شعار اسلامی "ما می‌توانیم!"
یکی از پیش‌فرض‌های انقلاب در سبک زندگی و شیوه‌های رفتاری، این پیش‌فرض فلسفی است که انقلاب رفتاری ممکن است.
خلاصه خبر
شعار اسلامی "ما می‌توانیم!"
یکی از پیش‌فرض‌های انقلاب در سبک زندگی و شیوه‌های رفتاری، این پیش‌فرض فلسفی است که انقلاب رفتاری ممکن است. امکان انقلاب در قواعد رفتاری، از طرف حداقل دو گروه مورد انکار واقع شده است:۱. خداپرستانی که نتوانستند بین اراده خدا و اراده انسان جمع کنند!اینها یا به افراط کشیده شدند و انسان را مستقل از خدا دیدند:"قَالَتِ الْيَهُودُ يَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ!"(مائده۶۴)یا به تفریط کشیده شدند و انسان را مجبور دیدند:"قَالَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا لَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا عَبَدْنَا مِن دُونِهِ مِن شَيْءٍ نَّحْنُ وَ لَا آبَاؤُنَا!"(نحل۳۵) دو جریان تفویضی (معتزله) و جبری (اشعری) در تاریخ صدر اسلام، نماینده این دو طرز فکر در دنیای اسلام بودند!مطامع سیاسی مثلا خلفای بنی‌امیّه و بنی‌عباس اما در واقع پادشاهان اُمَوی و عباسی، با گسترش تفکر جبرگرایی همراه بود و اشعری‌گری در میان اهل سنّت رواج یافت اما شیعیان به هدایت اهلبیت علیهم‌السلام وارد این نزاع باطل نشدند!۲. مادی‌گرایانی چون مارکس که نتوانستند بین قوانین و سنّت‌های حاکم بر تاریخ و اراده انسان جمع کنند، به جبر تاریخ بر انسان حکم کردند:"قَالُوا مَا هِيَ إِلَّا حَيَاتُنَا الدُّنْيَا نَمُوتُ وَ نَحْيَا وَ مَا يُهْلِكُنَا إِلَّا الدَّهْرُ!"(جاثیه۲۴)اینها جریان چپ قرن گذشته بودند!در همین دوران البته بودند کسانی هم بودند که رسما دم از جبر نزدند اما در پوشش آزادی تمایلات بشری، جبر غریزه و حیوانیت را دنبال کردند و انسان را موجودی تربیت‌ناپذیر و برده و بنده شهوات و لذّات خود تعریف کردند:"زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ...!"(آل‌عمران۱۴)اینها جریان راست قرن گذشته بودند!
اسلام عزیز و رشید، امّا راست‌قامت از دل چپ‌روی‌ها و کج‌روی‌ها به حرکت فطری خود در صراط مستقیم ادامه داد:جمع بین اراده خدا و اراده انسان!جمع بین قوانین تاریخ و اراده انسان!و جمع بین نیروی غریزه و عقلانیت انسان!بنابراین اسلام می‌گوید:برخی قواعد رفتاری، تحول‌پذیر است و در این شکی نیست!مثل اینکه شیوه غذا خوردن مردم یک جامعه در دو برهه زمانی تغییر می‌کند!تحول‌پذیری قواعد رفتاری، پیش‌فرض همه حرکت‌های اصلاحی تربیتی است که از سوی انبیا و مصلحان اجتماعی برپا شده است!همچنان که استقرا در تجربه تاریخی بشر، موارد فراوانی از تحولات در قواعد رفتاری را نشان می‌دهد! تحول‌پذیری قاعده رفتاری، تابع تحول‌پذیری عوامل تحقق قاعده رفتاری همچون دانش و مهارت استفاده از طبیعت است:"إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّىٰ يُغَيِّرُوا مَا بِأَنفُسِهِمْ!"(رعد۱۱)بنابراین، نیازی به بحث مبسوط در تثبیت تحول‌پذیری نیست!با ترسیم دامنه قواعد رفتاری تحول‌ناپذیر، به‌طور خودکار قواعد رفتاری، تحول‌پذیر شناخته خواهد شد!
08:31 - 27 آبان 1404
نظرات کاربران
