معاون وزیر بهداشت: نخبگان اگر دیده نشوند، میروند
معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت میگوید که نخبگان ایران به دلیل مسائل مالی مهاجرت نمیکنند.
خلاصه خبر
خبرگزاری فارس _ گروه سلامت: «مغزها بخاطر پول فرار می کنند؟» در سالهای اخیر فرارمغزها یکی از موضوعاتی است که بسیاری از کارشناسان و مسئولان آن را ریشهیابی کرده و براساس تحقیقات خود درباره دلیل مهاجرت نخبگان کشور اظهار نظر میکنند.اکثرا آنها میگویند که نخبگان ایران به دلیل مسائل مالی مهاجرت میکنند؛ اما شاهین آخوندزاده معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت با ادعای اینکه اکثر نخبگان کشور از افراد مرفه جامعه هستند میگوید: «خانوادههای این نخبگان میلیاردی هزینه تحصیل فرزندانشان کردند، حال این افراد برای دغدغه گذراندن زندگی و پول مهاجرت میکنند؟»برای بررسی چرایی مهاجرت نخبگان خبرنگار سلامت خبرگزاری فارس، میزبان معاون تحقیقات و فناوری وزارت بوده و در این جلسه مفصل مسئله مهاجرت افراد تحصیل کرده و نخبه بررسی شده است.
در ادامه مشروح این گفتوگو را میخوانید:
آقای دکتر اکثر مسئولان، مشکلات مالی را عامل اصلی مهاجرت نخبگان عنوان میکنند؛ آیا دغدغه نخبگان ایران فقط پول است؟برخلاف این دیدگاه، نباید تصور کرد که نخبگان و فارغالتحصیلان دانشگاههای دولتی کشور به دلیل مسائل مالی مهاجرت میکنند. در حال حاضر، بخش قابل توجه ای از افرادی که در رشتههای پرطرفدار و دانشگاههای دولتی پذیرفته میشوند، از خانوادههای برخوردار هستند.خانواده این دانشجویان، هزینههای بسیار بالایی صرف میکنند تا رتبه فرزندشان زیر هزار شود و امکان تحصیل در رشتههایی مانند پزشکی را به دست آورند. این دانشجویان عمدتاً در مدارس خاص و غیرانتفاعی تحصیل کردهاند.در حال حاضر، نظام آموزشوپرورش بهگونهای است که یا خانوادهها توان مالی دارند و فرزندانشان در مدارس خوب تحصیل میکنند، یا در صورت نداشتن توان مالی، از بسیاری از فرصتها محروم میشوند.
آیا شرایط تحصیل و قبولی در رشتههای علوم پزشکی در گذشته هم به همین شکل بوده است؟در گذشته چنین وضعیتی وجود نداشت. در دوره ما، از محرومترین مناطق کشور نیز فرزندان دامداران، کشاورزان و اقشار کمبرخوردار موفق میشدند در رشتههای علوم پزشکی دانشگاههای دولتی پذیرفته شوند.به دلیل شکلگیری آموزش طبقاتی، امروز فرزندان کشاورزان، کارگران و کارمندان کمتر امکان رقابت برابر دارند. اکنون عمده پذیرفتهشدگان رتبههای برتر از خانوادههای برخوردار هستند، زیرا برای موفقیت در این مسیر باید هزینههای بسیار بالایی پرداخت شود.لذا نباید تصور کنیم علت مهاحرت نخبگان جوان عمدتا مالی است البته در سطوح بالاتر مانند فارغ التحصیلان دوره های تخصصی و فوق تخصصی و یا رشته های پرستاری و علوم پایه قطعا مشکلات اقتصادی سبب مهاجرت می شود. وقتی شما به استادیار علوم پایه دانشگاه علوم پزشکی تهران و یا دانشکاه صنعتی شریف ۲۵ میلیون تومان درشهر تهران حقوق می دهید عملا دارید به او میگویید در اولین فرصت برای بقا مهاجرت کند! بنده یکبار در سال ۱۳۹۷، در دیدار با مقام معظم رهبری اعلام کردم که این وضعیت یعنی آموزش و پرورش طبقاتی، و نتیجه آن محدود شدن قبولی در رشتههای خوب به فرزندان خانوادههای برخوردار، بسیار خطرناک است.
