در همین چارچوب عارف در بدو ورود به فرودگاه وونکوا با اشاره به اهمیت این سفر و ماموریت خود، و با اشاره به این موضوع که از دو سال گذشته که ایران عضو رسمی این سازمان شده است و رفت‌وآمدها و تعاملات فراوانی در قالب سازمان شانگهای داشته‌ایم، ابراز امیدواری کرد که این روند همکاری به شرایط بسیار خوبی برسد و ایران بتواند از مزایای عضویت در این سازمان به نفع خود، کشورهای منطقه و به نفع صلح، آرامش و دوستی بین ملت‌ها استفاده کند. همچنین او پیش از سفر گفته بود که ایران ۱۰ سند همکاری منطقه‌ای آماده کرده تا در اجلاس شانگهای زمینه توسعه روابط منطقه‌ای و چندجانبه را فراهم کند. معاون اول رئیس‌جمهور در گفت‌وگو با خبرنگاران در خصوص اهمیت اجلاس نخست‌وزیران سازمان همکاری شانگهای، گفت: «سازمان شانگهای یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های منطقه‌ای است که جمعیت کشورهای عضو آن به بیش از ۳,۴میلیارد نفر می‌رسد.» وی ادامه داد: «۱۰ کشور عضو این سازمان از نظر فرهنگی، تمدنی و تاریخی اشتراکات فراوانی دارند و بهترین سازمان برای توسعه همکاری‌ها، رفع و تامین نیازها و تعامل و همکاری محسوب می‌شود.»
دیدار با نخست‌وزیر روسیه
همچنین عارف در نخستین برنامه سفر رسمی خود با میخائیل میشوستین نخست‌وزیر روسیه دیدار داشت و بر اراده جمهوری اسلامی ایران بر تقویت مناسبات با روسیه تاکید کرد. معاون اول رئیس‌جمهوری کشورمان در آغاز این دیدار ضمن ابراز خرسندی از روند توسعه مناسبات دوجانبه جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه، از مواضع مسکو در مجامع بین‌المللی به‌ویژه در مسائل اخیر مربوط به مکانیسم ماشه قدردانی کرد. عارف با اشاره به عضویت و همکاری مشترک تهران و مسکو در سازوکارها و سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی همچون بریکس، شانگهای و اتحادیه اقتصادی اوراسیا گفت: «این سازمان‌ها از ظرفیت‌های فوق‌العاده‌ای برخوردار هستند و همکاری دو کشور در این چارچوب می‌تواند به همکاری‌ها تحرک بیشتری ببخشد.» وی با بیان اینکه به توسعه روابط با مسکو اعتقاد داریم، خاطرنشان کرد که روابط ایران و روسیه فارغ از تحولات جاری می‌تواند در مسیر توسعه حرکت کند.
معاون اول رئیس‌جمهوری با اشاره به امضای معاهده جامع راهبردی تهران و مسکو در سفر دی‌ماه ۱۴۰۳ مسعود پزشکیان رئیس‌جمهوری ایران به مسکو گفت: «این سند، راهنمای حرکت و ارتقای روابط دو کشور به بالاترین سطح است.» نخست‌وزیر روسیه نیز در این دیدار با اشاره به سفر اخیرش به تهران و ملاقات خود با رئیس‌جمهوری اسلامی ایران، از عارف خواست که گرم‌ترین و بهترین سلام‌ها را به رئیس‌جمهور ابلاغ کند. میشوستین با بیان اینکه فدراسیون روسیه به دنبال تحکیم روابط با جمهوری اسلامی ایران بر اساس اصول همجواری است، به امضای معاهده جامع راهبردی میان دو کشور اشاره کرد و بر اهتمام به اجرای توافقات در چارچوب این سند تاکید کرد. وی با اشاره به لازم‌الاجرا شدن موافقت‌نامه تجارت آزاد میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا گفت که اجرای این موافقت‌نامه، فرصت ارتقای مبادلات دوجانبه را فراهم می‌کند.
در مسکو چه خبر است؟
بیست و چهارمین اجلاس نخست‌وزیران سازمان همکاری شانگهای امروز سه‌شنبه ۲۷ آبان در مسکو برگزار می‌شود. عارف در این سفر دو روزه علاوه بر شرکت و سخنرانی در بیست و چهارمین اجلاس نخست‌وزیران سازمان همکاری شانگهای، با برخی سران و مقامات کشورهای عضو این سازمان نیز در زمینه بررسی راه‌های توسعه همکاری‌های اقتصادی، انرژی و ترانزیتی دیدار خواهد کرد. افزایش استفاده از پول‌های ملی در مبادلات تجاری، توسعه پروژه‌های مشترک انرژی و حمل‌ونقل، و تقویت همکاری‌های منطقه‌ای، محورهای اصلی اجلاس نخست‌وزیران سازمان همکاری شانگهای است. در این اجلاس علاوه بر معاون اول رئیس‌جمهور کشورمان، نخست‌وزیران روسیه، چین، هند، پاکستان، قزاقستان، ازبکستان، تاجیکستان و قرقیزستان نیز حضور دارند.
