مسعود پزشکیان، رئیسجمهوری ایران در گفتگویی که روز شنبه در وبسایت علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی ایران منتشر شد، درباره افزایش فشارهای بینالمللی گفت: «به نظر من، ما در یک جنگ تمامعیار با آمریکا و اسرائیل و اروپا هستیم؛ آنها نمیخواهند کشور ما سر پا بِایستد. این جنگ بدتر از جنگ عراق با ما است.»
از سوی دیگر، او روز یکشنبه درباره بحران اقتصادی، تورم افسارگسیخته و مشکلات معیشتی فزاینده مردم، گفت: «اگر من مسئول نتوانم معیشت مردم را سامان بدهم، ماندن من در این جایگاه هیچ معنایی ندارد.»
این اظهارات در حالی مطرح میشود که روز یکشنبه سقوط آزاد ارزش ریال همچنان ادامه داشت و نرخ دلار در بازار تهران با رکوردشکنیهای پیدرپی به ۱۴۴ هزار و ۷۰۰ تومان رسید.
«اقتصاد آنلاین» در مقالهای افزایش پیدرپی قیمت دلار را معلول مجموعهای از عوامل از جمله کاهش قیمت نفت، تحریمها، تبعات جنگ ۱۲ روزه و غلبه هراس معاملاتی بر منطق محاسباتی میداند. اما مشخص نیست این افزایش قیمت تا کجا قرار است طول بکشد.
با این حال، به گزارش «المانیتور»، مهمترین چالشی که جمهوری اسلامی در سال ۲۰۲۵ با آن روبرو بود، نه از جانب تورم افسار گسیخته و افزایش قیمت دلار، بلکه از رویارویی فزاینده با اسرائیل ناشی شد. این رویارویی که در ماه ژوئن با جنگ ۱۲ روزه به اوج رسید، خسارات عمدهای به رژیم ایران وارد کرد.
این در حالی است که در چند روز اخیر گزارشهایی از احتمال حمله مجدد اسرائیل به ایران برای جلوگیری از بازسازی برنامه موشکهای بالستیک تهران منتشر شده است.
بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل روز یکشنبه برای دیدار با دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آمریکا وارد فلوریدا شد و این دو قرار است روز دوشنبه در عمارت «مارالاگو» آقای ترامپ با یکدیگر گفتگو کنند.
پیشتر، «انبیسی نیوز» به نقل از منابع اسرائیلی گزارش داده بود که آقای نتانیاهو قصد دارد در این دیدار ضمن ابراز نگرانی اسرائیل از اقدامات ایران در تسریع بازسازی برنامه موشکهای بالستیک، طرحهایی را برای حمله مجدد به ایران ارائه کند.
حمله مجدد اسرائیل چقدر محتمل است؟
به گزارش «واشنگتنپست»، آقای نتانیاهو در دیدار با دونالد ترامپ به دنبال چراغ سبز او برای حمله علیه برنامه موشکهای بالستیک جمهوری اسلامی ایران و در صورت امکان با مشارکت آمریکا است.
این در حالی است که دونالد ترامپ بارها اعلام کرده است که هدف آمریکا از پیوستن به حملات اسرائیل به ایران در ماه ژوئن، نابودی برنامه هستهای ایران بوده که با بمباران تاسیسات هستهای ایران توسط بمبافکنهای بی-۲ آمریکایی محقق شده است. او بارها تاکید کرده است که برنامه هستهای ایران «کاملا نابود» شده است.
لارنس نورمن، خبرنگار «والاستریت ژورنال» که پرونده هستهای ایران را تعقیب و گزارش میکند، گفت: «به نظر من ایران به این نتیجه رسیده که اگر دونالد ترامپ احساس کند تاسیسات هستهای یا غنیسازی در حال بازسازی است، به احتمال زیاد بهطور فعال در کنار اسرائیل خواهد ایستاد. در عین حال، تهران در حال محکزدن این بود که آیا آقای ترامپ، در صورتی که اسرائیل علیه بازسازی یا تقویت توان موشکی ایران اقدام کند، دخالت آمریکا را منتفی میداند یا نه.»
او افزود: «آقای نتانیاهو میخواهد از سوی دونالد ترامپ نشانهای مبنی بر این که اگر ایران درباره برنامه موشکی محتاطانه عمل نکند، ممکن است با حمله دیگری از سوی اسرائیل یا آمریکا مواجه شود. اگر او به چنین پیامی برسد، آنگاه اسرائیل واکنش ایران را میسنجد تا ببیند آیا تهران روند بازسازی و تقویت برنامه موشکی خود را کند میکند و به تعویق میاندازد یا نه.»