چرا صرفا قبولی بیشتر فرزندان خانواده های برخوردار در رشتههای علوم پزشکی پزشکی خطرناک است؟زیرا در شرایط بحرانی، مانند زمان جنگ، احتمالا این افراد کمتر پای کار میآیند. در دورهای که پزشکان، پرستاران و دیگر نیروهای درمانی در جنگ حضور فعال داشتند، عمدتاً از میان فرزندان کشاورزان و اقشار زحمتکش بودند. البته نمیگویم اصلاً مشارکت نمیکنند، اما میزان حضور آنها بسیار کمتر است.
با توجه به اینکه این افراد مشکل مالی ندارند، دلیل مهاجرت آنها چیست؟زمانی که این افراد فارغالتحصیل میشوند، از نظر مالی مشکلی ندارند؛ بنابراین پرسش این است که چرا به خارج از کشور مهاجرت میکنند. دلیل اصلی این است که آنها به این جمعبندی میرسند که در ایران امکان رشد و پیشرفت علمی کافی برایشان فراهم نیست.وقتی یک نخبهای فارغالتحصیل میشود و مشکل مالی ندارد، چرا پس مهاجرت میکند؛ دلیل اصلی این است که این فرد میبینند در ایران نمیتوانند از نظر پیشرفت علمی به سطح دلخواه برسند. این افراد حساب و کتاب میکنند و میبینند که در ایران در بسیاری از موارد با پیشرفت و تلاش علمی نمی توانند ارتقای شغلی پیدا کنند مثلا رییس دانشکده و دانشگاه شوند. یا استاندار و وزیر شوند.بنده از سال ۱۳۷۴ تاکنون استاد دانشگاه هستم و در دانشگاه تهران دقیقاً با همین افراد ارتباط مستقیم قرار دارم. بهخوبی دغدغهها و مطالبات نخبگان را میشناسم.
بر اساس تجربه دانشگاهی خود، وضعیت نخبگان پزشکی را چگونه ارزیابی میکنید؟مشاهده بنده بهعنوان استاد دانشکده پزشکی دانشگاه تهران این است که از ۱۰۰ نفر اول کنکور سراسری که وارد رشته پزشکی میشوند، حدود ۷۰ نفر به دانشکده پزشکی دانشگاه تهران میآیند. با این حال، حدود ۳ سال پس از فارغالتحصیلی، بین ۵۰ تا ۶۰ درصد از این افراد از کشور مهاجرت میکنند.
به نظر شما مهمترین عامل کاهش مهاجرت نخبگان چیست؟تا زمانی که به نخبگان کشور سهم مدیریتی مشخصی داده نشود و برای آنها سبد مدیریتی تعریف نکنیم، نمیتوانیم مهاجرت آنها را کاهش دهیم. بنده معتقدم باید بیست درصد از سبد مدیریت کشور به نخبگان اختصاص داده شود.
اگر به نخبگان کشور سهم مدیریتی داده شود، مهاجرت آنها به میزان قابل توجهی کاهش پیدا میکند. متأسفانه این اقدام تاکنون بهطور جدی انجام نشده است.شما رقابت علمی و پژوهشی ایران را با سایر کشورها چگونه توصیف میکنید؟
ما باید با بودجههای دانشگاهی در حد ۱۰ یا ۴۰ میلیون دلار با دانشگاههایی در منطقه رقابت کنیم که بودجه یک تا ۲ میلیارد دلاری در سال دارند. آنها از حمایت گسترده و از کمکهای کلان خیرین عربستان سعودی گرفته تا برخی شاهزادگان، منابع مالی شرکتهایی مانند آرامکو برخوردارند؛ آیا فقط با تکیه بر پتانسیل نیروی انسانی و اعتبارات ناچیز و تحریم های علمی بین المللی می توان با این دانشگاه ها رقابت کرد؟!مشکل مهاجرت نخبگان چگونه حل میشود؟در این کشور، بسیاری از مسائل تنها با نگاه و رویکرد مقام معظم رهبری حل شده است و در حال حاضر نیز، بدون تعارف، تنها فردی که به پژوهش توجه و عنایت جدی دارد، مقام معظم رهبری است. اگر بررسی کنیم و ببینیم ۱۰ رئیسجمهور اخیر آمریکا یا رئیسجمهور فرانسه و نخستوزیر انگلیس چه میزان درباره علم و پژوهش صحبت کردهاند، خواهیم دید که مقام معظم رهبری به مراتب بیش از مجموع آنها درباره ارزش علم و اهمیت قدرت علمی ایران سخن گفتهو دغدغه دارند. غفلت از حوزه پژوهش چه پیامدهایی به همراه دارد؟اگر از بخش پژوهش غفلت کنیم، آثار و پیامدهای آن را در حوزههای دیگر مشاهده خواهیم کرد که یکی از مهمترین آنها افزایش مهاجرت نخبگان است. آگر چراغ پژوهش ایران خاموش شود، اعتماد به نفس جامعه ایرانی از بین می رود و نتیجه آن مهاجرت بیشتر است.دغدغهها و فشارهای موجود برای دولتمردان و سیاستگزاران باعث شده است که پژوهش عملاً در اولویت قرار نگیرد. بنده نسبت به این وضعیت گلایهمند هستم و این نگرانی را صراحتاً مطرح کردهام.
