علم، زبان مشترک اقتدار در دنیای امروز

جهان آینده را کشورهایی می‌سازند که علم را جدی گرفته‌اند؛ نه به‌عنوان شعار، بلکه به‌مثابه راهبرد. آنچه در سال‌های اخیر در برخی حوزه‌های پیشرفته‌ی کشور رخ داده، گواهی است بر اینکه حتی در سخت‌ترین شرایط نیز می‌توان مسیر پیشرفت را باز نگه داشت؛ مسیری که از آسمان و فضا آغاز می‌شود و به زمینِ زندگی مردم می‌رسد.

خلاصه خبر
یادداشتی به قلم "محمد مجاور شیخان"در سال‌هایی که جهان با شتابی بی‌سابقه به‌سوی فناوری‌های پیشرفته حرکت می‌کند، پیشرفت علمی دیگر یک انتخاب تجملی یا صرفاً نمادین برای کشورها نیست؛ بلکه شرط بقا، امنیت، رفاه و اثرگذاری در نظم آینده جهانی است. تجربه‌ی ایران در دهه‌ی اخیر نشان می‌دهد که علم، اگر به‌درستی فهم و پشتیبانی شود، می‌تواند حتی در دشوارترین شرایط، موتور حرکت جامعه و منشأ اعتمادبه‌نفس ملی باشد.پیشرفت علمی پیش از آنکه در آزمایشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی رخ دهد، در «باور جمعی» شکل می‌گیرد. باور به اینکه می‌توان، حتی زمانی که موانع بیرونی، تحریم‌ها، محدودیت‌های فناورانه و فشارهای سیاسی در اوج هستند. این باور، طی سال‌های اخیر، خود را در حوزه‌هایی نشان داده که تا همین چند دهه پیش در انحصار معدودی از قدرت‌های جهانی بود؛ از فناوری‌های پیچیده‌ی پزشکی و زیستی گرفته تا صنایع پیشرفته‌ی دفاعی و در رأس آن‌ها، صنعت فضایی.صنعت فضایی، به‌ویژه ماهواره‌سازی و پرتاب ماهواره، صرفاً یک دستاورد فنی نیست. این صنعت، نماد بلوغ یک نظام علمی است؛ جایی که دانش‌های گوناگون از مهندسی مکانیک و برق گرفته تا مواد پیشرفته، هوش مصنوعی، مخابرات و مدیریت پروژه‌های کلان، به هم گره می‌خورند. کشوری که قادر است ماهواره طراحی و در مدار مشخص عملیاتی کند، در واقع توانسته است زنجیره‌ای پیچیده از علم، صنعت و نیروی انسانی متخصص را هماهنگ سازد. این هماهنگی، خود نشانه‌ی قدرت درونی یک جامعه است.
اما اهمیت صنعت فضایی تنها به بُعد فنی آن محدود نمی‌شود. این صنعت تأثیر مستقیم و غیرمستقیم بر زندگی روزمره مردم دارد؛ از بهبود کیفیت پیش‌بینی‌های هواشناسی و مدیریت بحران‌های طبیعی گرفته تا توسعه‌ی کشاورزی هوشمند، پایش منابع آبی، حمل‌ونقل، ارتباطات و حتی برنامه‌ریزی شهری. ماهواره‌ها چشم‌های دقیق یک کشور بر فراز زمین‌اند؛ چشم‌هایی که اگر در اختیار خود نباشند، وابستگی و آسیب‌پذیری اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.در کنار کارکردهای عملی، پیشرفت‌های فضایی اثر اجتماعی عمیقی نیز دارند. هر موفقیت در این حوزه، پیامی روشن به جامعه مخابره می‌کند: «مسیر پیشرفت بسته نیست». این پیام به‌ویژه برای نسل جوان اهمیت دارد. جوانی که می‌بیند هم‌نسلانش توانسته‌اند در مرزهای دانش جهانی حرکت کنند، آینده را نه در مهاجرت یا انفعال، بلکه در مشارکت و ساختن می‌بیند. به همین دلیل است که دستاوردهای علمی بزرگ، فراتر از ارزش فنی‌شان، سرمایه‌ی اجتماعی تولید می‌کنند.با این حال، تجربه نشان داده است که خطر اصلی در مسیر پیشرفت علمی، نه کمبود استعداد و نه فقدان منابع طبیعی، بلکه توقف، کندی و بی‌ثباتی در سیاست‌گذاری است. علم، ذاتاً فرآیندی انباشتی و بلندمدت است. پروژه‌های بزرگ علمی و فناورانه اگر نیمه‌تمام رها شوند یا دچار نوسان‌های مدیریتی شوند، نه‌تنها منابع مالی، بلکه اعتماد نخبگان را نیز فرسوده می‌کنند. استمرار، حمایت هوشمندانه و پرهیز از نگاه‌های مقطعی، شرط حیاتی موفقیت در این عرصه است.
