با وجود توافق کلی روسیه، آمریکا و اوکراین بر سر نزدیک شدن به پایان جنگ چهار ساله، دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا تأکید کرده است «یک یا دو موضوع بسیار دشوار و حساس» همچنان باقی مانده است.

دو مورد از پیچیده‌ترین مسائل در طرح ۲۰ ماده‌ای واشنگتن به سرزمین‌های مورد مناقشه و سرنوشت بزرگ‌ترین نیروگاه هسته‌ای اروپا ـ که اکنون در اشغال روسیه است ـ مربوط می‌شود.

کرملین نیز مذاکرات را «در مرحله نهایی» توصیف کرده و قرار است ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، ششم ژانویه (هفته آینده) با رهبران اروپایی در فرانسه دیدار کند؛ اما هر یک از این اختلاف‌ها می‌تواند توافق را به خطر بیندازد.

سرنوشت دونباس؛ قلب صنعتی اوکراین

ولادیمیر پوتین همچنان بر مطالبه حداکثری خود برای تصرف کامل منطقه صنعتی دونباس پافشاری می‌کند، در حالی که زلنسکی پیشنهاد مصالحه داده است. نیروهای روسیه تقریبا تمام لوهانسک و حدود ۷۵ درصد دونتسک را در اختیار دارند، اما پوتین خواهان تصرف کامل این مناطق از جمله شهرهای کلیدی اسلوویانسک و کراماتورسک است.

آقای زلنسکی می‌گوید: «ما نمی‌توانیم عقب‌نشینی کنیم؛ این خلاف قانون ماست. فقط قانون نیست، مردم آنجا زندگی می‌کنند، ۳۰۰ هزار نفر... نمی‌توانیم آنها را از دست بدهیم.» او پیشنهاد کرده است نیروهای اوکراینی و روسی به‌طور متقابل عقب‌نشینی کنند تا منطقه‌ای غیرنظامی یا منطقه آزاد اقتصادی با نظارت اوکراین ایجاد شود و خط تماس فعلی تحت کنترل نیروهای بین‌المللی قرار گیرد. اما بعید است پوتین با چنین طرحی موافقت کند، به‌ویژه آنکه ژنرال‌های روس به او گفته‌اند پیشروی‌ها سریع ادامه دارد.

پوتین: اگر کی‌یف صلح نخواهد، با زور حل می‌کنیم

ولادیمیر پوتین هشدار داده است: «اگر مقام‌های کی‌یف نخواهند این موضوع را مسالمت‌آمیز حل کنند، همه مشکلات پیش‌رو را با ابزار نظامی حل خواهیم کرد.»

هر دو طرف به‌طور گسترده دچار فرسودگی شده‌اند و تحلیلگران «مؤسسه مطالعات جنگ» برآورد کرده‌اند که با سرعت فعلی پیشروی، روسیه تا اوت ۲۰۲۷ زمان نیاز دارد تا باقی‌مانده دونتسک را تصرف کند؛ البته این پیش‌فرض قطعی نیست.

مصالحه پیشنهادی ولودیمیر زلنسکی مستلزم خروج نیروهای روس از مناطق دیگری است که حضور محدود دارند، از جمله خارکیف و سومی در شمال، دنیپروپتروفسک در شرق و میکولایف در جنوب. بدون پیشرفت در موضوع دونتسک، احتمال توافق صلح غیرواقعی به نظر می‌رسد، اما امکان مصالحه روسیه کاملاً منتفی نیست. یوری اوشاکوف، فرستاده کرملین، اخیراً گفت: «کاملاً ممکن است هیچ نیرویی در دونباس نباشد، نه روسی و نه اوکراینی»؛ هرچند تأکید کرد این منطقه باید بخشی از فدراسیون روسیه باشد.

نیروگاه هسته‌ای زاپوریژیا؛ گره دوم مذاکرات

از مارس ۲۰۲۲، روسیه بزرگ‌ترین نیروگاه هسته‌ای اروپا در انرهودار را اشغال کرده است. شش راکتور این نیروگاه بیش از سه سال است در وضعیت خاموشی سرد قرار دارند و برق خارجی از اوکراین برای جلوگیری از فاجعه هسته‌ای تأمین می‌شود. راه‌اندازی دوباره نیروگاه نیازمند سرمایه‌گذاری کلان، از جمله بازسازی سد تخریب‌شده کاخوکا برای تأمین آب خنک‌کننده است.

اوکراین خواهان غیرنظامی‌سازی منطقه و تبدیل آن به منطقه آزاد اقتصادی است. طرح آمریکا، به گفته زلنسکی، مدیریت مشترک نیروگاه توسط واشنگتن، مسکو و کی‌یف است؛ پیشنهادی که اوکراین آن را غیرواقعی می‌داند و به‌جای آن مدیریت ۵۰-۵۰ با آمریکا را پیشنهاد کرده است. اما روسیه تأکید دارد تنها یک نهاد ـ روسیه ـ می‌تواند نیروگاه را اداره کند. رئیس روس‌اتم، الکسی لیکاچف، گفته است اوکراین می‌تواند در چارچوب همکاری بین‌المللی از برق نیروگاه استفاده کند.

حل این مسئله غیرممکن نیست، اما نیازمند سطحی از اعتماد میان دو کشور است که فعلاً وجود ندارد.