این روزنامهنگار همچنین گفت: «به نظر من، مگر این که دونالد ترامپ آقای نتانیاهو را برای اقدام علیه برنامه موشکی ایران تشویق کند که به نظرم بسیار نامحتمل است، این سفر بیش از آن که مقدمهای برای حمله دوباره باشد، برای ارسال پیامی به ایران مبنی بر این است که تهران نمیتواند در برابر تقویت توان موشکی خود روی انفعال آمریکا حساب باز کند.»
لارنس نورمن افزود: «نمیدانم اگر آقای ترامپ صراحتا بگوید از هیچ اقدامی علیه برنامه موشکی ایران حمایت نخواهد کرد یا بگوید چنین اقدامی در آینده نزدیک نامناسب است، آقای نتانیاهو چه خواهد کرد. اما بعید میدانم که اسرائیلیها از پیش اطمینان حاصل نکرده باشند که آقای ترامپ چنین پاسخی نمیدهد.»
او همچنین گفت: «خلاصه اینکه انتظار حمله قریبالوقوع ندارم. اما این فقط یک حدس است و ممکن است اشتباه کنم.»
دن دایکر، رئیس اندیشکده «مرکز اورشلیم برای امنیت و امور خارجی» نشست روز دوشنبه رهبران اسرائیل و آمریکا را «اضطراری» دانست و گفت: «[بنیامین نانیاهو و ترامپ] زمانبندی متفاوتی برای رسیدن به یک مقصد دارند و این مقصد، خاورمیانهای رها از رژیم ایران و نیروهای نیابتیاش به ویژه حماس است.»
به گزارش «واشنگتنپست» به نقل از چند منبع آگاه، در حالی که دونالد ترامپ همچنان ایران را در صدر نگرانیهای منطقهای خود قرار میدهد، مقامات دولت او تلاشهایی را برای مذاکره با تهران آغاز کردهاند و در گام نخست میخواهند ببینند که این تلاشها چگونه پیش میروند.
مورگان اورتگاس، معاون فرستاده ویژه دونالد ترامپ در امور خاورمیانه روز سهشنبه در نشست شورای امنیت سازمان ملل ضمن تاکید بر موضع آمریکا مبنی بر این که ایران نباید هیچگونه غنیسازی اورانیوم انجام دهد، گفت که «واشنگتن همچنان آماده گفتگوهای رسمی با تهران است.»
عقبنشینی در منطقه
با توجه به حملات اسرائیل به حزبالله و دیگر شبهنظامیان نیابتی ایران، موقعیت جمهوری اسلامی در سال ۲۰۲۵ در منطقه محدودتر شده است. از سوی دیگر، ایران تقریبا از سوریه بیرون رانده شده و روسیه نیز با توجه به جنگ اوکراین در حال بازتنظیم اولویتهای خود است.
احتمال تعامل رهبر جدید سوریه با اسرائیل نیز اوضاع را پیچیدهتر کرده است. تهران پیشتر از سوریه به عنوان مسیری مطمئن برای تامین حزبالله، مهمترین نیروی نیابتی خود در منطقه استفاده میکرد و اکنون این مسیر را کاملا از دست داده است.
در لبنان نیز اوضاع تهران مناسب نیست. دولت لبنان با جدیت موضوع خلع سلاح حزبالله را پیگیری میکند و همین امر نفوذ تهران را بهطور محسوسی کاهش داده است.
با این حال، بنابر گزارشها ایران همچنان به تامین حزبالله ادامه میدهد. شبکه «کان» اسرائیل هفته گذشته گزارش داد که مقامات ارشد حزبالله و نیروی قدس سپاه در چند ماه گذشته درباره میزان منابع مالی که ایران قصد دارد به حزبالله منتقل کند، گفتگو کردهاند.
بنابر این گزارش، حزبالله دو میلیارد دلار از ایران درخواست کرده که معادل دوبرابر مقداری است که تهران قصد داشت به این گروه اختصاص دهد.
به گزارش شبکه «کان»، بازسازی توانمندیهایی که حزبالله در جنگ با اسرائیل از دست داده است، نیازمند منابع مالی عظیمی است و به همین دلیل این گروه خواستار تامین مالی بیشتری از سوی ایران شده است.
بنابر این گزارش، ایران در پنج ماه گذشته، بهرغم بحرانهای داخلی، حدود یک میلیارد دلار از طریق مسیرهای قاچاق در شمال عراق، سوریه و ترکیه به حزبالله منتقل کرده است.
بحران آب و انرژی
در سال ۲۰۲۵ تنگنای اقتصادی با بحران رو به تشدید انرژی ترکیب شد. عدم توازن شدید در تامین برق، گاز و سوخت، صنعت و زندگی روزمره را مختل کرد و در عین حال، آلودگی هوا شهرهای بزرگ دربر گرفت. این فشارها بهطور نامتناسبی بر دوش خانوارهای کمدرآمدی افتاد که از پیش زیر بار تورم فرسوده بودند.