از سوی دیگر، تجربه‌ی سال‌های اخیر نشان می‌دهد که پیشرفت علمی زمانی به ثمر واقعی می‌نشیند که از مرز مقاله و آزمایش عبور کرده و به «حل مسئله» و «خلق ارزش» برسد. پیوند علم با صنعت، شکل‌گیری شرکت‌های فناور واقعی (نه صرفاً اسمی)، و جهت‌دهی پژوهش‌ها به نیازهای واقعی کشور، حلقه‌ی مفقوده‌ای است که هرچه زودتر تکمیل شود، اثرات اجتماعی و اقتصادی پیشرفت علمی ملموس‌تر خواهد شد.در این میان، اگر صنعت فضایی را نماد پیشرفت‌های لبه‌ی فناوری بدانیم، صنعت پتروشیمی را می‌توان ستون فقرات اقتصاد صنعتی کشور تلقی کرد. صنعتی که بر پایه‌ی منابع غنی هیدروکربوری بنا شده، اما ارزش واقعی آن نه در خام‌فروشی، بلکه در زنجیره‌ی پیچیده‌ی دانش، فناوری، مدیریت و بازار نهفته است. پتروشیمی، صنعتی است که می‌تواند پیشران اشتغال، صادرات غیرنفتی، توسعه‌ی مناطق کمتر برخوردار و ارتقای فناوری‌های شیمیایی و مهندسی باشد.اهمیت صنعت پتروشیمی در این است که تقریباً با تمام بخش‌های اقتصاد در ارتباط است؛ از کشاورزی و بسته‌بندی گرفته تا خودروسازی، ساختمان، پزشکی و صنایع پیشرفته. هر گام رو به جلو در این صنعت، اثر موجی در سایر بخش‌ها ایجاد می‌کند. اما این صنعت نیز، مانند صنعت فضایی، نیازمند نگاهی فراتر از بهره‌برداری کوتاه‌مدت است. توسعه‌ی محصولات با ارزش افزوده‌ی بالا، سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های کاربردی، بومی‌سازی دانش فنی، و تربیت نیروی انسانی متخصص، شروط اساسی پایداری آن هستند.
اگر تجربه‌ی پیشرفت‌های علمی و فضایی یک درس کلیدی داشته باشد، آن درس این است: پیشرفت، نتیجه‌ی جسارت در هدف‌گذاری، صبوری در اجرا و ایمان به توان داخلی است. همان منطقی که یک کشور را به مدار زمین می‌رساند، می‌تواند آن را به جایگاهی برساند که در صنعت پتروشیمی، نه صرفاً تأمین‌کننده‌ی مواد اولیه، بلکه بازیگری اثرگذار در زنجیره‌ی جهانی ارزش باشد.جامعه‌ای که به علم به‌عنوان قدرت نگاه می‌کند، پیشرفت را به حوزه‌ای خاص محدود نمی‌سازد. صنعت فضایی، پزشکی، انرژی، پتروشیمی، فناوری اطلاعات و ده‌ها حوزه‌ی دیگر، حلقه‌های یک زنجیره‌اند. ضعف در هر حلقه، کل زنجیره را آسیب‌پذیر می‌کند. آینده از آنِ کشورهایی است که این زنجیره را یکپارچه می‌بینند و برای همه‌ی آن‌ها، با نگاهی بلندمدت، سرمایه‌گذاری می‌کنند.پیشرفت علمی، در نهایت، نه یک پروژه، بلکه یک «مسیر» است؛ مسیری که اگر درست طی شود، هم جامعه را امیدوارتر می‌کند، هم اقتصاد را مقاوم‌تر و هم کشور را مستقل‌تر. صنعت فضایی نشان داد که می‌توان به قله‌ها رسید. اکنون نوبت آن است که همین منطق پیشرفت، با همان جدیت و باور، در همه‌ی حوزه‌ها، به‌ویژه در صنعت راهبردی پتروشیمی، دنبال شود.
16:35 - 7 دی 1404
نظرات کاربران
ارسال به صورت ناشناس
اخبار داغ