خبرگزاری مهر -گروه استان‌ها: با گذشت بیش از یک دهه از طرح اتصال ایلام به شبکه ریلی کشور، این استان همچنان فاقد زیرساخت راه‌آهن بوده؛ موضوعی که به یکی از نمادهای عقب‌ماندگی زیرساختی در غرب ایران و مطالبه‌ای جدی در افکار عمومی و محافل کارشناسی بدل شده است.
بررسی روند توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل در کشور نشان می‌دهد که طی دو دهه اخیر، تمرکز ویژه‌ای بر گسترش خطوط ریلی در مناطق مختلف صورت گرفته و بخش قابل‌توجهی از استان‌ها به شبکه سراسری راه‌آهن متصل شده‌اند.
این سیاست که با هدف ارتقای ایمنی، کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و تقویت ترانزیت داخلی و خارجی دنبال شده، در بسیاری از مناطق به نتایج ملموسی منجر شده و سهم حمل‌ونقل ریلی در جابه‌جایی کالا و مسافر را افزایش داده است؛ با این حال، بررسی وضعیت استان‌های مرزی نشان می‌دهد که برخی مناطق همچنان از این جریان توسعه بازمانده‌اند.
استان ایلام یکی از نمونه‌های بارز این عقب‌ماندگی زیرساختی به‌شمار می‌رود؛ استانی مرزی با ظرفیت‌های ترانزیتی، اقتصادی و جمعیتی قابل‌توجه که تاکنون از ابتدایی‌ترین زیرساخت حمل‌ونقل ریلی محروم مانده و در هیچ‌یک از مسیرهای فعال یا در حال احداث شبکه راه‌آهن کشور قرار نگرفته است.
این در حالیست که ایلام با برخورداری از مرز مهران، به‌عنوان پرترددترین گذرگاه زمینی کشور، سالانه میزبان میلیون‌ها زائر و حجم بالایی از صادرات غیرنفتی می‌باشد؛ از این رو نبود خط ریلی در این منطقه، نه‌تنها موجب افزایش فشار بر جاده‌های فرسوده و پرخطر می‌شود، بلکه فرصت‌های ترانزیتی و اقتصادی استان را نیز به‌شدت محدود کرده است.
البته، طرح اتصال ایلام به شبکه سراسری راه‌آهن نخستین‌بار در دهه ۹۰ در اسناد توسعه‌ای کشور مطرح شد و مسیر پیشنهادی آن از ایلام تا اندیمشک، به طول تقریبی ۸۰ کیلومتر، تعریف گردید؛ اما با وجود تصویب اولیه و گنجاندن آن در برخی لوایح بودجه، این پروژه در عمل با کندی شدید مواجه شده و بخش عمده‌ای از آن همچنان در مرحله مطالعاتی باقی مانده است.
در سال‌های اخیر نیز جلسات متعددی با حضور مسئولان استانی، نمایندگان مجلس و سرمایه‌گذاران خارجی برگزار شده، اما هیچ‌یک از آن‌ها منجر به آغاز عملیات اجرایی نشده و افکار عمومی همچنان در انتظار اقدام عملی هستند.
لازم به ذکر است، نبود راه‌آهن در ایلام، علاوه بر پیامدهای اقتصادی، به‌عنوان نمادی از عقب‌ماندگی زیرساختی در غرب کشور تلقی می‌شود؛ مسئله‌ای که در صورت تداوم، نه‌تنها شکاف توسعه‌ای میان استان‌های مرزی و مرکزی را عمیق‌تر خواهد کرد، بلکه فرصت‌های ترانزیتی و مزیت‌های رقابتی این منطقه را نیز به‌طور کامل از چرخه بهره‌برداری ملی خارج می‌سازد.
در چنین شرایطی، تسریع در تعیین تکلیف پروژه راه‌آهن ایلام و گنجاندن آن در اولویت‌های اجرایی دولت، ضرورتی انکارناپذیر می‌باشد؛ ضرورتی که بی‌توجهی به آن می‌تواند تبعات بلندمدتی برای توازن منطقه‌ای و عدالت فضایی در کشور به‌همراه داشته باشد.