محمدرضا عارف پیش از عزیمت به روسیه در فرودگاه مهرآباد و در جمع خبرنگاران، درباره برنامه‌ها و اهداف این سفر بیان کرد: «در این اجلاس پیش‌نویس ۱۰ سند آماده شده است که اگر برای امضای این اسناد توافق حاصل شود، زمینه همکاری‌های منطقه‌ای و چندجانبه و همچنین همکاری با سایر سازمان‌ها از جمله اوراسیا، اکو و یونسکو را فراهم می‌کند.» معاون اول رئیس‌جمهور همچنین با بیان اینکه در حاشیه این اجلاس با نخست‌وزیران کشورهای شرکت کننده درباره مسائل و همکاری‌های دوجانبه دیدار خواهم داشت، تصریح کرد: «در دو اجلاس نخست‌وزیران سازمان همکاری شانگهای مواضع خود را برای آمادگی کشورمان در خصوص توسعه همکاری‌ها و مسایل منطقه‌ای و بین‌المللی اعلام خواهم کرد.» معاون اول رئیس‌جمهور را در این سفر سید محمد اتابک وزیر صنعت، معدن و تجارت و جمعی از مقامات دولتی همراهی می‌کنند.
برنامه‌های سفر عارف به مسکو
همزمان با سفر عارف به روسیه، کاظم جلالی، سفیر ایران در مسکو با اشاره به برگزاری اجلاس نخست‌وزیران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در روز سه‌شنبه ۲۷ آبان ۱۴۰۴ در مسکو ابراز امیدواری کرد که این اجلاس موفق باشد و هیات جمهوری اسلامی ایران هم بتواند نقش موثر و مفیدی را ایفا کند. سفیر ایران در مسکو درباره برنامه‌های معاون اول رئیس‌جمهوری در روسیه گفت: «عارف دیداری را با نخست‌وزیر روسیه خواهد داشت که در این ملاقات به صورت عمده به روابط اقتصادی دوجانبه پرداخته خواهد شد.» وی ادامه داد: «این دیدار، فرصت بسیار خوبی است که دو مقام عالی‌رتبه دو کشور، روابط اقتصادی دوجانبه را مرور کنند و تصمیمات موثری را برای سرعت بخشیدن به روابط اقتصادی بگیرند.» به گفته جلالی، معاون اول رئیس‌جمهوری در سفر به مسکو همچنین با برخی مقامات کشورهای عضو شانگهای نیز دیدار دوجانبه خواهد داشت. وی افزود: «تاکنون برخی برنامه‌های دیگر این سفر قطعی شده است؛ از آن جمله، برخی برنامه‌های جانبی در راستای گسترش روابط اقتصادی و استفاده از ظرفیت‌های تجار ایرانی برگزار خواهد شد.»
دستور کار اجلاس
سفیر ایران در روسیه با اشاره به تاریخچه تعاملات کشورمان با سازمان همکاری شانگهای گفت: «حدود ۲۰ سال است که با این سازمان تعامل داریم، مدتی عضو ناظر بودیم و پس از آن به عنوان عضو اصلی سازمان همکاری شانگهای انتخاب شدیم. از آن زمان تاکنون هم حضور فعالی در این سازمان داریم.» وی یادآور شد: «رؤسای دولت‌های کشورهای عضو این سازمان در نشست‌های خود به شکل عمده به مسائل سیاسی می‌پردازند اما زمانی که اجلاس نخست‌وزیران برگزار می‌شود، موضوعات و همکاری‌های اقتصادی برجسته می‌شود.»
فلسفه شکل‌گیری شانگهای
جلالی با اشاره به فلسفه شکل‌گیری سازمان همکاری شانگهای نیز گفت که این سازمان برای رساندن صدای کشورهای جنوب جهانی شکل گرفت و در عمل کشورهای غیرغربی در آن حضور دارند؛ این سازمان روزبه‌روز در حال قوی‌تر شدن است. وی خاطرنشان کرد:« از این رو، هم همکاری‌های سیاسی و هم مناسبات اقتصادی در این سازمان بسیار مهم است و به‌ویژه در شرایط کنونی جهانی، همکاری‌های اقتصادی می‌تواند اهمیت زیادی داشته باشد.» جلالی افزود که ما می‌توانیم از همکاری‌های اقتصادی شانگهای برای منافع ملی و اقتصاد خودمان بهره‌برداری کنیم.
