این سه ماهواره درست زمانی پرتاب شدند که بنیامین نتانیاهو، نخستوزیراسرائیل در راه دیدار با دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، برای گفتگو درباره تهدیدات ایران و سایر مسائل منطقهای بود.
مقامات اسرائیلی این پرتابها را نشانهای از اعتراض جمهوری اسلامی به تلاشهای تلآویو و واشنگتن برای تحمیل توازن جدید قدرت بر این کشور، پس از جنگ ماه ژوئن تفسیر کردهاند.
تهران در سالهای اخیر و تا پیش از جنگ ۱۲ روزه ژوئن ماهوارهای متعددی را پرتاب کرده بود؛ برخی به تنهایی و برخی با همکاری مسکو.
در آن زمانی، چنین پرتابهایی اغلب از سوی اسرائیل و آمریکا یک خطر جدی تلقی میشدند؛ یک تهدید بالقوه دوگانه و حرکتی به سمت تولید سلاحهای هستهای از جمله موشکهای بالستیک قارهپیما (ICBM) که در نهایت ممکن بود به ایالات متحده برسند.
با این حال، پس از جنگ ژوئن، برنامه هستهای ایران در وضعیت نابسامانی قرار گرفت و در شش ماه گذشته، هیچ پیشرفت جدی در جهت احیای این برنامه دیده نشد.
به همین دلیل آیا پرتابهای ماهوارهای اخیر میتواند برای تلآویو نگران کننده باشد؟
پیشرفت در فناوری موشکهای بالستیک قارهپیما
جروزالم پست در تحلیلی مینویسد که پرتابهای اخیر از چند جهت میتواند تهدیدآمیز باشد:
اول اینکه، حتی اگر سایر جنبههای برنامه هستهای ایران نابود شده یا متوقف شده باشند، موضوع پیشرفت در فناوری موشکهای بالستیک قارهپیما همچنان جای تامل دارد و ممکن است جمهوری اسلامی در توسعه برنامههای موشکی خود پیشرفتهتر و آمادهتر شود.
دوم، ایران بین آوریل ۲۰۲۴ تا ژوئن امسال، سه بار با شمار قابل توجهی از موشکهای بالستیک به اسرائیل حمله کرد. کاری که میزان تهدید موشکی متعارف این کشور جدا از تهدید هستهای آن را برجسته کرد. اگر ایران قابلیتهای موشکهای بالستیک قارهپیمای خود را بهبود بخشد، آنگاه تهدید موشکهای بالستیک متعارف این کشور به همان اندازه که برای تلآویو، سعودیها و اروپای شرقی جدی و مستقیم است، برای واشگتن و اروپای غربی نیز میتواند مستقیم و جدی باشد.
ارزیابی تهدید جهانی ۲۰۲۴ جامعه اطلاعاتی ایالات متحده، هشدار داده بود که توسعه موشکهای ماهوارهبر توسط ایران، «زمانبندی» توسعه موشک بالستیک قارهپیما را نیز کوتاه میکند.
سوم اینکه، برخی از ماهوارهها برای نظارت استفاده میشوند. بنابراین ممکن است ایران به همراه روسیه، از این مسیر توانایی خود در جاسوسی از اسرائیل و واحدهای نظامی اسرائیل را بطور قابل توجهی افزایش دهد. این موضوع از آن رو اهمیت دارد که یکی از مزایای عمدهای که اسرائیل در جنگ اخیر نسبت به ایران داشت، اطلاعات ماهوارههای نظارتی آن بود.
آسیبپذیری اطلاعاتی اسرائیل
اگر ایران توانایی اطلاعاتی خود را افزایش دهد، احتمالا در هرگونه درگیری در آینده، موقعیتی نزدیکتر به اسرائیل خواهد داشت که میتواند به معنای خطر و آسیبپذیری بسیار بیشتر برای اسرائیل باشد.
وحید یزدانیان، رئیس پژوهشگاه فضایی ایران گفته است که این سه ماهواره «ماهوارههای حسگری هستند که توسط بخش خصوصی ساخته شدهاند» و انتظار میرود این ماهوارهها، دادههای تصویربرداری با وضوح مکانی از ۱۵ متر تا کمتر از پنج متر را ارسال کنند.
برخلاف برخی از مدلهای قبلی، ماهوارههای جدید در ارتفاع حدود ۵۰۰ کیلومتری بالای زمین، که به عنوان مدار پایین زمین (LEO) شناخته میشود، فعالیت خواهند کرد.
پیش از این در سال ۲۰۲۲ میلادی (۱۸ مرداد ۱۴۰۱ ) نیز ماهواره سنجش از دور «خیام» توسط موشک روسی سایوز از مرکز پرتابهای فضایی روسیه در جنوب قزاقستان پرتاب شد و نگرانیهای امنیتی و اطلاعاتی را برای اسرائیل و غرب ایجاد کرد.
مقامات اسرائیلی نگرانند که همکاریهای فضایی مسکو و تهران، قابلیتهای ایران را برای پرتاب بالقوه موشکهای بالستیک قارهپیما افزایش دهد و نظارت بر اهداف در اسرائیل و سراسر منطقه را نیز در کوتاهمدت بهبود بخشد.
قدرت مانور جاسوسان اسرائیلی در ایران
نگرانی دیگر اسرائیل میتواند این باشد که این ماهوارهها و ماهوارههای آینده روسی-ایرانی، توانایی جاسوسان اسرائیلی را برای نفوذ به داخل مرزهای جمهوری اسلامی برای اجرای عملیاتی که مانع پیشرفت برنامه هستهای آن شود، کاهش دهند.
پیش از این در سال ۲۰۲۲ میلادی، واشنگتنپست از قصد روسیه برای ارائه یک سیستم ماهوارهای پیشرفته به ایران خبر داده بود که به ایران امکان جاسوسی از خلیج فارس تا اسرائیل را میداد.
گزارش واشنگتن پست به نقل از سه منبع ناشناس گفته بود که ماهواره جدید امکان «نظارت مداوم بر تأسیساتی از پالایشگاههای نفت خلیج فارس و پایگاههای نظامی اسرائیل گرفته تا پادگانهای عراقی که محل استقرار نیروهای آمریکایی هستند» را فراهم میکند.
گزارش ماهواره ۲۰۲۲ حاکی از آن بود که این ماهواره از سختافزارهای روسی، از جمله دوربینی با وضوح ۱.۲ متر استفاده خواهد کرد که پیشرفت قابل توجهی نسبت به قابلیتهای فعلی ایران است؛ با این وجود هنوز با کیفیتی که ماهوارههای جاسوسی ایالات متحده یا اسرائیل به آن دست یافتهاند، فاصله زیادی دارد.
البته در همان سال ۲۰۲۲ میلادی اسحاق بن اسرائیل، رئیس برنامه فضایی اسرائیل آب پاکی بر نگرانیها ریخت و گفت که این ماهواره فاقد هرگونه اهمیت استراتژیک است.
شاید برای یک خواننده عادی، ماهوارهای که بتواند تصاویری در فاصله ۱.۲ متری از زمین بگیرد، فوقالعاده به نظر برسد؛ اما از نظر اسحاق بن اسرائیل خیر.
به گفته او، ایران و هر کشور دیگری میتواند در حال حاضر از بخشهای تجاری، عکسهای ماهوارهای با قیمت تنها ۱۰ هزار دلار خریداری کنند که کیفیت آنها سه برابر بهتر است.
