همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: سردرد، یکی از شایع‌ترین دردها است و تقریبا از هر ۳ نفر در جهان، یک نفر دچار این اختلال است. یعنی حدود ۳ میلیارد نفر در دنیا تحت تأثیر این عارضه هستند. تا امروز بیش از ۲۰۰ نوع سردرد در دنیا شناسایی شده است اما قطعا همه آنها نگران‌کننده و نشانه بیماری مهمی نیستند. اما بعضی از آنها هم می‌توانند نشانه وجود یک بیماری پنهان در مغز یا بدن باشند. متخصصان می‌گویند سردرد بعد از ۵۰ سالگی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
کدام سردردها نگران‌کننده‌اند؟
سردرد وقتی اتفاق می‌افتد که ساختارهای حساسِ اطراف مغز مثل رگ‌ها، پرده‌های مغز، عصب سه‌قلو، عضلات سر و گردن یا پوست جمجمه تحریک شوند. البته خودِ مغز درد را حس نمی‌کند. این تحریک می‌تواند به دلیل التهاب، انقباض عضلانی، فشار، تغییرات شیمیایی یا گشاد و تنگ شدن رگ‌ها باشد. مثلا در میگرن، سلول‌های عصبی بیش‌فعال می‌شوند و عصب سه‌قلو مواد التهابی آزاد می‌کند. همین باعث درد ضربان‌دار می‌شود. و البته عواملی مثل استرس، کم‌آبی بدن و تغییرات هورمونی هم محرک‌اند.
سردردها ۲ دسته‌بندی دارند؛ سردردهای با منشأ اولیه و ثانویه. سردردهای اولیه شامل میگرن، سردرد خوشه‌ای، تنشی و سردرد ناشی از مصرف بیش از حد داروها هستند. این نوع سردردها ممکن است کیفیت زندگی را کاهش دهند اما معمولاً تهدیدکننده نیستند یا باعث ایجاد آسیب دائمی نمی‌شوند. اما سردردهای ثانویه می‌توانند به دلیل عفونت‌های مغزی، تومورهای مغزی، التهاب عروقی، افزایش فشار داخل جمجمه، خونریزی مغزی یا ضربه شدید به سر ایجاد شوند و نیاز به بررسی اورژانسی دارند.
دکتر گلاره بنی‌هاشمی، متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب و نورولوژیست به همشهری‌آنلاین می‌گوید: «همه سردردها نگران‌کننده نیستند، اما شناخت علائم هشدار و مراجعه به‌موقع به پزشک به‌خصوص در سردردهای ناگهانی یا شدید یا همراه با علائم عصبی یا بروز در سنین بالا می‌تواند از عوارض جدی آنها جلوگیری کند.»
به گفته این متخصص مغز و اعصاب، «برای تشخیص این که کدام سردردها نیاز به بررسی پزشک دارند، اول باید علائم هشداردهنده آنها را بشناسیم. این علائم لزوماً به معنای وجود بیماری جدی نیستند، اما نشان میدهند که سردرد باید توسط پزشک - ترجیحاً متخصص مغز و اعصاب - معاینه و بررسی شود. در برخی موارد برای بررسی دقیق‌تر، ممکن است انجام تصویربرداری‌هایی مثل MRI ضروری باشد.»
به گفته این نورولوژیست، «وجود بیماری‌های زمینه‌ای، سابقه بیماری‌های جدی در اندام‌های دیگر بدن، سابقه بیماری‌های عفونی، سردردهایی که همراه با علائم دیگری هستند (مثلا فرد همراه سردرد دچار ضعف یا بی‌حسی در دست یا پا، اختلال در تعادل و اختلالات بینایی هم می‌شود)، فاکتور سن – به خصوص بعد از ۵۰ سالگی –، سردردهایی که براثر سرفه یا عطسه ایجاد یا تشدید می‌شوند، سردردهایی که نیمه‌شب فرد را از خوب بیدار می‌کنند، سردردهایی که فقط افرادِ با وزن بالا تجربه می‌کنند و ... مواردی هستند که یا علائم خطرند و باید جدی گرفته شوند و یا در ارزیابی سردرد باید مورد توجه قرار گیرند.»