ویژگی‌های پروژه راه آهن ایلام
مطالعات مسیر راه‌آهن ایلام در دو فاز اصلی شامل مسیر کرمانشاه – ایلام و ادامه آن تا مرز بین‌المللی مهران انجام شده است. طول این مسیر در برگیرنده ایستگاه‌هایی مانند ایوان، چوار، ایلام و صالح‌آباد خواهد بود.
بر اساس اظهارات مسئولان استانی در حال حاضر این طرح به طول ۷۷ کیلومتر و در چهار قطعه تقسیم‌بندی شده است، که دو قطعه آن پیمان‌سپاری شده و دو قطعه دیگر منتظر برگزاری مناقصه هستند.
قطعه اول مسیر ایلام به اسلام‌آباد غرب (حدفاصل ایلام به ایوان) با اعتبار اولیه ۷۴۰ میلیارد تومان آغاز شده و پیمانکار چهارم این پروژه، اعلام کرده است که در صورت تخصیص یک هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان اعتبار، قطعه اول در موعد مقرر تکمیل خواهد شد.
با توجه به توپوگرافی کوهستانی استان، پروژه راه‌آهن ایلام شامل اجرای بیش از ۵۰ دستگاه پل و تونل خواهد بود و به صورت تک‌خطه طراحی شده است که در آینده امکان ارتقا به دوخطه وجود دارد. سرعت طراحی مسیر برای قطارهای مسافری ۱۲۰ و برای قطارهای باری ۸۰ کیلومتر در ساعت در نظر گرفته شده است.
راه‌آهن ایلام بخشی از کریدور ریلی غرب کشور است که از تهران آغاز می‌شود و از مسیر همدان، کرمانشاه و نهایتاً ایلام به مرز خسروی و مهران می‌رسد. اجرای این طرح ضمن ایجاد رونق اقتصادی در غرب کشور، فرصت اتصال ترانزیتی ایران به سواحل مدیترانه را فراهم می‌کند.
با پیگیری‌های انجام‌شده، راه‌آهن ایلام در ردیف طرح‌های زیربنایی اولویت‌دار دولت قرار گرفته و مطالعات زیست‌محیطی و طراحی آن به مراحل نهایی رسیده است. با تأمین اعتبارات مورد نیاز، عملیات اجرایی آن به زودی آغاز خواهد شد تا ایلام به‌عنوان یکی از حلقه‌های حیاتی شبکه حمل‌ونقل ملی به جمع استان‌های دارای راه‌آهن بپیوندد.
ایلام سزاوار زیرساخت‌های ریلی است
نماینده مردم ایلام در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اهمیت راهبردی پروژه اتصال ایلام به شبکه ریلی کشور، این طرح را یکی از اولویت‌های حیاتی توسعه زیرساختی در غرب ایران دانست و اظهار کرد: استان ایلام با موقعیت مرزی و ظرفیت‌های ترانزیتی گسترده و نقش کلیدی در جابه‌جایی زائران و صادرات غیرنفتی شایسته برخورداری از زیرساخت حمل‌ونقل ریلی است؛ چرا که راه‌آهن می‌تواند ضمن کاهش فشار بر جاده‌های فرسوده و پرخطر استان نقش مؤثری در رونق اقتصادی اشتغال‌زایی و تحقق عدالت فضایی در منطقه ایفا کند.
فریدون همتی با اشاره به شرایط اقتصادی کشور و محدودیت‌های بودجه افزود: در شرایطی که تورم بالا معیشت مردم و توان مالی دولت را با چالش‌های جدی مواجه کرده، اجرای پروژه‌های سنگین و پرهزینه مانند راه‌آهن نیازمند اراده‌ای مضاعف و پیگیری مستمر است؛ زیرا هر کیلومتر راه‌آهن در شرایط فعلی حدود ۱۵۰ میلیارد تومان هزینه دارد و با توجه به موقعیت کوهستانی استان ایلام اجرای این پروژه از نظر فنی و مالی با پیچیدگی‌های خاصی همراه است.
همتی با مرور سابقه این طرح یادآور شد: اتصال ایلام به اندیمشک از دهه ۸۰ در اسناد توسعه‌ای کشور مطرح بوده و در دهه ۹۰ نیز در برخی لوایح بودجه گنجانده شده، اما متأسفانه به‌دلیل کم‌توجهی در نظام برنامه‌ریزی کشور این پروژه عملاً متروکه و تعطیل شده بود.
