طبق دادههای شورای جهانی طلا، مصرف جهانی جواهرات طلا در سه ماه دوم ۲۰۲۵ با افتی دو رقمی به حدود ۳۴۱ تن رسید که پایینترین سطح از سال ۲۰۲۰ محسوب میشود. این میزان تقاضا حدود ۳۰ درصد کمتر از متوسط پنجساله فصلی است و بهروشنی نشان میدهد شوک قیمتی، قدرت خرید مصرفکنندگان را بهشدت تضعیف کرده است. همچنین مصرف طلا در جواهرات در سه ماه سوم سال نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۹ درصد کاهش یافته و این نهمین فصل متوالی افت سالانه و طولانیترین دوره نزولی از زمان ثبت دادههاست. این کاهش، نشانهای روشن از فاصله گرفتن تدریجی جواهرسازی از وابستگی مطلق به طلاست.
در این میان، کاهش تقاضا بهویژه در دو بازار بزرگ چین و هند چشمگیر بود؛ بهطوری که سهم ترکیبی این دو کشور از مصرف جهانی برای تنها سومینبار در پنج سال اخیر به زیر ۵۰ درصد سقوط کرد. در چین، تقاضای حجمی جواهرات طلا نسبت به سال قبل ۲۰ درصد کاهش یافت و به ۶۹ تن رسید؛ سطحی نزدیک به زمان شیوع کووید ۱۹. در هند نیز رسیدن قیمت طلا به سطوح تاریخی، باعث شد مصرف فصلی ۱۷ درصد افت کند. در هر دو کشور، افزایش شدید قیمت، دسترسی طبقات متوسط و بازار انبوه را محدود کرده و رفتار مصرفکننده را به سمت خرید اقلام سبکتر، عیار پایینتر یا حتی جایگزینهایی مانند نقره آبکاریشده سوق داده است.
این الگو در سایر مناطق نیز تکرار شد. در خاورمیانه و ترکیه، قیمتهای بالا در کنار نااطمینانیهای سیاسی و تورم بالا موجب افت تقاضای حجمی شد. در ایالات متحده و اروپا نیز روند نزولی مصرف جواهرات طلا ادامه یافت و برای چندین فصل متوالی کاهش ثبت شد. بازارهای آسهآن، ژاپن و استرالیا نیز همگی کاهش تقاضای فیزیکی را تجربه کردند که نشاندهنده فشار همزمان قیمت و ضعف اعتماد مصرفکننده است.
نکته مهم آن است که درحالیکه حجم تقاضا تقریبا در همه بازارها کاهش یافته، ارزش دلاری مصرف جواهرات بهدلیل قیمتهای رکوردی افزایش داشته است. این «واگرایی حجم و ارزش» بیانگر آن است که مصرفکنندگان کمتر میخرند، اما برای همان خرید کمتر، پول بیشتری میپردازند. تنها استثنای معنادار در این میان ایران بود که بهدلیل نگاه سرمایهای به جواهرات طلا، افزایش تقاضای سالانه را ثبت کرد.
همراهی قیمت با سلیقه مصرفکننده
با توجه به کاهش چشمگیر تقاضای جواهرسازی برای طلا، تحولات قابلتوجهی در صنعت جواهرسازی در حال رخدادن است. محور اصلی این تحولات، کاهش تدریجی استفاده از طلا در جواهرات و حرکت صنعت به سمت مواد جایگزین، عیارهای پایینتر و طراحیهای سبکتر است؛ روندی که از جواهرسازان مستقل تا برندهای بزرگ جهانی را درگیر کرده است.
در شرایطی که قیمت طلا از مرز ۴.۵ هزار دلار در هر اونس عبور کرده، هزینه تولید جواهرات طلایی بهطور چشمگیری افزایش یافته و حاشیه سود این صنعت که بهطور سنتی نسبت به بخشهایی مانند کیف و پوشاک محدودتر بود، تحت فشار قرار گرفته است. در واکنش به این شرایط، بسیاری از جواهرسازان بهجای افزایش شدید قیمت نهایی، به کاهش عیار یا کاهش وزن طلای مصرفی روی آوردهاند. جایگزینی طلای ۱۸ عیار با ۱۴ یا حتی ۱۰ عیار، استفاده از نقره استرلینگ، برنج، فولاد ضدزنگ، روکش طلا، نخهای ابریشمی، چرم و شیشه، به راهبردی رایج تبدیل شده است. این تغییرات تنها برای کاهش هزینه نیست، بلکه بازتابدهنده تغییر سلیقه مصرفکننده و بازتعریف مفهوم جواهرات ظریف و لوکس نیز هست.