در مقایسه با سایر کشورها، رویکرد ایران به بودجه پژوهش در شرایط بحرانی چگونه بوده است؟زمانی که ولادیمیر پوتین وارد جنگ با اوکراین شد، اولین دستوری که صادر کرد این بود که بودجه تحقیقات و فناوری نه تنها نباید کاهش پیدا کند، بلکه باید افزایش یابد.در ایران، پس از جنگ ۱۲ روزه، اولین بخشی که اعلام شد برای آن بودجه وجود ندارد، حوزه پژوهش بود و خزانه اعلام کرد که پولی برای پژوهش نداریم.این در حالی است که اتفاقاً همان جنگ ۱۲ روزه به روشنی نشان داد که تفاوت و فاصله ما با رژیم صهیونیستی، بیش از هر چیز، در حوزه فناوری و تکنولوژی است.
سهم هزینهکرد پژوهش و توسعه از تولید ناخالص داخلی در کشورهای مختلف چگونه است؟بالاترین سهم هزینهکرد پژوهش و توسعه (R&D) از تولید ناخالص داخلی در جهان مربوط به رژیم صهیونیستی با حدود ۶ درصد است. پس از آن، آمریکا با حدود ۴ درصد، چین با حدود 3 درصد و انگلیس با حدود ۲/۵ درصد قرار دارند. کشورهای اطراف ما معمولاً بین یک تا یکونیم درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به پژوهش اختصاص میدهند.تولید ناخالص داخلی ایران حدود چهارصد میلیارد دلار است، اما سهم پژوهش از این عدد حتی به نیم درصد هم نمیرسد. واقعیت این است که این سهم نه تنها افزایش پیدا نکرده، بلکه هر سال وضعیت بدتر میشود.
این اختلاف چه پیامدی ایجاد میکند؟وقتی رژیم صهیونیستی ۶ درصد از یک تولید ناخالص داخلی بزرگ را به پژوهش اختصاص میدهد، طبیعی است که فاصله فناوری ایجاد شود. این آمارها واقعی است و باید آنها را جدی گرفت.در حوزه هوش مصنوعی این اختلاف چگونه خود را نشان میدهد؟در حوزه هوش مصنوعی که طبق همین آمارها بسیاری از فرماندهان و بزرگان ما با استفاده از آن هدف قرار گرفتند، رژیم صهیونیستی حدود ۲۰ میلیارد دلار سرمایهگذاری کرده است. عربستان سعودی نیز حدود ۲۰ میلیارد دلار و امارات متحده عربی حدود ۲/۱ دهم میلیارد دلار در این حوزه سرمایهگذاری داشتهاند. در مقابل، سرمایهگذاری ایران در این بخش حدود ۱۰ میلیون دلار بوده است که اختلاف بسیار معناداری را نشان میدهد.درست است که شرایط کشور دشوار است و دولت تحت فشار است، اما اگر برای تحقیقات و فناوری فکری اساسی نکنیم، آسیبهای بسیار جدی خواهیم دید.
در حال حاضر بودجه معاونت تحقیقات وزارت بهداشت چقدر است؟معاونت فناوری تاکنون حدود هفتاد میلیارد تومان بودجه از ردیف توسعه تحقیقات دریافت کرده است که از این میزان، حدود ۱۰ میلیارد تومان صرف برگزاری کنگره ملی تحقیقات دانشجویی شده است.
21:40 - 7 دی 1404
نظرات کاربران
