعی و سیاسی مکتب اهلبیت علیهمالسلام معنا ندارد. ائمه اطهار علیهمالسلام هر یک در زمان خود، متناسب با شرایط روزگارشان، موضع و کنش اجتماعی و سیاسی داشتهاند و نمیتوان این ساحت را از سیره آنان حذف کرد.
این شاعر آیینی با بیان اینکه بیتفاوتی نسبت به وقایع پیرامونی با ادعای سرایش شعر حسینی سازگار نیست، افزود: امکان ندارد کسی بگوید من فقط برای امام حسین علیهالسلام شعر مینویسم، اما کاری به اتفاقاتی که در اطراف ما و حتی در جهان رخ میدهد ندارم. چنین نگاهی با حقیقت مکتب عاشورا همخوانی ندارد.او در عین حال، بدون نفی سایر رویکردها در شعر آیینی، توضیح داد: قصد ندارم به هیچ شاعر بزرگواری تعریضی داشته باشم. شاعرانی هستند که شعر آیینی میسرایند، اما لزوماً وارد فضای شعر کنشگر یا انقلابی به معنای امروز آن نمیشوند. با این حال، حتی همان شاعر نیز در سطحی از کنشگری قرار دارد؛ چرا که مرثیهسرایی برای امام حسین علیهالسلام، خود نوعی موضعگیری اجتماعی و ارزشی است.رسولی با تأکید بر مکمل بودن شعر آیینی و شعر مسئول، تصریح کرد: از نظر من این دو نه در تعارض، بلکه کاملاً مکمل یکدیگرند. هر آنچه امروز در حوزه شعر حماسی، انقلابی و شعر مقاومت دارم، ریشه در شعر هیئت دارد. من خودم را شاعر هیئت میدانم و به این عنوان افتخار میکنم؛ چرا که این مسیر برای من سرشار از برکت بوده است.این شاعر آیینی درباره تجربه شخصی خود در سرایش شعر گفت: حتی زمانی که در ایام محرم یا فاطمیه شعر مینویسم، یا وقتی در مقاطعی مانند جنگ غزه قرار است درباره مسائل روز شعر بگویم، امکان ندارد آن شعر جدا از بستر کربلا باشد. برای من، شعر باید بهگونهای باشد که بتوان آن را در هیئت خواند. من مسیر شعر گفتن را از روایت امام حسین علیهالسلام، از ماجرای کربلا و حتی از دل روضه طی میکنم.
او با اشاره به نمونههای معاصر افزود: بسیاری از شعرهایی که امروز درباره فلسطین یا جنگ نوشته میشود، مملو از نشانههای روضه است و حتی در پایان به مرثیه صریح میرسد. من خودم را وامدار جریان شعر هیئت میدانم و معتقدم شعری که قرار است در محافل مذهبی، در میان متدینین و در جلسات هیئت، بهویژه در ایامی مانند محرم، خوانده شود و اثر بگذارد، اگر حماسی و مقاومتی است، نمیتواند از فضای شعر آیینی جدا باشد. چنین شعری اگر از این بستر جدا شود، اساساً جایی در دل مخاطب باز نخواهد کرد.رسولی در ادامه، این مسئله را به شناخت درست شاعر از زمانه پیوند زد و گفت: همه چیز به این برمیگردد که شاعر بداند در این مقطع تاریخی جامعه به چه چیزی نیاز دارد و چگونه باید به آن پاسخ دهد. شعر هیئت ادبیات خاص خود را دارد و نمیتوان هر موضوعی را بدون پیوند با کربلا وارد این فضا کرد.او با اشاره به تجربه سرایش شعر در سالهایی که موضوع آقازادگی و فساد اطراف برخی مسئولان به دغدغه عمومی تبدیل شده بود، گفت: در آن سالها، شبهای عزاداری بیت رهبری برگزار میشد و فضای جامعه و رسانهها مملو از بحثهایی درباره آقازادگی و فساد بود. طبیعی بود که شعر نیز از همین گفتمان روز جامعه تأثیر بگیرد. اما حتی در چنین شرایطی، شعری که قرار است در دهه محرم و در هیئت خوانده شود، نمیتواند از ماجرای کربلا جدا باشد.
این شاعر آیینی ادامه داد: وقتی در شعری از اسارت حضرت زینب کبری سلاماللهعلیها سخن میگویید، میتوانید با زبان استعاره و اشاره، مفاهیم اجتماعی روز را نیز منتقل کنید. نمونههای آن در مراثی وجود دارد؛ جایی که به مسئله آقازادگی، با الهام از سیره امیرالمؤمنین علیهالسلام و در حد اشاره پرداخته شده و همان شعر در هیئتها نیز خوانده شده است.رسولی تأکید کرد: هر شعری که کاملاً جدا از حرکت امام حسین علیهالسلام باشد، اگر در هیئت خوانده شود، مخاطب آن را پس میزند. چنین شعری در فضای هیئت ماندگار نمیشود و کنار گذاشته خواهد شد.او در بخش دیگری از سخنان خود به تفاوت دیدگاهها در جزئیات اشاره کرد و گفت: ممکن است خط قرمزهای من با خط قرمزهای شاعر دیگری متفاوت باشد، اما خطوط اصلی میان همه ما مشترک است؛ و آن، حفظ حرمت مکتب اهلبیت علیهمالسلام در شعر است. برای اکثریت جامعه شعری، حفظ حریم نظام نیز که بر پایه خون شهدایی است که برای یاری مکتب سیدالشهدا جان دادهاند، امری بدیهی محسوب میشود. اختلافنظرها معمولاً در جزئیات و مصادیق رخ میدهد.رسولی در پایان با اشاره به جایگاه رهبری در ترسیم مسیر کلان فرهنگی گفت: من برای خودم جایگاه اجتهادی قائل نیستم که بخواهم تشخیص بدهم مصلحت امروز دقیقاً چیست و خطوط قرمز را شخصاً ترسیم کنم. بیانات مقام معظم رهبری مسیر را بهروشنی مشخص کرده است. ایشان چه در پیامها و چه در سخنرانیهایشان، بهویژه پس از جنگ، بارها بر سرفصلهای مهمی تأکید کردهاند؛ موضوعاتی که با بسامد بالا تکرار شده و تکلیف را روشن میکند. به نظر من، برای کسی که بخواهد در این مسیر حرکت کند، نقطه مبهمی وجود ندارد.
او در عین حال افزود: البته ممکن است برای هر شاعری، از جمله خود من، گاهی کجفهمی یا کوتاهی پیش بیاید و بعدها متوجه شود که فلان بیت یا مضمون، زمان و جای مناسبی نداشته است. اینها اقتضائات طبیعی مسیر شعر است، اما اصل راه روشن و قابل تشخیص است.#شعر_آیینی#محمد_رسولی#شعر
21:42 - 6 دی 1404
نظرات کاربران
