به گزارش ایسنا، در دنیای جنگ‌های مدرن، دیگر تنها گلوله‌ها تعیین‌کننده نیستند، بلکه سیگنال‌ها و امواج الکترونیکی نیز به‌اندازه‌ی گلوله اهمیت دارند. در تعاریف نظامی به مجموعه اقداماتی که با استفاده از امواج رادیویی، راداری و الکترومغناطیسی انجام می‌شود تا ارتباطات دشمن مختل شود، موقعیت‌یابی و ناوبری به‌هم بریزد، رادارها کور شوند و سامانه‌های تسلیحاتی هوشمند کارایی خود را از دست بدهند، جنگ الکترونیک (جنگال) گفته می‌شود.
در جریان جنگ تحمیلی ۱۲ روزه‌ای که رژیم صهیونیستی با حمایت ایالات متحده آمریکا علیه تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران انجام داد، جنگال جایگاه ویژه‌ای داشت؛ چراکه شاهد اعمال اختلالات گسترده‌ای در سامانه‌های ناوبری در ابعاد گسترده بودیم تا جایی که این اختلالات علاوه بر حوزه‌ی نظامی، در حوزه‌های غیرنظامی نیز تاثیرگذار بود و موجب شد تا مردم عادی نیز در استفاده از ابزارهای موقعیت یاب الکترونیکی با مشکلاتی مواجه شوند. اختلالات سامانه‌ی موقعیت‌یابی جهانی جی‌پی‌اس (GPS) طی جنگ ۱۲ روزه موجب شد تا بسیاری ازکسانی که از این سامانه در ترددهای خود استفاده می‌کردند، دچار سرگردانی شوند؛ این اختلال در سیگنال‌های جی‌پی‌اس همچنین تردد شناورها را در آب‌های خلیج فارس با مشکلاتی مواجه کرد. اما آنچه در پی این اختلالات آشکار شد، آسیب‌پذیری‌های جدیدی در این حوزه بود.
در پی همین آسیب پذیری‌ها بود که بعد از برقراری آتش بس در ۳ تیر ۱۴۰۴، دسترسی به سامانه‌ی موقعیت‌یابی جهانی جی‌پی‌اس همچنان در داخل کشور با اختلالاتی همراه بود؛ البته این بار این اختلالات بر خلاف اختلالات قبلی که با منشاء خارجی اعمال شده بود، با منبع داخلی و به دلایل امنیتی، نظامی یا تغییر اولویت‌بندی ماهواره‌ها برای مناطق دیگر رخ داد. در همان ایام احسان چیت‌ساز معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در گفت‌وگویی درباره اختلال جی‌پی‌اس عنوان کرد که «جی‌پی‌اس پیشرفته است اما یک حقیقت تلخ وجود دارد؛ کنترل کامل آن در دست وزارت دفاع آمریکا است. این یعنی هرگونه اختلال منطقه‌ای، اختلال عمدی یا کاهش کیفیت خدمات می‌تواند کاملاً تصمیمی سیاسی باشد.»
وی همچنین با بیان اینکه «پس از آتش‌بس، اختلالات موضعی در جی‌پی‌اس احتمالاً به دلایل امنیتی، نظامی یا تغییر اولویت‌بندی ماهواره‌ها برای مناطق دیگر رخ داده است»، تاکید کرد که «باید بدانیم جی‌پی‌اس یک سرویس رایگان اما با قید و بند است، چون دشمن هم از این سیستم استفاده می‌کند؛ برخی از مواقع اختلالاتی توسط سیستم‌های داخلی بر روی این سیستم ایجاد می‌شود و همین مسئله ما را به سمت گزینه‌های جایگزین مانند بِی‌دو (BeiDou) سوق داده است.»
«بِی‌دو» چیست؟
سامانه موقعیت‌یابی بِی‌دو (BeiDou Navigation Satellite System) یا (BDS) یک سامانه ناوبری ماهواره‌ای جهانی است که توسط اداره ملی فضایی چین توسعه‌یافته و با جی‌پی‌پس (GPS)آمریکا، گلوناس (GLONASS) روسیه و گالیله (Galileo) اروپا رقابت می‌کند. این سامانه با استفاده از شبکه‌ای از ماهواره‌ها خدمات موقعیت‌یابی، ناوبری و زمان‌سنجی را ارائه می‌دهد.
سرتیپ فخری: زیرساخت ایستگاه‌های GNSS در داخل کشور ایجاد شده است/ به دنبال سامانه ناوبری بومی هستیم
با گذشت نزدیک به ۵ ماه از جنگ 12 روزه به سراغ امیر سرتیپ دوم مجید فخری رئیس سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح و از او پرسیدیم که آیا در نیروهای مسلح اقدامی در راستای حرکت به سمت استفاده از سامانه بِی دو آغاز شده است؟ که در پاسخ گفت: «از سال‌های گذشته زیرساخت ایستگاه‌های GNSS در داخل کشور ایجاد شده که امکان ارائه خدمات ناوبری وجود دارد؛ سامانه‌ی GNSS هم‌زمان از ۴ منظومه جهانی بِی‌دو، گلوناس، گالیله و جی‌پی‌اس برای موقعیت یابی استفاده می‌کند.»