بنابر گزارشهای رسانههای دولتی ایران، مخازن کلیدی تامین آب پایتخت با وجود بارشهای پراکنده زمستانی پس از بدترین خشکسالی چند دهه اخیر، تا ۲۵ دسامبر در سطحی بحرانی یا نزدیک به خالی باقی مانده بودند. تهران و دیگر کلانشهرها در سال ۲۰۲۵ با کمآبی شدید دستوپنجه نرم میکردند و طرحهای سهمیهبندی اجرا شد.
مسعود پزشکیان اواسط ماه جاری با اشاره به قطعی گاز پیدرپی در ماههای اخیر گفت: «چارهای نداشتیم. مجبور بودیم قطع کنیم. الان هم زمستان در راه است، اگر نتوانی درست عمل کنیم مجبور خواهیم شد بعضی جاها برق را قطع کنیم.»
آقای پزشکیان همچنین گفت: «دولت چهاردهم عامل ناترازیهای موجود نیست، بلکه وارث آنهاست.»
خطر ناآرامیها
به گزارش «والاستریت ژورنال»، جمهوری اسلامی همزمان با کاهش سختگیری در اعمال قوانین اجتماعی نظیر «حجاب اجباری»، فشار بر مخالفان سیاسی را افزایش داده و در سال جاری در مقایسه با تقریبا چهار دهه گذشته احکام اعدام بیشتری را اجرا کرده است.
به گزارش روزنامه آمریکایی «والاستریت ژورنال»، سطح فعلی آزادی اجتماعی در ایران از انقلاب ۱۳۵۷ تاکنون بیسابقه است. موسیقی زنده در خیابانهای تهران اجرا میشود و زنان با خیال آسودهتری حجاب اجباری را کنار میگذارند. اما همزمان، حکومت به صورت گسترده مخالفان را سرکوب میکند و در سال جاری بیش از چهار دهه گذشته احکام اعدام را صادر و اجرا کرده است.
بنابر این گزارش، هر دو اقدام یک هدف مشترک دارند یعنی حفظ نظامی که هنوز از جنگ ۱۲روزه با اسرائیل و تحریمها متزلزل است.
فاطمه حقیقتجو، نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی گفت: «این حکومت یک هدف دارد و آن این است که مطمئن شود هیچ اقدام جمعی و هیچ قیامی شکل نگیرد. میترسند اگر حجاب را سختگیرانه اجرا کنند، قیام دیگری رخ دهد. تصمیم گرفتند که نمیتوانند در هر گوشه با مردم بجنگند.»
به گفته تحلیلگران و کنشگران، حکومت با تحمل برخی آزادیهای اجتماعی که تهدیدی برای بقای نظام نیست، امتیازهایی به ایرانیان میدهد و همزمان اجازه حرکتهای سیاسی را نمیدهد و در عوض با سرکوب مخالفت سیاسی، ترس ایجاد میکند.
طبق دادههای گردآوریشده از سوی «مرکز عبدالرحمن برومند»، شمار اعدامها در سال جاری در ایران به سطح بیسابقهای در حدود چهار دهه گذشته رسیده است. بنا بر این دادهها، تا اینجای سال بیش از هزار و ۸۷۰ نفر در ایران اعدام شدند که حدود دو برابر سال گذشته است.
چالش اصلی جمهوری اسلامی در سال ۲۰۲۶ چیست؟
به گزارش «المانیتور»، جمهوری اسلامی در شرایطی وارد سال جدید میلادی میشود که با فشارها دوگانه روبرو است. در بیرون، توان بازدارندگی ایران به شدت آسیب دیده و تضعیف شده است. در داخل هم فرسودگی اقتصادی، فشارهای اجتماعی، فساد و ناکارآمدی نظام حاکم، توان تابآوری آن را محدود کرده ست.
بنابر این گزارش، بدون گشایش دیپلماتیک یا رفع موثر تحریمها، به نظر میرسد که تهران به جای آنکه به سوی بازیابی توان خود پیش رود، بیشتر به سوی مدیریت مداوم بحرانها حرکت خواهد کرد. جمهوری اسلامی پیشتر هم با بحران روبرو بوده و از آنها عبور کرده است، هر چند به بهای ضعف بیشتر و جامعهای که هر لحظه بیشتر احساس میکند دیگر چیزی برای از دست دادن ندارد.
به گزارش «المانیتور»، اگرچه چالش اصلی ایران در ۲۰۲۶ احتمالا جلوگیری از حمله بعدی اسرائیل یا مهار تحریمهای بیشتر غرب است. اما فرسایش آهسته اعتماد در داخل کشور احتمالا چه با دیپلماسی هستهای و چه از طریق رزمایشهای موشکی قابل بازدارندگی نیست.