وی ادامه داد: از سال گذشته بنده و همکارم خانم فلاحی با جدیت وارد میدان شدیم و تلاش کردیم این طرح را دوباره احیا کنیم، به‌طوری‌که در ابتدا ۲۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای آن جذب شد که هرچند عدد بزرگی نبود اما نقطه شروعی برای بازگرداندن پروژه به ریل اجرا محسوب می‌شد.
توسعه راه‌آهن ایلام ضرورتی راهبردی برای اتصال استان به کریدورهای بین المللی
استاندار ایلام نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به تکمیل مراحل مطالعاتی منطقه آزاد تجاری–صنعتی مهران و ظرفیت‌های صادراتی مرز مهران گفت: زیرساخت‌های حمل‌ونقل به‌ویژه احداث راه‌آهن، از اولویت‌های اساسی دولت در توسعه متوازن و پایدار استان ایلام است.
احمد کرمی اظهار داشت: تحقق این هدف در گرو تکمیل و توسعه شبکه‌های زیرساختی به‌ویژه راه‌آهن ایلام است که به‌عنوان پیشران اصلی رشد اقتصادی استان و توسعه مرز مهران شناخته می‌شود.
استاندار ایلام تأکید کرد: در حال حاضر استان ایلام تنها مرکز استانی کشور است که فاقد راه‌آهن فعال است. این در حالی است که ظرفیت‌های بالای مرزی، معدنی، صنعتی و گردشگری ایلام ایجاب می‌کند که این استان به‌سرعت به شبکه ریلی سراسری متصل شود.
وی ادامه داد: اتصال ایلام به خط ریلی کشور، نه‌تنها موجب کاهش هزینه حمل کالا و جابه‌جایی مسافر می‌شود، بلکه نقش تعیین‌کننده‌ای در تسهیل صادرات و واردات در منطقه آزاد مهران، انتقال سوخت، و حمل کالای ترانزیتی به عراق و سوریه خواهد داشت. با تحقق این طرح، استان می‌تواند به یکی از محورهای اصلی کریدور شرقی–غربی کشور تبدیل شود.
کرمی با اشاره به حجم تردد زائران از مرز مهران تصریح کرد: سالانه بیش از ۸ میلیون زائر ایرانی و حدود ۳ میلیون زائر خارجی از مرز مهران برای زیارت عتبات عالیات و مشهد مقدس تردد می‌کنند. وجود خط ریلی ایلام–مهران می‌تواند به شکل چشمگیری از بار ترافیکی جاده‌ها کاسته و سفرهای زائران را ایمن‌تر، سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر کند.
وی خاطرنشان کرد: زیرساخت‌های استان ایلام به دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی آن، دارای اهمیت ملی است. توسعه راه‌آهن در این استان صرفاً یک مطالبه محلی نیست، بلکه یک ضرورت راهبردی برای تکمیل شبکه حمل‌ونقل کشور و فعال‌سازی محورهای صادراتی غرب کشور محسوب می‌شود.
استاندار ایلام در پایان گفت: با پیگیری‌های انجام‌شده در سطح دولت و همراهی وزارت راه و شهرسازی، پروژه راه‌آهن ایلام جایگاه خود را در ردیف طرح‌های اولویت‌دار کشور پیدا کرده است. امیدواریم با تخصیص اعتبارات و آغاز عملیات اجرایی آن، استان ایلام از بن‌بست جغرافیایی خارج شده و به یکی از قطب‌های نوین حمل‌ونقل، تجارت و زائرپذیری کشور تبدیل شود.
کارشناسان معتقدند در صورت تأمین کامل منابع مالی هشت هزار میلیارد تومانی، پروژه راه‌آهن استان ایلام طی چند سال آینده به بهره‌برداری کامل خواهد رسید.
در همین راستا، پیشنهاد شده است که برخی از پروژه‌های ریلی استانی از جمله راه‌آهن ایلام، با استفاده از ظرفیت‌های تهاتر نفت در گروه پروژه‌های موردنظر قرار گیرند تا منابع مالی آن تقویت شود.