وی گفت: «در جریان جنگ ۱۲ روزه ، آمریکا جی‌پی‌اس را قطع کرد یا اینکه اختلالاتی در آن به وجود آورد و اروپایی‌ها هم به تبعیت از آنها [اقدام کردند]، ولی حداقل دو سامانه‌ی دیگر قابل بهره برداری بودند و از آنها استفاده شد.»
رئیس سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح تصریح کرد:« الان این نگاه در کشور وجود دارد که بتوانیم مستقل از سامانه‌های جهانی که ممکن است در تحولات مختلف به نوعی دسترسی ما به آنها محدود شود، سامانه پایدارتری را در کشور طراحی کنیم و به کار بگیریم. برنامه ما این است که این سامانه حداقل تا محدوده‌هایی از مرزهای کشور را تحت پوشش خود قرار دهد.»
GNSS چیست؟
سامانه جهانی ناوبری ماهواره‌ای GNSS یا Global Navigation Satellite System به مجموعه‌ای از سامانه‌های ناوبری ماهواره‌ای گفته می‌شود که امکان تعیین موقعیت، سرعت و زمان را برای کاربران در سراسر کره زمین فراهم می‌کنند. این فناوری به‌طور بی‌وقفه، داده‌هایی را از ده‌ها ماهواره در مدار زمین به گیرنده‌های زمینی ارسال می‌کند. این سامانه جهانی متشکل از ۴ سامانه‌ی جی‌پی‌اس، گاگلیه، گلوناس و بِی‌دو است که با استفاده از شبکه‌ای از ماهواره‌ها، ایستگاه‌های زمینی و گیرنده‌ها، امکان تعیین دقیق موقعیت جغرافیایی (طول، عرض، ارتفاع) و زمان را فراهم می‌کند.
کاربری نظامی سامانه‌های ناوبری ماهواره‌ای مانند جی‌پی‌اس و گالیله با وجود دقت بالا و پوشش جهانی، با مخاطرات ژئوپلیتیکی و عملیاتی جدی همراه است. این سامانه‌ها تحت کنترل کامل بلوک‌های غربی قرار دارند؛ جی‌پی‌اس مستقیماً در اختیار وزارت دفاع آمریکا است و گالیله نیز کاملاً در اختیار ساختارهای امنیتی اتحادیه اروپا قرار دارد. همین ساختار مالکیت یک تهدید راهبردی است؛ چراکه در شرایطی که منافع نظامی یا سیاسی کشورهای مصرف‌کننده با سیاست‌های ایالات متحده آمریکا یا اتحادیه اروپا هم‌سو نباشد، امکان اعمال محدودیت، کاهش کیفیت سیگنال یا حتی قطع برخی دسترسی‌ها وجود دارد.
در سال‌های اخیر و به‌ویژه طی در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه، اختلالات شدید در سامانه‌های ناوبری بار دیگر نشان داد که میدان نبرد مدرن تا چه اندازه نسبت به جنگال آسیب‌پذیر است. حتی اگر این اختلال‌ها به‌طور قطعی به اقدام مستقیم آمریکا یا اروپا نسبت داده نشود، واقعیت این است که هر ۲ سامانه توان فنی و ساختاری اعمال چنین تغییراتی را دارند و همین ظرفیت بالقوه، در سطح طراحی عملیات، یک مخاطره تلقی می‌شود. از منظر عملیاتی نیز وابستگی نیروهای مسلح یک کشور به جی‌پی‌اس یا گالیله می‌تواند بر کارکرد سامانه‌های نظامی اثر مستقیم بگذارد و قابلیت تصمیم‌گیری در میدان نبرد را مختل سازد.
در همین چارچوب، مناسب‌ترین راهبرد برای کاهش وابستگی و افزایش استقلال عملیاتی، حرکت به‌سوی بهره‌گیری از سامانه‌های چندگانه ناوبری نظیر GNSS است. همانطور که توضیح داده شد، GNSS مجموعه‌ای است که به طور هم‌زمان از چند سامانه موقعیت‌یابی استفاده می‌کند و این تنوع منابع، احتمال آسیب‌پذیری در برابر اعمال قدرت یا اختلال از سوی یک بازیگر خاص را به‌شدت کاهش می‌دهد؛ البته این موضوع نافی ضرورت طراحی یک سامانه بومی ناوبری نیست تا در تحولات مختلف و در شرایطی که ممکن است به نوعی دسترسی به سامانه‌های جهانی محدود شود، کشور بتواند به دور از هر وابستگی، مستقلاً عملیات ناوبری، موقعیت‌یابی و زمان‌بندی دقیق خود را انجام دهد و امنیت راهبردی خود را تضمین کند.
انتهای پیام
