به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «قند و نمک (ضرب‌المثل‌های تهرانی)» نوشته جعفر شهری اثری است که به گردآوری و شرح ضرب‌المثل‌های قدیمی و محاوره‌ای رایج در تهران می‌پردازد. این کتاب شامل ضرب‌المثل‌هایی است که می‌توان به سه دسته تقسیم شان کرد، یکی ضرب‌المثل‌های اصیل و متولد تهران، دوم ضرب‌المثل‌هایی که از اطراف به تهران وارد شده و با ذوق تهرانی‌ها سازگار شده‌اند، و سوم ضرب‌المثل‌های ادبی و کتابی که توسط اهل علم، نقال‌ها، شاعران و اهل منبر استفاده می‌شده است.
مثل‌های استفاده شده در این کتاب به ترتیب الفبایی منظم شده‌اند و افزون بر توضیح ضرب‌المثل‌ها، کتاب با زبانی شیرین و گه‌گاه طنزآمیز پیشینه و تاریخچه‌ای از آنها را ارائه می‌دهد و نقش فرهنگی و اجتماعی ضرب‌المثل‌ها را در زبان محاوره تهران نشان می‌دهد. این اثر یکی از منابع معتبر و کامل در زمینه ضرب‌المثل‌های تهرانی به شمار می‌رود و برای علاقه‌مندان به ادبیات عامیانه و زبان محاوره‌ای تهرانی بسیار مفید است.
شهری در مقدمه کتاب نوشته: «ضرب المثل رفیقی است شفیق و مصاحبی است صریح و راهنماییست دانا و پیشکسوتیست راستگو، که دروغ و ریا و پرده پوشی و گمراه کردن در قاموسش نبوده، پیشگویی هایش قرین اتفاق و عیب و مضارهای کار را قبل از واقعه معلوم نموده؛ پیریست که آنچه جوان در آینه ببیند، او در خشت خام به از او می‌بیند؛ و سعادتمند کسی که به نظراتش انگشت قبول به دیده نهاده برای سخنانش بها معلوم کند. و از خواصش اینکه عقل را زیاد، و هوش را تقویت، و زبان را گویا، و سخن را شیرین، و زیانها را جلوگیر، و دیده را بینا، و نظر را صائب و جذب قلوب، و یاد دارنده اش را عزیز و بزرگ و صدرنشین می سازد. پس آنچه در این کتاب می‌باشد مربوط به زمان خود بوده، اضافات بر آنها، اول معنی و محل کاربرد و دیگر شأن نزول و سپس معانی کلمات مهجورشان که اضافه شده است.»
جعفر شهری و تهران
جعفر شهری (شهری‌باف) یکی از نویسندگان، پژوهشگران تاریخ و فرهنگ عامه تهران بود که در سال ۱۲۹۳ خورشیدی در محله عودلاجان تهران و در شب تاجگذاری احمدشاه قاجار به دنیا آمد و در ۶ آذر ۱۳۷۸ در تهران درگذشت. او از متن جامعه برخاسته و دانش وسیعی درباره فرهنگ، زبان محاوره‌ای و آداب و رسوم عامه مردم تهران داشت. آثار جعفر شهری، به ویژه درباره تاریخ اجتماعی و فرهنگ مردم تهران در قرن بیستم، به عنوان دانشنامه‌ای معتبر در این حوزه شناخته می‌شوند.
شهری بیش از همه برای مجموعه‌های «طهران قدیم» (۵ جلد) و «تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم» (۶ جلد)، و همچنین کتاب «قند و نمک» که به ضرب‌المثل‌ها و زبان محاوره تهرانی می‌پردازد، شناخته شده است. او همچنین سه رمان خودنوشت با عناوین «شکر تلخ»، «گزنه» و «قلم سرنوشت» دارد که هر کدام بخش‌هایی از زندگی‌اش را به صورت داستانی روایت می‌کنند.
شهری در آغاز نوجوانی و به دلیل جدا شدن پدر و مادرش مجبور می‌شود با مادربزرگش زندگی کند و برای گذران زندگی در جاهای مختلفی مشغول به کار می‌شود و از هر جایی و هر کسی چیزی یاد می‌گیرد. خیاطی، قصابی، دلاکی، بزازی، بقالی، لوله‌کشی و… شغل‌هایی بودند که شهری برای امرار معاش مشغول‌شان شد و حضورش در مشاغل مختلف باعث شده بود تا او بخش‌های مختلفی از جامعه و مردم را از نزدیک مشاهده کند و بعدها این تجربیات به آثار او راه یافتند.
علی بلوکباشی درباره این موضوع نوشته است: «شهری با دست زدن به هر کار و پیشه و فن، و تن دردادن به شاگردی در دکان هر کس و ناکس، به مهارت‌هایی دست یافت و با همت و پشتکار سرمایه‌ای اندوخت و خود را از شاگردی به استادی و از زندگی در محله فقیرنشین عودلاجان و محلی در نزدیک میدان سرقبرآقا، به زندگی در سعدآباد تجریش، محله کاخ‌نشینان رساند…شهری بعداً در شاگردی در یک دکان دلاکی، که استادش در آن به کارهای سلمانی، رگ‌زنی، جراحی، سنت‌گری و طبابت مشغول بود، برخی از معارف ادبی و علوم را آموخت و اطلاعات پیشین خود را تکمیل کرد. او از این شغل و استادش بسیار چیزها آموخت و خاطره‌ای بسیار خوش دارد. در این کارگاه به قول او چه درهای بسته از عالم دانش و اسرار به رویش گشوده شد».
جعفر شهری را می‌توان پژوهشگر جامع و صاحب‌نظری در حوزه تاریخ شهری و فرهنگ محله‌ای تهران دانست که آثارش به عنوان منابع مهم در مطالعات مردم‌شناسی و فرهنگ عامه ایران محسوب می‌شوند. او شاهدی بر فرهنگ توده‌های مردم و نیز فقر و محرومیت‌های زمانه‌اش بود و آثار گوناگون او اهمیت زیادی به لحاظ مردم‌شناسی و فرهنگ عامیانه تهران معاصر دارد. دانش وسیع او و تبحرش در توصیف وضعیت اجتماعی اطرافش در زندگی‌نامه‌های خودنوشت او آشکارا قابل مشاهده است.
کتاب «قند و نمک (ضرب‌المثل‌های تهرانی)» نوشته جعفر شهری را انتشارات معین چاپ کرده که بارها تجدید چاپ شده است.