بنی‌هاشمی می‌گوید: «افرادی که سابقه سرطان دارند - حتی اگر درمان شده باشد - یا کسانی که بیماری‌های جدی دیگری دارند، باید سردردهایشان را پیگیری کنند. همین‌طور افراد بالای ۵۰ سال. اگر کسی بعد از ۵۰ سالگی برای اولین بار سردردی متفاوت تجربه کند، باید فوراً به پزشک مراجعه کند. چون این تغییر می‌تواند نشانه مشکلی جدی باشد. یکی از دلایلش آرتریت تمپورال است؛ یک بیماری شایع در بالای ۵۰ سال که مهم‌ترین علامتش سردرد است و اگر به‌موقع تشخیص داده نشود، ممکن است به سکته مغزی یا حتی کوری ناگهانی منجر شود.»
سردردهای خطرناک را بشناسید
بعضی از سردردها هم یا خطرناک‌اند و نیاز فوری به مراجعه به اورژانس یا پزشک دارند؛ مثل سردرد انفجاری و سردردهای خوشه‌ای، یا جزو سردردهای بسیار شایع بین ایرانی‌ها محسوب می‌شوند؛ مثل سردردهای تنشی، سردردهای میگرنی. دکتر بنی‌هاشمی درباره سردرد انفجاری توضیح می‌دهد: «سردرد انفجاری یا رعدآسا است به صورت ناگهانی و انفجاری شروع می‌شود و در کمتر از یک دقیقه به اوج می‌رسد. به‌طوری‌که بیمار حس می‌کند چیزی در سرش منفجر شده است. برخلاف سردردهایی که به‌تدریج شدت می‌گیرند، سردرد انفجاری خیلی شدید و ناگهانی است و با سردرد خوشه‌ای تفاوت دارد. در چنین شرایطی فرد باید سریع به اورژانس مراجعه کند.»
به گفته این نورولوژیست، «بعضی سردردها هم مثل سردردهای اتونومیک (از جمله سردرد خوشه‌ای) یا سردردهای ناشی از افزایش فشار داخل جمجمه معمولاً علائم هشداردهنده‌ای دارند که نباید نادیده گرفته شود. مثل سردردی که فرد را از خواب بیدار می‌کند. این نوع سردرد حتی اگر فقط یک بار رخ دهد، یکی از علائم خطر است و نیازمند بررسی است. یا سردرد خوشه‌ای تا حدی دردناک است که فرد به فکر خودکشی می‌افتد. اصلا به همین دلیل به ان سردرد خودکشی هم می‌گویند.»
بیشتر بخوانید؛
- این مدل مصرف مسکن خودش باعث سردرد می‌شود
-
هیچ سکته ای بی دلیل رخ نمی‌دهد
-
تنهایی چطور باعث سکته مغزی می‌شود؟
شایع‌ترین سردردها بین ایرانی‌ها
بنی‌هاشمی درباره شایع‌ترین سردردها بین ایرانی‌ها هم توضیح می‌دهد: «سردردهای تنشی و میگرنی شایع‌ترین سردردها در ایران هستند. سردرد تنشی معمولاً به صورت فشارنده و یکنواخت در دو طرف سر حس می‌شود. انگار یک کِش دور سر بسته شده باشد. این نوع سردرد بر اثر عواملی مانند بی‌خوابی، استرس یا فشارهای روانی تشدید می‌شود و معمولاً برطرف می‌شوند. سردرد میگرنی هم اغلب یک‌طرفه، ضربان‌دار و با نور، صدا یا بو بدتر می‌شود و گاهی با تهوع و استفراغ همراه می‌شود. میگرن خیلی با سبک زندگی فرد مرتبط است؛ مثل کیفیت خواب، تغذیه و ....»
سردردی که در حالت درازکش تشدید می‌شود
به گفته بنی‌هاشمی، «بعضی از سردردها هم به دلیل افزایش مزمن فشار داخل مغز ایجاد می‌شوند و معمولاً در حالت درازکش یا خوابیده تشدید می‌شوند. این بیماران ممکن است صدای ضربانی در گوش یا تاری موقت دید را تجربه کنند. این سردردها اغلب در افراد با وزن بالا دیده می‌شوند و در صورت عدم درمان به‌موقع ممکن است به اختلال بینایی منجر شود. ولی با معاینه و درمان مناسب قابل کنترل است.»