اجلاس ۲۰۲۵ سران
سفیر ایران در روسیه با اشاره به تضعیف قوانین بین‌المللی در دنیای امروز گفت این در حالی است که به موازات سیاست‌های ظالمانه غرب، سازمان‌های دیگری در جهان شکل گرفت که اثبات کرد رژیم‌های غیرحقوقی مانند تحریم و تهدید مبتنی بر یکجانبه‌گرایی در دنیا نمی‌تواند چندان موفق باشد. در نهایت جلالی تاکید کرد: «ما در راستای بهره‌گیری از این فرصت‌ها، روابط خود را با کشورهای همسایه، اعضای بریکس، سازمان همکاری شانگهای و اتحادیه اقتصادی اوراسیا گسترش می‌دهیم.» اجلاس قبلی شانگهای در سطح سران در روزهای یکشنبه و دوشنبه، نهم و دهم شهریور ماه در شهر تیانجین چین برگزار شده بود. اجلاس مذکور به‌عنوان بزرگ‌ترین گردهمایی این سازمان از زمان تاسیس در سال ۲۰۰۱ توصیف شده است.
این اجلاس با حضور بیش از ۲۰ رهبر جهانی، از جمله سران کشورهای چین، روسیه، هند، ایران، پاکستان، بلاروس و کشورهای آسیای مرکزی، و همچنین نمایندگان سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل و آسه‌آن، به صحنه‌ای برای نمایش همبستگی و تقویت چندجانبه‌گرایی تبدیل شد. دستورکارهای اصلی این اجلاس شامل تقویت همکاری‌های اقتصادی، امنیتی، و فناوری، ایجاد بانک توسعه سازمان همکاری شانگهای، توسعه پلتفرم‌های انرژی و گسترش استفاده از سامانه‌های دیجیتال مانند ماهواره بیدو (BeiDou) بود. چین، به‌عنوان میزبان و نیروی محرکه اصلی، با پیشنهاد تاسیس بانک توسعه SCO و تخصیص ۲میلیارد یوآن(حدود ۲۸۱میلیون دلار) کمک بلاعوض و ۱۰میلیارد یوآن وام طی سه سال آینده، تلاش کرد نقش خود را به‌عنوان یک کانون ثبات اقتصادی و فناوری در آسیا و جنوب جهانی تقویت کند. این اجلاس همچنین با امضای ۲۵ سند همکاری، از جمله اعلامیه تیانجین، استراتژی توسعه سازمان تا سال ۲۰۳۵ و توافق‌نامه‌هایی در زمینه‌های امنیت، مبارزه با مواد مخدر، هوش مصنوعی و توسعه پایدار به دنبال ایجاد چارچوبی منسجم برای همکاری‌های چندجانبه بود.
اهمیت سازمان همکاری شانگهای
سازمان همکاری شانگهای در سال ۱۹۹۶ تاسیس شد و ابتدا به‌عنوان یک گروه امنیتی موسوم به «پنج کشور شانگهای» شکل گرفت. این سازمان که شامل چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان بود، با هدف حل‌وفصل اختلافات مرزی پس از پایان جنگ سرد و فروپاشی شوروی تشکیل شد. در ژوئن ۲۰۰۱، این سازمان با عضویت ازبکستان توسعه یافت و دفتر مرکزی آن در پکن مستقر شد. در سال ۲۰۱۷، هند و پاکستان نیز به سازمان پیوستند و ایران و بلاروس به‌ترتیب در ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ عضو رسمی شدند.
همچنین این سازمان دارای ۱۴ شریک اصلی گفت‌وگو از جمله عربستان سعودی، مصر، ترکیه، میانمار، سریلانکا و کامبوج است. کشورهای عضو سازمان حدود ۴۳درصد جمعیت جهان و ۲۳درصد اقتصاد جهانی را تشکیل می‌دهند. پس از جنگ سرد و رشد اقتصادی کشورهایی مانند چین، هند، برزیل و آفریقای جنوبی، چندجانبه‌گرایی به‌شکلی متنوع‌تر درآمده است و سازمان‌هایی مانند بریکس ایجاد شده‌اند تا صدای کشورهای جنوب جهانی را به گوش جهان برسانند. سازمان همکاری شانگهای نیز یکی از این نهادهای چندجانبه نوظهور است.