نمونههای متعددی از این تحول دیده میشود. طراحان مستقل که توان مالی برای پوشش ریسک نوسان قیمت طلا یا استفاده از ابزارهای مالی مانند قراردادهای آتی ندارند، ناچارند خلاقانهتر عمل کنند. بسیاری از آنها عرضه جواهرات تمامطلا را محدود یا سفارشی کرده و تمرکز خود را بر محصولات نقرهای یا ترکیبی گذاشتهاند تا مشتریان قدیمی خود را از دست ندهند. اختلاف قیمت میان یک قطعه ساده نقرهای و نمونه تمامطلای آن، گاه به چند هزار دلار میرسد و همین مساله طلا را از دسترس بخش بزرگی از بازار خارج کرده است.
برندهای بزرگتر نیز، هرچند ابزارهای پوشش ریسک در اختیار دارند، اما از این موج مصون نماندهاند. شرکتهایی مانند پاندورا یا بریلینت ارث از فشار شدید هزینه مواد اولیه سخن گفته و پیشبینی سودآوری خود را تعدیل کردهاند. حتی برندهای لوکس که مشتریان کمکششتری نسبت به قیمت دارند، به دنبال افزایش بهرهوری تولید، بازنگری طراحیها و تنوعبخشی به مواد مصرفی هستند. با این حال، برای برندهای میانرده که مشتریان آنها واکنش بیشتری به تغییرات قیمت میدهند، انتقال کامل افزایش هزینه به مصرفکننده تقریبا ناممکن شده است.
همزمان، رفتار مصرفکننده نیز تغییر کرده است. بسیاری از خریداران به سمت ترکیب «لوکس و مقرونبهصرفه» حرکت کردهاند؛ مثلا استفاده همزمان از دستبندهای طلا در کنار جواهرات نقره یا روکشدار. استقبال از الماسهای آزمایشگاهی، که قیمت آنها در سالهای اخیر کاهش یافته، یکی دیگر از پیامدهای غیرمستقیم جهش قیمت طلاست. درحالیکه طلا گرانتر میشود، الماس، چه طبیعی و چه آزمایشگاهی، به گزینهای جذابتر برای ایجاد حس ارزش و ماندگاری تبدیل شده است.
نکته مهم این است که کاهش استفاده از طلا الزاما به معنای کاهش تقاضای کلی برای جواهرات نیست. بسیاری از مصرفکنندگان همچنان به جواهرات علاقه دارند، اما انتخابهایشان واقعگرایانهتر شده است. جواهرات سبکتر، توخالی، ظریفتر و با مواد متنوع، جای قطعات سنگین و پرطلای گذشته را گرفتهاند. همچنین افزایش تعمیر، بازطراحی و بازیافت جواهرات قدیمی نشان میدهد که مصرفکننده بهجای خرید طلای جدید، به استفاده بهینه از داراییهای موجود تمایل پیدا کرده است.
جهش قیمت طلا باعث شکلگیری یک تغییر ساختاری در صنعت جواهرسازی شده است. طلا همچنان نماد ارزش، ماندگاری و دارایی امن باقی مانده، اما نقش انحصاری آن در جواهرات در حال تضعیف است. صنعت به سمت تنوع مواد، خلاقیت طراحی و انعطافپذیری قیمتی حرکت کرده و تعریف جواهرات ظریف دیگر صرفا به میزان طلای مصرفی وابسته نیست. اگر قیمتهای بالای طلا تداوم یابد، این روند نه یک واکنش موقت، بلکه یک تحول پایدار در مسیر آینده جواهرسازی خواهد بود.
